Þjóðviljinn - 01.03.1983, Síða 9

Þessa dagana efnir danska
vísnasöngkonan T rille til góugleði hér
á landi, sem ég hvet menn til að láta
ekki ganga sér úr greipum.
Hún er ekki ein úr hópi þess aragrúa
sem með rafmagnaðri háreysti og
gælum við korður væmninnar er að
berjast um hásætin á „vinsældalistum'1
hér og þar um lönd. Tónn hennar er
ekta og ratar skemmstu leið að
hlustum manna og hjörtum, af því hún
ersjálf íhjartanutrú.
Söngva
skáldið
Þriðjudagur 1. mars 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13
Tónn
hennarer
ekta og
ratar
skemmstu
leið ad
hlustum
manna og
hjörtum...”
Svínn Lars Helge Tunving hefur skrifað
langa ritgerð um Trille og ljóðlist hennar.
Hann kallar hana „musikdiktare“og hittir
naglann á höfuðið. Trille er ljóðskáld,
sannur póet, en ljóð hennar eru óaðskiljan-
leg frá tónunum og ekki fullort fyrr en á
þeirri stundu, er hún skilar þeim til
áheyrandans hlöðnum innstu tilfinningum
sínum í söng.
Trille byrjaði að syngja opinberlega á
veitingastað í Kaupmannahöfn 18 ára göm-
ul, meðan hún var enn í menntaskóla. Hún
lauk stúdentsprófi 1964 og las um skeið
leiklistarsögu og grísku við Hafnarháskóla.
Tvítug að aldri var hún ráðin við Vise-
Verse-Huset í Tvívolí, en hún felldi sig ekki
við vistina þar til langframa. A sjöunda
áratugnum söng hún aðallega gamlar
danskar þjóðvísur, einnig ljóð úr hinni
frægu bók „Sjov í Danmark" eftir Schade
við tónlist eftir Benny E. Andersen, og
naut brátt mikilla vinsælda, einkum meðal
æskunnar.
í september 1970 varð hún þjóðfræg á
svipstundu af að syngja í sjónvarpsdagskrá
vísuna 0jet eftir Jesper Jensen. Tveir
hneykslaðir prestar risu upp á afturfæturna
og stefndu dagskrárstjórunum fyrir
guðlast! Þeir voru reyndar sýknaðir, en
málið vakti alþjóðarathygli og aflaði Trille
almennrar virðingar fyrir, hve hún mætti
þessari aðför að tjáningarfrelsinu af mikilli
reisn.
Með plötunni „Hej s0ster“ 1975 kemur
Trille fram sem fullmótaður listamaður,
eigin ljóða- og lagasmiður. Þar eru nokkrir
jafnréttissöngvar sem féllu eðlilega inn í
umræðu um jafnrétti kynjanna sem þá stóð
hvað hæst. Tónninn er mjög persónulegur,
opinskár, einlægur og lágvær, laus við þann
hola skvaldurhljóm sem margir hafa látið
villa sér heyrn og hampað án verðleika. í
titilljóðinu er ósvikinn danskur húmor með
í spilinu og spillir ekki fyrir:
Hej sfister, ka du ikke se komikken,
sð stár vi her igen með fletningerne
langt nede í postkassen.
Hej spster, det er lissom bukseelastikken
har fáet et knœk, og sikkerhedsnálen
er sbrme blevet vœk.
Sá gik det kœrlighedens ár,
hvad er det sá vi har lœrt,
hvad er det nu vi forstár?
Vi blir stadig bedre til at slikke vores sár,
og dagen morkncr nu,
de sir at vintren blir hird i ár...
í „Mors lange cykletur“ syngur hún um
litla stelpu, sem bíður eftir að mamma komi
hjólandi heim úr vinnunni, finnst hún sjá
hana álengdar hvað eftir annað, en það
reynist alltaf einhver önnur, „som i en film
der stadig starter forfra", uns loks:
Og du laved sádan et sœrligt lille hop
nár du stod af
ja, du hopper vel af cyklen
pá samma máde i dag
men jeg blev sá glad for sá var du jo hjemme.
Og en gang imellem havde jeg
osse gjort lidt rent,
du ku vel dárligt se det,
men du sagde, at det var sá pœnt,
og du drak min tynde, tynde kaffe.
Og sá efter kaffen
sku du ind og ha et hvil,
var sá hundetræt,
havde svœrt til smil,
og imens sku jeg sá gá i byen.
Og fprst nu sá aner jeg
din store ensomhed,
uden andre kvinder,
uden nogen at snakke med
- og dine bprn mátte ikke mærke sorgen...
Fegursti söngurinn á plötunni er „Min
lille sol“, óður einstæðrar móður um dóttur
sína:
Bussen spytter hende ud í vores by,
skoletasken er sá gul og lidt for ny,
mellem store stygge biler
gár min lille sol og smiler.
Jeg har et lille anker,
jeg har et lille timeglas,
jeg har en lille sol
der stráler...
Nár hun sá er sluppet uskadt ud af byens klp'r
stár hun plusli der og kimer pá min d0r,
hun har tabt to mœlketœnder,
gemmer dem et sted som ingen kender.
Jeg har et lille anker...
Kom min egen sol og varm mig indeni,
lille kraftvœrk fuld af gratis energi,
jeg har bagt dig i min mavc,
tœnk en gang at man kan lave
sil eget lille anker,
sit egel lille timeglas,
sin egen lille sol
der stráler.
Hér er líka ljóðið „Til ekspeditricen i
Frugt & gr@nt“, sterk innlifun í fábrotið líf
afgreiðslustúlkunnar („det er smát med
mirakler/ der omme bag disken“), en
jafnframt eggjun: „til snart at rábe op og
kræve dit eget liv“. Eftirminnilegt er
ástarljóðið „Kom og l0ft mig op“, sem lýsir
að sumra dómi allt of veikgeðja þrá eftir
öryggi í örmum karlmannsins, til að sönn
kvenréttindakona geti verið þekkt fyrir
þvílíka j átningu! En inn í það vefst uggur og
vanmáttarkennd, sem hver ærlegur maður
hefur fundið nísta sig inn í kviku andspænis
grimmd heimsins:
Kom og vœr hos mig vœr hos mig
nár mine onde drpmme
frit blomstrer vidre í mit vágne liv.
Kom og vœr hos mig vœr hos mig
nár mine 0jne de er 0mme
af at se pá vold der svulmer op og blir massiv.
Sá skal du sige,
du má aldrig fortie
at dem, der avler vold
snart selv skal fá lov at mœrke pisken...
Árið 1977 gaf Trille út piötuna „En lille
bunke krummer“. Þar hefur hún náð mun
fastari tökum á ljóðlistinni. Hún er enn
með hugann við stöðu konunnar í
þjóðfélaginu. Fyrsti söngurinn, „Vi har
smidt returbilletten væk“, hefst þannig:
Kender du dem
der frejdigt fortœUer
at kvindernes kamp
den forstár de skam godt,
men at det ligefrem sku være
klassekampen det gœlder
- piger har da aldrig kunnet
skille skœg fra snot.
Sá husk alligevel pá at
du stár der
og jeg stár her,
og vi blir fler og fler
der gir den gamle kpreplan et knæk.
Vi har smidt returbilletten vœk...
í ljóðinu „Storebælt“ er fjallað um á-
þekkt efni á skáldlegri hátt. Það gerist á
tveimur plönum samtímis, í matsalnum í
lestinni þar sem ábyrgðarfullir karlmenn,
„der er vant til at klare alt“, sitja við öll
borð og eru að éta - og utan við gluggann
þar sem andahópur er á flugi, auðvitað með
stegg í fararbroddi! Hún er orðin leið á að
horfa á mennina borða:
Det kan jeg jo ikke sidde og se pár sœrlig lœnge,
og da jeg kikker ud igen
sá flyver der to tapre ænder helt alene,
de er sá smá mod himmelen,
°g jeg gad vide om de er sidste del af flokken
eller nogen
der er brudt ud.
Máske er det de to der finder nye veje
og spger mál de selv har valgl,
og hvis det smitter blir den store flok sá lille
bag harrt der helst vil klare alt,
og nár det sá er blevet for senl ser han tilbage
og ser al flokken
den er vœk.
Det er vel svœrere at være fá end mange.
Men de to er stolte, de er fri.
Og jeg kan tydeligt se, de begge to er hunner,
nu da de flyver tœt forbi.
Og ikke for noget, rnen jeg synes faktisk
det var dejligt
at se det syn -
mellem Sjœlland og Fyn.
Hér eru einnig ástarljóð, oftast full af
öryggisleysi, vonbrigðum og kvíða, snögg-
um tilfinningasveiflum, en ekki uppgjöf:
Og sádan er der altid
et lille lys i m0rket, det stár og blafrer
der et sted.
Men hvis du vil kunne se det,
sá má du ikke vœre mprkerœd.
f síðasta söngnum „H0jtid“ eru
lokaerindin þessi:
Jorden er sá brun
og er sá bar,
stár og samler kræfter
lissom os med huden
fuld af ar.
Det er logn
al tiden lœger
alle sár man har.
Sluk sá lampen,
la dagen gá af kog,
det blir jo tidligt m0rkt nu.
Vi skal blive som
blade i en bog,
klistret sammen,
slidt i kanten,
men skrevet pá det samme sprog.
Nýjasta plata Trille, sem ég hef hlustað á,
er „Altid har jeg længsel“ (1979). Þar er eitt
ljóð um jafnréttisbaráttuna: „Gi lidt mere
tid“ (sang om revolutionær tálmodighed). í
því er engin uppgjöf („jeg ved at frosten gár
af landet snart“), en þreytutónn og einkum
mikill leiði - eins og ég get ímyndað mér, að
mjög setji að íslenskum konum einmitt
þessa dagana, þegar riddararnir eru að raða
sér í svotil öll örugg sætin á framboðslistum
til alþingis:
... tœnk at vi skal gi lidt mere tid.
Det ka vœre svœrt at tro
nár det er som om man stár pá midten af
den sidste brœndende bro.
Man sir at som man ráber i skoven fár man svar.
Men hvad nu hvis denne skov intet ekko har?
Er det sá el spprgsmál om ár
eller uger eller dage
f0r vores ord ikke mere
vender ensomme lilbage?
Ljóðið „Danmark“ er mjög innileg
ástarjátning til ættjarðarinnar („men kun
det Danmark som er for de mange/ for dem
der trækker vejret roligt/ selv nár de
trues“).
í öðrum söngvum þessarar plötu skyggnist
skáldið meira í eigin barm, metur til-
finningar sínar og reynslu, ekki síst af ást-
inni, þessum heillandi fugli sem kemur og
fer, færir mönnum sælu og sorg, von og
örvæntingu og lætur ekki stöðva sig á
fluginu! Þó kemst hún í „Sangen om de smá
skibe“ að eins konar niðurstöðu meira að
segja býsna vonbjartri:
En gammel ven som jeg har kœr,
en som jeg har elsket,
krvdser min vej - hans 0jne griber mig sá blidt,
jeg nár al se hans gamle sl0vler er blevet slidt,
ja, jeg ser hans gamle stpvler er blevet slidt.
Sádan ser jeg ofte pletter af lys,
ofte pletter af varme,
som nár en hvisken hpres bedre end et ráb.
Jeg ser smá skibe sejle fulde af háb,
ja, jeg ser smá skibe sejle fulde af háb.
í lokaljóðinu „Under den h0je himmel“
tekur hún lífið sáttfús í faðminn eins og það
er me(ð kostum þess og göllum - og:
nár jeg sá bliver gammel
og doven og klog,
ja, helt otrolig klog
og kender alle svar
og ved bestemt de ikke bare stár
i nogen bog,
Hssá stille som en lille fugl der fl0j
vil jeg forsvinde,
stige op
nár mprket fulder pá.
En enn er Trille í blóma iífsins og góðu
heilli langt til þessa þráða uppstigningar-
dags!
Einar Bragi