Þjóðviljinn - 02.07.1983, Page 4

4 SÍÐA - ÞJÓÐyiLJINN, Helgin 2. - 3. júlí 1983
st jórnmál á sunnudegi
Lúðvík
Jósepsson
skrifar
HVERT STEFNIR?
Ný ríkisstjórn hefir tekiö við völdum.
Hún hefir birt þjóðinni boðskap sinn um
nýjaraðgerðirgegn
verðbólgudraugnum, því nú snúast
orðið öll stjórnmál á íslandi um
verðbólguvandann; um það hvernig
eigi að „bjarga atvinnuvegunum" frá
afleiðingum verðbólgunnar, hvernig
eigi að „tryggjasparifjáreigendur“
gegn verðbólgu, hvernig eigi að
„tryggja fulla atvinnu" í
verðbólguþjóðfélagi og hvernig eigi að
„tryggja almennt launafólk" gegn hinni
skelfilegu sívaxandi verðbólgu.
Verðbólgan er númer eitt, tvö og þrjú
segir sjálfur forsætisráðherrann.
Nú er sem sagt að duga eða drepast.
Nýja stefnan sýnir sig
Þeir stjórnmálaflokkar, sem nú hafa
tekið saman í ríkisstjórn, hafa áður glímt
við verðbólgudrauginn. Síðast unnu þessir
flokkar saman í ríkisstjórn 1974 til 1978. Þá
rak hver gengislækkunin aðra, verðlag fór
stór-hækkandi, vextir voru stór-hækkaðir,
kaup var lækkað um 20% og ríkissjóður
safnaði miklum skuldum í Seðlabanka.
Verðbólgudraugurinn dafnaði hins vegar
vel og í lok tímabilsins náði verðbólgan yfir
50%. Enn byrja sömu flokkar á sama
leiknum. Fyrst mikil gengislækkun, síðan
holskefla af verðhækkunum, yfirleitt 20-
30% í einu stökki.
Ríkissjóður er sagður rekinn með veru-
legum halla, en þó er lagt til að lækka tolla á
bílum og ýmsum innflutningsvörum og nú á
að taka lán til að framkvæma venjulega
vegaáætlun.
Nú á að ganga enn lengra en áður í
kauplækkun. Allir kaupgjaldssamningar
eru bannaðir í 7 mánuði og vísitölubætur á
laun í tvö ár.
Full verðtrygging á að haldast á pening-
um og fjárskuldhindingum, á vöxtum og á
verðlagi, en hins vegar ckki á launum.
Gamla íhalds-Framsóknar-stefnan leynir
sér ekki; það er launafólkið eitt sem skal
greiða herkostnaðinn, allir aðrir skulu hafa
sitt á þurru.
Efnahagsvandinn
Margvíslegur vandi kemur jafnan upp í
atvinnu- og efnahagsmálum allra þjóða.
Hér á landi hafa þessi vandamál komið upp
og stundum verið all-alvarleg. Vandamál
hér eru þó hvorki fleiri, eða meiri en í okkar
nágrannalöndum.
Slík vandamál, hér á landi, stafa oftast af
því, að fisk-afli breytist, dregst saman, eða
vegna þess að verðlag á erlendum mörkuð-
um er okkur óhagstætt.
Auðvitað kalla slíkar breytingar á vissar
aðgerðir í okkar efnahagsmálum. Draga
verður þá nokkuð úr framkvæmdum, hægja
á í opinberum rekstri, draga úr innflutningi
og koma í veg fyrir alla óþarfa eyðslu. Þetta
hefirgerst á Islandi æði oft, en þó ekki oftar
en í öðrum löndum.
Nú um skeið hefir fisk-afli minnkað
nokkuð, m.a. vegna þess, að stjórnvöld
hafa fallist á spár, sem miðuðu við að
stöðva gjörsamlega þýðingarmiklar veiðar.
Og auk þess hefir verðlag á útflutningsvör-
um lækkað nokkuð. Afleiðingar af sveiflum
sem þessurn koma frani í lækkuðum afla-
hlut sjómanna, í minnkandi fiskvinnu verka-
fólks og í nokkrum samdrætti á vinnu-
markaði. Þessar sveiflur gefa hins vegar
ekkert tilefni til þess að lækka kaupmátt
launa til viðbótar um 30%, en halda samt
áfram hárri verðlagningu, okurvöxtum,
óbærilegum lánskjörum og óheyrilegri
eyðslu hins opinbera.
Röng stefna
í efnahagsmálum
Hver sá, sem athugar af gaumgæfni svo-
nefndar „efnahagsráðstafanir", sem gerðar
hafa verið á undanförnum árum, mun sann-
færast um, að flestar hafa þær ráðstafanir
mistekist, eða ekki verkað á þann hátt sem
til var ætlast.
Ljóst er líka, að nær allar þessar „ráðstaf-
anir“ hafa verið gerðar samkvæmt ráðlegg-.
ingum „efnahagssérfræðinga" og flestar
eiga þær, síðari árin, ættir að rekja til yfir-
stjórnar Seðlabankans og Þjóðhagsstofn-
unar.
Ráðleggingar þessara aðila, hafa alltaf
verið þær sömu,
að lækka gengið,
að lækka kaupmátt launa,
að hækka vexti,
að slaka á verðlagshömlum og
að binda meira og meira fé í Seðlabanka.
Engum getur lengur blandast hugur um,
að efnahagsráð þessara sérfræðinga hafa
miklu fremur aukið verðbólguvandann, en
dregið úr honum.
Með beinni kauplækkun hefir mátt draga
úr verðbólguhraðanum aðcins í bili, aðeins
örstuttan tíma; síðan hefir allt runnið af
stað aftur og þá jafnan með meiri verð-
bólguhraða en áður.
Engin efnahagsráðstöfun hefir þó magn-
að verðbólguna og vandamál atvinnuveg-
anna jafn-mikið og hávaxtastefnan og hin
svonefnda „verðtrygging fjárskuldbind-
inga“.
Hávaxtastefnan
Það var á árunum 1976 og 1977 að áróð-
urinn fyrir hávaxtastefnunni hófst fyrir al-
vöru. Þá voru almennir innlánavextir 13-
16% og útlánavextir 16-20%. Verðbólgan
varhinsvegar 30-32% á þessum tíma. Vext-
ir voru því neikvæðir og sparifjáreigendur
töpuðu augljóslega á verðbólgunni. Hitt
var ekki síður ljóst, að 20% vextir voru
orðnir háir vextir og all-miklu hærri en þá
þekktist í nálægum löndum. Við þessar að-
stæður komu „sérfræðingarnir" með þá
kenningu að hækka yrði vexti til jafns við
verðbólgu. Rökin voru þau að „vernda"
ætti sparifjáreigendur og að hærri vextir
mundu stórauka innlán í peningastofnun-
um og jafnframt draga úr vafasamri fjár-
festingu. Aróðurinn fyrir háum vöxtum
hélt áfram og náði hámarki 1979 með lög-
bindingu svonefndra raunvaxta.
Nú hefir hávaxta-stefnan verið hér
ráðandi peningamálastefna í nærri 7 ár.
Hverjar eru afleiðingarnar?
Verðbólgan sem var 30-32% er komin í
80-90% á ári.
Sparnaður í bankakerfinu er minni en
nokkru sinni áður, og vextir eru ennþá nei-
kvæðari en þeir voru fyrir 7 árum.
Atvinnurekstur landsmanna þarf að
greíða 70-80% vexti af almennum rekstrar-
lánum og þar með eru íslensk fyrirtæki gjör-
samlega ófær að keppa um verðlag við er-
lend fyrirtæki sem greiða 8-10% vexti.
Hér skulu tilfærðar nokkrar tölur um það
öngþveiti í peningamálum, sem hávaxta-
stefnan hefir leitt af sér.
Lánskjaravísitalan fyrir s.I. 7 mánuði hef-
ir verið þessi:
Fyrir des. 1982.............. 103% ársvextir
Fyrir jan. 1983............... 53% ársvextir
Fyrir febr. 1983.............. 78% ársvextir
Fyrir mars 1983............... 77% ársvextir
Fyrir apríl 1983..............100% ársvextir
Fyrir maí 1983................113% ársvextir
Fyrir júní 1983...............159% ársvextir
Meðaltal á s.I. 7 mán. 98% ársvextir
Þessar tölur sanna, að allir þeir sem hafa
haft verðtryggð lán á þessum tíma, hafi
þurft að greiða sem svarar 98-100% árs-
vöxtum.
Auðvitað hafa einnig þeir, sem aðstöðu
hafa haft til að geyma fé sitt á verðtryggðum
sparireikningum fengið 98% ársvexti.
Reynslan af
raunvaxta-kerfinu
Hefir þá sparifjáreigendum verið bjarg-
að með þessu fyrirkomulagi? Nei, því fer
víðsfjarri.
Rúm 60% af öllu sparifé í innlánsstofn-
unum er ennþá óverðtryggt og vextir af því
eru 42% á alm. sparibókum og um 20% af
ávísana- og hlaupareikningum.
Hinn almenni sparandi og þó einkum þeir
smærri, geyma fé sitt á alm. sparibókum.
Vextir af þeirra innlánsfé eru fjær raunvöxt-
um nú en nokkru sinni áður. Þeir tapa því
meira nú en í upphafi hávaxtastefnunnar.
Þeir sem aðstöðu hafa til að geyma fé sitt
bundið í 3 mánuði, eða 6 mánuði bjarga sér,
en þorrinn af sparendum ekki.
Fyrir atvinnureksturinn hefir hávaxta-
stefnan þýtt, að flest fyrirtæki verða nú að
greiða 70-80% meðal-vexti.
Samkvæmt skýrslum Seðlabankans eru
heildarlán bankakerfisins til verslunar í
landinu 2526 miijónir króna í maílok 1983.
Sé reiknað með um 70% meðalvöxtum,
nemur vaxtakostnaðurinn á ári um 1800
miljónum króna, eða jafngildi árslauna um
9000 fjölskyldna í landinu. Hvað hefir þessi
fúlga hækkað dýrtíðina mikið á ári? Og
fleiri þurfa að greiða þessa okurvexti, en
verslunin. Iðnaður og sjávarútvegur og
landbúnaður og öll þjónustustarfsemi í
landinu verða að greiða þessa háu vexti.
Vegna þeirra hefir þurft að lækka gengið
og lækka gengið og hækka allt verðlag.
Sem sagt niðurstaðan er þessi:
Sparifjáreigendur eru verr settir en áður.
Sparnaður í bönkum er minni en áður.
Atvinnureksturinn stynur undan þessum
þunga.
Þeir sem eru að byggja, eða að kaupa sér
íbúðir, geta með engu móti staðið við skuld-
bindingar sínar.
Kenningin um raunvexti hefir reynst bull
og vitleysa.
Hávaxtastefnan hefir magnað verðbólgu-
vandann.
Vextir ættu ekki að vera öllu hærri hér en
í nálægum löndum, en finna þarf aðrar
leiðir til að vernda sparifjáreigendur, ef
verðbólgan er miklu hærri en vaxtastigið.
Stefna núverandi ríkisstjórnar, að halda
áfram verðtryggingu fjárskuldbindinga og
þeirri hávaxtastefnu, sem nú er, á sama
tíma og launin eru óverðtryggð, er fjar-
stæða af verstu tegund.
Slík stefna brotnar niður af sjálfu sér.
Launafólk mun aldrei þola hana og at-
vinnureksturinn mun einnig gefast upp.
í stað þeirra „efnahagsráða", sem ein-
kennast af dýrtíðarmyndun, hávaxta-okri,
óraunhæfum lánakjörum og samdrætli, er
nauðsynlegt að snúa sér að því höfuðverk-
efni að auka þjóðarframleiðsluna með því
að nýta fjármagn þjóðarinnar í því skyni, og
með því að fullnýta framleiðsluþætti, sem
við þegar eigum, í stað þess að kaupa alla
hugsanlega hluti erlendis frá.
'Rúm 60% af öllu sparifé í innlánsstof nunum er
ennþá óverðtryggt og vextir af því eru 42% á
almennum sparisjóðsbókum og um 20% af
ávísana- og hlaupareikningum.