Þjóðviljinn - 02.07.1983, Blaðsíða 13

Helgin 2. - 3. júlí 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13
Divadlo na provazku (Leikhús á línu). Atriði milli Arlecchino og Pantalone
úr Commedia dell’arte. Gúmmíkarlinn Boleslav Polivka til vinstri.
prestsins og brúðkaupsgesta.
Undir lokin kemur að því er virðist
brúðguminn aftur og brúðurin
hleypur fagnandi í faðm hans.
Hann snýr baki í áhorfendur en við
sjáunt á andliti hennar að eitthvað
er að. Pegar brúðguminn snýr sér
við kemur í ljós að þetta er allt
annar maður í fötum brúðgumans.
Sýningunni lýkur á afskræmdum
polonaise.
Hér er þáttum úr sögu Póllands
og núverandi aðstæðum þar í landi
blandað saman á áhrifamikinn hátt
og sýningin fjallar um kúgunina
þar eins beint og ritskoðunin leyfir.
Hér hafa menn eitthvað að segja og
aðferðin til að segja það ákvarðast
nt.a. af hinu pólitíska ástandi í
landinu - það er ekki hægt að
ráðast beint framan að herforingja-
stjórninni en það er hægt að læðast
aftan að henni.
Annar hópur sem ekki er í vand-
ræðum með hvað hann á að segja
er Soyikwa frá Suður Afríku. Þetta
eru fjórir karlmenn sem setja á svið
tvær sögur úr lífi fátækra og kúg-
aðra negra í landinu. Önnur sagan
er um unga manninn úr þorpinu
sem fer til borgarinnar til að freista
gæfunnar, lendir í ógöngum og
snýr aftur. Hin sagan er um þrjá
fanga sem eru í nauðungarvinnu að
taka upp kartöflur. Einfaldar sögur
og fluttar fram með samblandi af
söng, látbragðsleik og orðum. Það
er mikill lífskraftur í þessum
mönnum og þeir hafa komið sér
upp góðri látbragðstækni. Þegar
þeir treysta á söng og látbragð ná
þeir sterkum áhrifum, en þegar
þeir nota orð falla þau víða dauð til
jarðar, bæði vegna þess að þeir
nota ensku sem þeir ráða tæplega
við og einnig verður þá boðskapur-
inn stundum einum of einfaldur.
En hér er á ferðinni list sem er
sprottin af kvöl og þörf og byggir
þar sem hún er best á alþýðlegri
frásagnarhefð. Þessi sýning er
auðvitað gerð til að leikast úti, í
afrískum þorpum og bæjum og þar
nýtur hún sín áreiðanlega til fulls.
Hláturinn
lengir lífið
Það er afskaplega heilsusamlegt
að hlæja og tékkneski leikflokkur-
inn Divadlo na Provazku er ár-
eiðanlega eitt besta læknislyf í
heimi. Sýning þessa flokks, Com-
media dell’arte, er byggð á hinni
gömlu ítölsku leikhúshefð og færir
hinar gamalkunnu persónur, Arl-
ecchino, Pantalone, Columbinu
osfrv. í nýtískulegri gerfi, en byggir
annars á stanslausum trúðleik og
uppáfinningasemi. Sagan er næst-
um ekki neitt, Arlecchino ræður
sig í vist hjá Pantalone, sem þarf
skyndilega að fara til Astralíu og
skilur Arlecchino eftir til að verja
dóttur sína fyrir ágangi vonbiðla
nokkurra.
Miðpunktur sýningarinnar er
skelmirinn Arlecchino, sem virðist
hinn mesti einfeldningur en vinnur
samt sigur í öllum málum að lok-
um. Það er eitthvað mjög skylt
góða dátanum Sveik. En það sem
skiptir rnestu máli er að hann er
leikinn af Boleslav Polivka, sem er
einfaldlega besti trúður sem ég hef
séð. Hann hefur ótrúlegt vald á lík-
amanum, þessi langi skrokkur er
eins og gerður úr gúmrníi, og orðs-
ins list hefur hann ekki síður á valdi
sínu, því að hann talar skemmtileg-
ustu ensku sent ég hef nokkru sinni
heyrt.
Divadlo na Provazku er hópur
sem ekki er hægt að lýsa. En allt í
kringum mig sat fólk með ó-
stöðvandi hláturskrampa gegnum
næstum alla sýninguna. Hér er á
ferðinni einstök leikhúsreynsla.
Þetta er leikhús sem við þyrftum að
fá til íslands okkur til hressingar og
upplyftingar.
Og lýkur þá að segja frá þessari
leiklistarhátíð í bili.
Sverrir Hólmarssun
Ort í bankaráði
Seðlabankans
Sennilega dettur fáum í hug vísna-
gerð er bankaráð Seðiabankans
ber á góma. A bankaráðsfundi á
þriðjudaginn var kvaddi Halldór
Asgrímsson sjávarútvegsráðherra
bankaráðið en hann hefur verið
formaður þess en lætur nú af störf-
um vegna ráðherradóms síns.
Undir lok fundarins orti aðalhag-
fræðingur bankans, Bjarni Bragi
Jónsson, cftirfarandi vísur:
í orðastað Halldórs
Lifað hef ég súrt og sœtt
í Seðlabankaráði.
Þjóðarhags hef þráfallt gætt,
þótt varla hafi á því grætt
og aðrar lausnir oftlega
ég þráði.
Nú öðru fleyi er ýtt úr vör,
á önnur mið skal róið.
Rekkar sinni ei ráða för,
rekur þráðinn tíðin snör
í þrautir ratar
þjóðarskútuhróið.
Skal því ykkur skiljast við
og skála í þessu hófi.
Haldið fast þeim forna sið
fjármálanna að virða grið
og ekki lendi öll vor mál í þófi.
Bankaráð
og bankastjórn
Þótt höllu fleyi hrindir út,
á hafsins skerta vegi,
vandann muntu kveða í kút
og kvíða skalt ei angri og sút,
því bjartara mun bjarmu
fyrir degi.
menn framkvæma alls konar merk-
ingarlausar athafnir á sviðinu með-
an leikin er mjög einhæf og til-
breytingarlaus tónlist, sífelld klifun
á sömu hljómum. Tengsl við ytri
veruleika voru í algeru lágmarki,
og eiginlega má segja að ekkert
gerðist í einn og hálfan tíma. Enda
var þetta þrautleiðinlegt, að því er
mér fannst, en ýmsir hafa talað og
skrifað um þessi ósköp af mikilli
hrifningu.
Svipuð voru viðbrögð mín við
Hijikata Tatsumi frá Japan, sem er
upphafsmaður hins byltingar-
kennda Butoh-dans, sem mér
virðist aðallega vera fólginn í því að
afneita öllum grundvallaratriðum
danslistar en koma með í staðinn
kauðaleg hopp, fettur, brettur og
geiflur alls konar og leika undir
þessu afleita tónlist. Tatsumi er að
sögn að reyna að ná niður í undir-
vitundina. Mína undirvitund lét
hann ósnortna, eftir því sem ég
best veit.
Súrrealisk áhrif
Hjá tveimur hópum þótti mér
mjög gæta súrrealiskra áhrifa og
voru þeirra sýningar mun áhrifa-
meiri en þessar tvær sem að framan
getur. Annars vegar var amerískur
hópur, Calck Hook, sambland af
dansi og leik, þrjár konur sem
klæðast ýmsum gervum, taka á sig
mismunandi hlutverk undir afar
fjölbreytilegri tónlist. Þær hengja
hluti og föt uppá snúru, höggva í
sundur fiska og brauð með austur-
lenskum stríðsmannatilburðum og
fremja alls kyns rítúalathafnir í
draumkenndum stíl. Hinaróvæntu
samsetningar atburða og hluta,
rökleysan í framsetningunni og
hinn draumkenndi blær sýningar-
innar er allt af súrrealiskum toga og
mér fannst hópurinn vekja upp
mikla spennu og sterkar, óræðar
tilfinningar.
Mikill tæknilegur íburður,
auðugt hugmyndaflug og súrreal-
ismi einkenndu sýningu austur-
ríska flokksins Serpions. Þetta er
fjórtán manna flokkur og sýnir það
sem kallað er „totalteater" eða al-
hliða leikhús, þar sem blandað er
saman tónlist, leik, dansi og alls
kyns sjónrænum áhrifabrellum.
Sýningin er innblásin af ljóði Edgar
Allan Poes Ormurinn sigursæli
(The Conquering Worm) og hefst á
því að sýna margvíslegar fárán-
legar uppákomur sem yfirleitt
hníga í þá átt að varpa ljósi á tóm-
leika, örbirgð og fánýti mannlegrar
tilveru. í lokin kemur ormurinn inn
á sviðið aftur og sýningin endar
eins og hún byrjaði, og er það í
samræmi við lokalínur ljóðsins:
That the play is the tragedy,
„Man“,
And its hero, the
Conquering Worm.
Þetta eru auðvitað heldur dapur-
legar fréttir, en þær voru fluttar
fram af glæsilegum leikrænum til-
þrifum og tæknilegri snilld. Hitt er
annað mál hvort umbúðirnar eru
ekki fyrirferðarmeiri en inni-
haldið.
Að hafa eitthvað
að segja
Þeir leikhópar sem lýst er hér að
framan eiga það sameiginlegt að
taka þveröfuga stefnu við það sem
var ríkjandi meðal leikhópa fyrir
svona 5-10 árum, en það var
beinskeytt og oft býsna predikandi
pólitískt leikhús. Og sú tegund
leiklistar er nánast horfin í sinni
hreinræktuðustu mynd, sem betur
fer. Þeir sem eru enn að reyna að
segja eitthvað áríðandi reyna að
færa það í hugmyndaríkari búning,
tala til áhorfandans á óbeinni hátt.
Þetta er auðkenni á hinni áhrifa-
miklu sýningu Teatr 77 frá Lodz í
Póllandi, „Brúðkaupsharmatöl-
ur“. Hún er einföld í framsetningu
en rúmar miklar víddir og spennu
milli ólíkra þátta, sem að vísu er
ekki nema að sumu leyti aðgengi-
leg þeim sem ekki kann pólsku.
Þessi sýning er byggð kringum
ljóðmæli K.K. Baczynskis sem orti
mest á stríðsárunum og lauk ævi
sinni í Varsjáruppreisninni 1944. Á
sviðinu sjáum við brúðkaup, sem
er rofið af leðurjakkaklæddum
mönnum sem taka brúðgumann
fastan og flytja hann á brott.
Miðkaflinn sýnir átök milli
kommissaranna og kaþólska
Góðar fréttir fyrir þig
A/ý akstursleið að Eden
Nú liggur pangað
beinn og breiður vegur
frá pjóðveginum
EDEN HVERAGERÐI
sími 99-4199