Þjóðviljinn - 15.02.1983, Qupperneq 6

Þjóðviljinn - 15.02.1983, Qupperneq 6
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 15. febrúar 1983 Stöðugt unnið að endurskipulagi lífeyriskerfisins: er vandamál sem sjóðurinn á við að glíma og verður að leysa hið bráðasta ef ekki á illa að fara.“ Samræming réttinda brýnasta verkefnið en óraunhæft að stofna einn iífeyrissjóð fyrir alla landsmenn, segir Hrafn Magnússon hjá Samhandi almennra lífeyrissjóða, SAL „Þær hugmyndir sem uppi eru núna um nýskipan lífeyriskerfisins í landinu gangaekki útáeinn lífeyrissjóö fyriralla landsmenn, eins og margir viröast halda aö hljóti aö vera eina rétta leiðin, heldurað komið veröiáhiöallrafyrsta samfelldu lífeyriskerfi fyrir allastarfandi menn í landinu. Þann mun sem nú er á lífeyrisréttindum þarf að jafna út og aö því er unnið nú“, sagði Hrafn Magnússon framkvæmdastjóri almennra lífeyrissjóða í samtali við Þjóðviljann. Rúmlega 60 ár eru nú liðin síðan fyrsti lífeyrissjóðurinn var stofn- aður, en það var Lífeyrissjóður starfsmanna ríkisins sem var stofn- aður með lögum árið 1920. Um líkt leyti var Lífeyrissjóður barnakenn- ara stofnaður og síðan fylgdu nokkrir aðrir fljótlega í kjölfarið. Eftir seinni heimsstyrjöldina fjölgar lífeyrissjóðunum mjög og stór vaxtakippur kom eftir 1960. 1970 var fjöldi þeirra orðinn 90 og í árslok 1980 töldust starfandi 96 líf- eyrissjóðir í landinu. Hjá nokkrum sjóðanna er þó um sáralitla starf- semi að ræða. Mest varð fjölgun lífeyris- sjóðanna með kjarasamningum ASÍ og VSÍ í maí 1969. Þá var í fyrsta skipti kveðið svo á um, að stofnaðir skyldu almennir lífeyris- sjóðir á félagsgrundvelli og skyldu greiðslur þeirra hefjast 1. janúar 1970. Þetta ákvæði samninganna hafði það svo í för með sér að öll aðildarfélög Alþýðusambandsins, sem ekki höfðu stofnað lífeyris- sjóði, gerðu það frá og með 1. jan- úar 1970. Sú regla hefur gilt síðan 1974 að öllum launamönnum er gert skylt að eiga aðild að lífeyrissjóði og með lögum sem þá tóku gildi var jafnframt kveðið á um að atvinnu- rekandi skyldi halda eftir 4% af launum starfsmanna og leggja sjálfur 6% á móti í lífeyrissjóð. Með lögum frá 1980 náði aðildar- skyldan að lífeyrissjóðunum til allra starfandi manna, þar á meðal til ,atvinnurekenda og þeirra sem stunda sjálfstæða starfsemi. Við spurðum Hrafn hvenær al- mennar ellilífeyrisgreiðslur hæfust. „Samkvæmt bótaákvæðum SAL- sjóðanna er almennur lífeyrisaldur 70 ár en sjóðsfélögum er í sjálfsvald sett hvenær á aldrinum 67 til 75 ára þeir hefja lífeyristökuna. Þess má geta að það er ekki skilyrði að menn láti af starfi. Önnur regla gildir hjá lífeyrissjóði ríkisstarfs- manna en þar hefjast lífeyristökur við 65 ára aldurinn. Hvað ríkis- starfsmenn varðar þá er skilyrði að þeir hætti vinnu hjá ríkinu en geta auðvitað hafið störf annars staðar án þess að réttindi þeirra skerðist. Óg hvers konar lífeyrir er eink- um greiddur? „Svo að segja allir lífeyris- sjóðirnir í landinu greiða fjórar tegundir lífeyris, elli-, örorku-, maka- og barnalífeyri. Bótaákvæði eru afar misjöfn en þó einkum í tvenns konar farvegi. Annars veg- ar eru það sjóðir í Sambandi al- mennra lífeyrissjóða (SAL) ásamt nokkrum öðrum sjóðum með hliðstæð bótaákvæði, alls 34 sjóðir með um 63.000 starfandi sjóðfé- laga en það er álíka stór hópur og félagafjöldi ASÍ og BSRB til samans. Hins vegar eru það 12 sjóðir sem fylgja að mestu leyti bótaákvæðum Lífeyrissjóðs starfs- manna ríkisins og þar eru 17.000 starfandi félagar. í þessum tveim lífeyrisblokkum er langstærstur hluti allra vinnandi manna í landinu þannig að kjör manna eru afar samræmd í þessum efnum ef grannt er skoðað innan þessara tveggja megin flokka lífeyris- sjóðanna. Vandinn er hins vegar sá að samræma lífeyrisréttindin miili þessara tveggja flokka og að þeim málum er nú unnið.“ Lífeyrisréttur sjómanna Þú talaðir um frávik. Geturðu nefnt ákveðin dæmi? „Þar er Lífeyrissjóður sjómanna ágætt dæmi. Með lögum 1. júlí 1981 voru þeim sjómönnum sem starfað höfðu 25 ár á sjó miðað við 180 lögskráningardaga á ári, að meðaltali tryggð þau réttindi að hefja töku lífeyris við 60 ára aldur. Auk þess geta þessir sjómenn feng- ið lífeyri frá Tryggingastofnun ríkisins frá sama aldri og þeim er að sjálfsögðu einnig heimilt að halda störfum áfram ef þeir kjósa og að- stæður leyfa. Sjómenn eru eina stéttin sem hafa þessi sérréttindi. Hitt er svo augljóst mál að þessi sérréttindi stefna fjárhagslegri _ framtíð Lífeyrissjóðs sjómanna í mikla óvissu og ef þetta réttinda- kerfi sem lögin bjóða upp á, á að geta verkað áfram er einsýnt að annaðhvort verður að amk. tvö- falda iðgjaldagreiðslur eða sækja þennan kostnað í ríkissjóð að öðr- um kosti, enda hefur Alþingi ein- róma samþykkt þessa breytingu á lögunum um Lífeyrissjóð sjó- manna og ber: alla ábyrgð á fjár- hagslegum afleiðingum þess. Þetta Þetta leiðir hugann óneitanlega að verðtryggingu lífeyrisins. Hve- nær hófst hún? „í kjarasamningunum 1969 sömdu Alþýðusamband fslands og atvinnurekendur um að koma á fót hinum svonefndu almennu lífeyris- sjóðum verkalýðsfélaganna. í kjölfar þessa samkomulags setti svo ríkisstjórnin fyrstu lögin um eftirlaun til aldraðra sem kváðu á um það að hópur eldri félaga í verkalýðshreyfingunni skyldi fá réttindi umfram það, sem iðgjalda- greiðslutími gat gefið tilefni til þar sem lítið var eftir af starfsævi þeirra manna eða henni jafnvel lokið. Ut- gjöld þessi voru borin af Atvinnu- leysis tryggingasjóði að 3A en rikis- sjóði að 'U. Með sívaxandi verðbólgu lækk- aði stöðugt hlutfallið milli lífeyris- fjárhæða samkvæmt lögunum um eftirlaun til aldraðra og launa manna í stéttarfélögunum, þar sem verðtrygging lífeyrisgreiðslna var mjög takmörkuð. Það var svo í kjarasamningunum frá 1976 milli samtaka launafólks og atvinnurek- enda, sem úr þessu var bætt til bráðabirgða með því að lífeyris- greiðslur voru samræmdar verð- bótum á laun tvisvar á ári. Þetta samkomulag frá 1976 hefur svo verið endurskoðað tvisvar og verð- trygging lífeyris hefur því aukist jafnt og þétt á undanförnum árum.“ Lánin vaxa fljótlega En hvað lána lífeyrissjóðirnir mikið af sínu fjármagni út til sjóðfélaga og annarra? „Sjóðfélagar njóta forgangsrétt- ar til lántöku úr lífeyrissjóðunum og heimilt er að láta eftirlifandi maka njóta þess forgangsréttar til lántöku sem látinn sjóðfélagi átti. Samkvæmt lögum eru svo lífeyris- sjóðirnir skuldbundnir til að kaupa verðtryggð skuldabréf fjárfesting- alánasjóða fyrir 40% af ráðstöfun- arfé sínu og þar af skulu lífeyris- sjóðir ASÍ kaupa af íbúðalauna- sjóðunum fyrir 20% af sínu ráð- stöfunarfé, en Byggingasjóður verkamanna stendur t.a.m. undir byggingum Verkamannabústaða. Frá og með miðju ári 1979 fengu lífeyrissjóðirnir heimild til að lána sjóðfélögum sínum verðtryggð lán tengd lánskjaravísitölu. Þetta ger- ir það smátt og smátt að verkum að lánin eiga eftir að vaxa á næstu árum. Hið sjóðsmyndandi lífeyris- kerfi, sem við búum við, býður upp á mjög mikinn kerfisbundinn sparnað og því má búast við, að vegna vaxandi innistæðna sjóðanna í kjölfar ávöxtunar í sam- ræmi við verðbólgu, verði á næstu árum hægt að stórhækka lífeyris- sjóðslánin til almennra félaga, en þau nýtast almennt sem fjármögn- un íbúðarhúsnæðis í Iandinu.“ Víða brotalamir Hvaða hópa telur þú Hrafn vera verst á vegi stadda varðandi rétt til bóta úr lífeyrissjóðunum og al- menna tryggingakerfinu? „í því sambandi held ég að verði sérstaklega að nefna menn sem verða öryrkjar á unga aldri. Á þeim aldri er tekjuþörfin mest af eðlilegum ástæðum en áunnin rétt- indi úr lífeyrissjóðunum takmörk- uð vegna stutts tíma á vinnumark- aðinum. Þeir fá vissulega örorku- bætur og tekjutryggingu frá Trygg- ingastofnun en að samanlögðu er aldrei um að ræða nema tiltölu- legar lágar ráðstöfunartekjur mið- að við almenna tekjuþörf ungs fólks. Annan hóp má nefna sem eru konur sem skilja við maka sinn en hafa alla sína starfsævi unnið á heimilinu og því ekki greitt 1 líf- eyrissjóð. Það er ekki ákvæði um það í reglugerðum lífeyrissjóða að skipta beri ellilífeyri makans í tvennt við skilnað, sem þó væri eðlilegt þar sem iðgjaldagreiðslur hafa verið teknar af sameiginlegu ráðstöfunarfé beggja. í þeirri nefnd sem er að endurskoða líf- eyriskerfið eru einmitt uppi hug- myndir um að úr þessu verði bætt og hægt verði að skipta ellilífeyris-

x

Þjóðviljinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.