Þjóðviljinn - 24.12.1982, Blaðsíða 13

Föstudagur 24. desember 1982 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13
Hömlulaus kjarnorkuvígvæðing. Þrátt
fyrir stöðugt háværari kröfur almennings
beggja vegna Atlantshafsins er Weinberger
staðráðinn í að stórauka framleiðslu kjarn-
orkuvopna á öllum sviðum: framleiða á
nýja tegund langdrægra flugskeyta (MX),
nýja tegund langdrægra flugskeyta fyrir
kafbáta (Trident-II) og nýja tegund lang-
fleygra sprengj uflugvéla (B-1) og koma upp
þúsundum af nýjum stýriflaugum og
Pershing-flaugum í Evrópu og víðar.
Þá á að byggja ný sprengjuheld neðan-
jarðarskýli fyrir bandarísk stjórnvöld og
stjórnmiðstöðvar hersins. Þá á að framleiða
37 þúsund nýja kjarnorkusprengjuodda á
næstu 5-10 árum og til þessa alls á að verja
150-200 miljörðum dala á sama tíma.")
Vígbúnaðareftirlit. „Vígbúnaðareftirlit
getur ekki með dulrænum hætti komið í
stað vopna, það er öllu frekar ein af þeim
aðferðum sem hægt er að beita til þess að
gera hernaðarjafnvægið tryggara", sagði
Weinberger í ræðu sinni í National Defence
University. Weinberger vill því ekki nota
samkomulag um gagnkvæmt vígbúnaðar-
eftirlit sem aðferð til þess að stöðva vígbún-
aðarkapphlaupið. Hann segir í ræðunni að
Bandaríkin séu reiðubúin til þess að ganga
til samninga um vopnaeftirlit af „varfærni
og raunsæi", en það eigi að gerast samfara
stóraukinni hergagnaframleiðslu.
Óryggi Evrópu. Þótt varnir Evrópu séu
áfram forgangsverkefni, þá er Evrópa nú
aðeins ein af mörgum hugsanlegum vígvöll-
um, þar sem Bandaríkjamenn munu taka
þátt í stríði komi til átaka á milli stórveld-
anna.
Þetta þýðir að hinum Nató-ríkjunum er
gert að leggja meira af mörkum til vígbún-
aðar, og þau verða að játast undir hinar
bandarísku hugmyndir um, hvernig Evrópa
skuli varin. Þau verða að vera reyðubúin að
taka við hlutverki bandarískra hersveita
þurfi að senda bandarískar hersveitir frá
Evrópu til annarra heimshluta. '2)
Þá verða viðskiptahagsmunir V-Evrópu
gagnvart A-Evrópu að víkja fyrir hinu efna-
hagslega og tæknilega stríði gegn Sovétríkj-
unum.
Öryggi Mið-Austurlanda. Vegna hern-
aðarlegs og efnahagslegs mikilvægis Persa-
flóans hafa Bandaríkin reynt að vingast við
hófsamari arabaríki og tekið undir nokkrar
kröfur þeirra gagnvart ísrael. Klare segir að
Weinberger stefni að aukinni hernaðar-
samvinnu við þessi arabaríki (Saudi-Arabíu
og Egyptaland) til þess að geta með skjót-
um hætti sent þangað hersveitir, á meðan
A-Asía, sem áður skipti meginmáli í banda-
rískri utanríkisstefnu er nú komin i þriðja
sætið.
Hernaðaríhlutun í þriðja heiminum. I
„Meginreglum fyrir herinn“, segir rn.a. að
„endurvekja þurfi og efla (svokallaðar) sér-
stakar aðgerðir, er geti orðið til þess að
breiða út völd Bandaríkjanna á stöðum þar
sem notkun hefðbundinna hersveita væri
óheppileg eða óframkvæmanleg“.B) Þá
hefur William Clark sagt að Bandaríkin
verði að ganga út frá „möguleikanum á að
nota bandarískar hersveitir til hjálpar
bandamönnum" þar sem þeim er ógnað af
leppum Sovétríkjanna eða skæruliðum er
njóta stuðnings þeirra.131
Vopnasala og hernaðaraðstoð. „Hern-
aðaraðstoð.. getur aukið varnarmátt
bandamanna okkar án þess að til komi
bandarískar hersveitir“, sagði George
Clark í ræðu sinni í Georgetown, og þess
vegna „áformum við stóraukið átak til þess
að bæta þennan lífsnauðsynlega þátt í þjóð-
legri varnarmálastefnu okkar“.13)
Tetta eru þau megineinkenni sem Klare
segir að einkennt hafi það sem hann kallar
„byltingu Weinbergers“, til þessa. Hann
segir að George Schultz utanríkisráðherra
muni kannski sníða af henni einhverja van-
kanta þar sem hún stangast á við atriði eins
og mannréttindamál og viðskiptatengsl
suðursins og norðursins, en hins vegar verði
menn að leita til uppsprettunnar vilji þeir
skilja utanríkis- og vígbúnaðarstefnu
Bandaríkjanna - og hennar sé einmitt að
leita hjá varnarmálaráðherranum í Pen-
tagon, Caspar Weinberger.
- ólg. endursagði
1) Caspar Weinberger: Rœða fluti á áttunda árs-
fundinurn urn öryggisrnál við National Defence
University 13. júlí 1981.
2) Sjá Herschel Kanler: The Reagan Defence
Program. „Can it Hold Up?“, Strategic Review,
vorið 1982, bls. 19-34.
3) The New York Times, 30. maí 1982.
4) George Kennan: „Two Views of the Soviet
Problern", New Yorker, 2. nóv. 1982, bls. 55.
5) Rceða Weinbergers í Council of Foreign Relal-
ions.
6) C. Weinberger: Rœða flutl í National Press
Club í Washinglon D.C. 8. mars 1982.
7) Rceða Weinbergers í Council of Foreign Relat-
ions.
8) Tilvitnun úr New York Times 30. maí 1982.
9) Tilvitnun úr sama.
10) Rceða Weinberger til Council of Foreign Re-
lations.
11) Rceða Weinberger á National Defence Uni-
versity.
12) Sjá Tlie New York Times 17. maí 1982.
13) William P. Clark: Rceða á Centerfor Slrategic
and Inlernational Studies, Georgetown Univers-
ity, Washington D.C. 21. maí 1982.
Michael T. Klare er yfirmaður rannsókna í
hernaðarpólilík við lnstitute for Policy Studies í
Washington D. C. Hann hefurskrifað fleiri bœkur
um hernaðarleg málefni.
Fróðleiksmolar um kjamorkuvopn
Kjarnorkusprengja er vopn sem springur
við sundrun á frumeindakjörnum. Sprengj-
urnar sem sprengdar voru yfir Hiroshima
og Nagasaki voru af þessari gerð og var
önnur þeirra úran-sprengja, þar sem úr-
an-sameindum var sundrað, en hin plútóní-
um-sprengja. Slíkar sprengjur eru þyngr
og rúmtaksmeiri en vetnissprengjur miðað
við sprengikraft.
Vetnissprengja er vopn er myndar
sprengingu við samruna frumeindakjarna.
Notaðar eru vetnisfrumeindir sem hafa
auka nevtrónu (deuterium) eða tvær auka
nevtrónur (tritium). Sprengingu í vetnis-
sprengju er komið af stað með lítilli kjarn-
orkusprengju. Sprengjan veldur háum hita
sem er nauðsynlegur til þess að kjarni henn-
ar þjappist saman þannig að samruni frum-
eindakjarnanna hefjist. Flestar vetnis-
sprengjur hafa lag af úrani utan urn
deutrium/tritium-kjarnann. Þegar samruni
hefst í sprengjukjarnanum myndast kjarn-
asundrun í úranlaginu. Þannig eru flestar
vetnissprengjur þess eðlis að fyrst verður
kjarnasundrun, síðan kjarnasamruni og
síðan aftur kjarnsundrun í ysta laginu. Sé
hins vegar ekkert úran-lag utan um kjarn-
ann þjóta nevtrónurnar (nifteindirnar)
óhindrað út, og þá er sprengjan kölluð nift-
eindasprengja. Trúlega eru engin mörk
fyrir því hversu öflug vetnissprengja getur
verið, en gerðar hafa verið 50 megatonna
sprengjur sem eru 4000 sinnum öflugri en
Hiroshimasprengjan var.
Megatonn. Sú hefð hefur myndast að
rnæla styrkleika sprengja eftir því hversu
mikið af hefðbundnu sprengiefni (TNT)
þarf til þess að framkalla samsvarandi
sprengingu. Þá eru notaðar einingarnar kíl-
ótonn (þúsund tonn af TNT) og megatonn
(miljón tonn af TNT). Væri einu „mega-
tonni" af TNT komið fyrir á flutningalest
mundi hún verða 480 km löng.
í síðari heimsstyrjöldinni voru notuð urn
3,5 megatonn af sprengiefni. Bandaríkja-
menn notuðu um 6 megatonn af sprengiefni
í Víetnam. Samkvæmt upplýsingum Intern-
ational Institute of Strategic Studies búa
Bandaríkin nú yfir langdrægum kjarna-
vopnum er nema 3.752 megatonnum.
Birgðir Sovétmanna eru áætlaðar 6.100
megatonn. Sprengjan yfirHiroshima ertal-
in hafa verið 12-13 kílótonn.
MIRV (Multiple Independent Reentry
Vehicles). Bandaríkin hófu framleiðslu
eldflauga er gátu borið fleiri en eina kjarn-
orkusprengju árið 1970 og Sovétríkin 5 ár-
um síðar. Eldflaugar þessar eru eins og
strætisvagn, sem setur út farþega á leiðinni.
Sprengjurnar fara þá inn á braut sem beinir
þeim að mismunandi skotmörkum.
Skothæfni. Skothæfni er miðuð við þann
radíus í hring, sem 50% sprengjanna falla
frá ætluðu skotmarki. Nýjustu Minuteman
III eldflaugarnar, sem eru langfrægar, hafa
220 metra skothæfniradíus. SS-19 og SS-18
eldflaugar Sovétmanna hafa 300 rnetra
skothæfniradíus (heimild IISS).
Meðaldræg (taktísk) kjarnorkuvopn eru
þau vopn sem notuð eru til þess að varpa að
nærliggjandi vígvelli á landi, í lofti eða á
sjó.
INF-vopn sem einnig eru kölluð meðal-
dræg hafa dragkraft sem er yfir 1000 km og
eru notuð til þess að skjóta aftur fyrir víg-
línu óvinarins. Slík vopn eru t.d. SS-20 eld-
flaugar Sovétmanna og F-lll sprengjuvél-
ar Bandaríkjainanna.
Langdræg (stratcgísk) kjarnorkuvopn.
Bandaríkjamenn nota þetta hugtak um þau
vopn, sem senda má á milli heimsálfa, þ.e.
frá Sovétríkjunum til Bandaríkjanna og öf-
ugt. Sovétmenn nota þetta hugtak hins veg-
ar gjarnan um öll þau kjarnavopn, sem
hægt er að senda yfir á landamæri óvinar-
ins. Ef farið er eftir skilgreiningu Sovét-
manna eru m.a. þau kjarnavopn sem
Bandaríkin hafa á flugvélamóðurskipunum
reiknuð með, og þá hafa Bandaríkin yfir að
ráða 12000 langdrægum (strategískum)
sprengjum, en sé farið eftir bandaríska
mælikvarðanum eiga þeir nú um 9.268 slík-
ar sprengjur (Heimild IISS).
Þrískipting vopnforðans. Hinum lang-
drægu (strategísku) vopnum stórveldanna
er skipt í þrjá flokka: eldflaugar er fara
heimsálfa á milli (ICBM), sprengjur sem
bornar eru af flugvélum og sprengjur sem
eru bornar af kafbátum. Kafbátarnir eru
best varðir gegn skyndiárásum og Banda-
ríkin geyma nú þegar 50% af kjarnorku-
sprengjum sínum í slíkum bátum, á meðan
28% eru um borð í langfleygum sprengju-
flugvélum og 22% eru staðsett á landi, jaar
sem auðveldast er að eyðileggja þau með
skyndiárás. Samsvarandi tölur fyrir Sovét-
ríkin eru að 71% af þeirra sprengjum eru
geymdar í eldflaugum sem staðsettar eru á
landi, 25% eru í kjarnorkukafbátum og 4%
um borð í flugvél sem er af gamalli gerð.
ICBM (Intercontinental ballistic missile)
er eldflaug, sem staðsett er á jörðu niðri og
getur farið á milli heimsálfa. Eldflaugamót-
orinn knýr höfuðið með sprengjunum inn-
anborðs inn á ákveðna braut og sendir það
síðan áfram að ákveðnu skotmarki.
SLBM eru flugskeyti, sem skotið er frá
kafbátum. Þeim er fyrst skotið af stað með
loftþrýstingi og síðan kviknar á sjálfum
mótornum. Carter Bandaríkjaforseti benti
á það í ræðu hinn 23. janúar 1979, að ein-
ungis einn bandarískur kafbátur með Pos-
eidon eldflaugar innanborðs hefði nægilega
margar kjarnorkusprengjur til þess að
granda „sérhverri stórborg og meðalstórri
borg í gjörvöllum Sovétríkjunum“. Banda-
ríkin eiga nú 31 Poseidon-kafbáta.