Þjóðviljinn - 19.11.1983, Blaðsíða 14

14 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 19. - 20. nóvember 1983
'I
iU » »•/.•»»» v t •
Helgin 19. - 20. nóvember 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 15
Á tæplega 10 stöðum í Reykjavík
eru nú reknir leiktækjasalir með
svokölluöum tölvuspilakössum,
þarsem starfsleyfi liggurfyrireðaer
væntanlegt á næstu dögum, en auk
þess eru slíkir spilakassar í mis-
munandi stórum mæli ítugum
sjoppubúða í höfuðborginni, en
rekstur slíkra tækja þarer nú bann-
aður samkvæmt nýjum reglum sem
borgarstjórn samþykkti í haustog
staðfestir voru í reglugerð sem
breytingar á lögreglusamþykkt
Reykjavíkur nú um síðustu mánaða-
mót.
Að sögn Williams Th. Möller aðal-
fulltrúa lögreglustjóra undirbýr lög-
reglan nú aðgerðir til að stöðva
rekstur þessara tölvuspilakassa
sem ekki er leyfi fyrir, í sjoppum
borgarinnar. Hversu mörg þessi
leiktæki eru víðs vegar um borgina
veit enginn og ekki er heldur kveðið
á um hámarksf jölda slíkra tækja á
þeim veitingastöðum sem fengið
hafa starfsleyfi fyrir rekstri þessara
tækja.
Hér er aðal samkomustaður unglinganna þar sem áður var Matstofa Austurbæjar við Hlemm. Avallt fullt út úr dyrum og kass-
arnir mala gull... Myndir - Magnús.
Það hefur ekki farið fram hjá borgarbú-
um né sjálfsagt flestum landsmönnum að
tölvuspilakassar hafa skotið upp kollinum á
ólíklegustu stöðum. Hér er um að ræða
leiktæki sem kaupa þarf aðgang að fyrir
ýmist 5 eða 10 kr. í hvert skipti stendur
„leikurinn“ yfir skamma stund en hann felst
í flestum tilfellum í því að skjóta niður í-.
myndaða óvini þessa heims eða annars.
Gífurlega háar
fjárhæðir
Börn og unglingar sækja mörg hver stíft í
þessi tæki og það eru hærri fjárhæðir sem
renna í gegnum þessi leiktæki en margan
manninn grunar. Ýmsar sögur um
tröllvaxinn og skjótfenginn ágóða af rekstri
þessara tækja virðast byggðar á traustari
grunni en margur vill trúa. Garðar Valdi-
marsson skattrannsóknarstjóri, en embætti
hans hefur haft nokkurt eftirlit með starf-
semi einstakra leiktækjasala, sagði í samtali
að veruleg fjármunavelta væri á mörgum
þessara staða enda bæri fjárfestingin þess
merki. Sagðist hann hafa heyrt sögur þess
efnis sem víða hafa heyrst að hvert einstakt
tölvuspilatæki borgaði sig að jafnaði upp á
þremur mánuðum, en þessi tæki kostuðu
komin til landsins frá Bandaríkjunum í
sumar um 60 þús. kr. Það þýðir því um 20
þús. krónur í nettóhagnað af hverju ein-
stöku tæki á hverjum mánuði.
Miklar efasemdir eru uppi um að sölu-
skattur skili sér að fullu af þessari starfsemi
og er nánar fjallað um það í viðtali við
skattrannsóknarstjóra hér annars staðar á
síðunni.
Hefur eytt 300 kr.
á dag í 2 ár
„Ég er búinn að stunda þrjá spilastaði í tvö
ár og fer alveg með 300 kall á dag í þetta. Ég
er alveg óður í þetta, alltaf að prófa eitthvað
nýtt“, sagði unglingspiltur í samtali við
blaðamann þegar hann leit inn á nokkra
spilastaðina í borginni á dögunum. Á um-
ræddum spilastað við Hlemm voru þá
seinnipart á föstudegi staddir um 80 ung-
lingar ýmist spilandi á þau nærri 40 leiktæki
sem þar voru til staðar, eða að spjalla sam-
an yfir kókglasi, sígarettureyk og dynjandi
dansmúsík í bæði óþrifalegu og óvistlegu
umhverfi.
Á öðrum spilastað ekki langt frá sem ný-
lega var opnaður í nýlegu húsnæði þar sem
aðstaða öll er til fyrirmyndar voru hins veg-
ar tæplega 20 krakkar innan um jafnmörg
leiktæki. Aðsóknin virtist ekki vera í réttu
hlutfalli við aðbúnaðinn, nema öfugt væri.
Starfsmaður og annar eigandi fyrrnefnda
staðarins sagði að leiktækjasalurinn væri
ekki síst samastaður unglinganna þar sem
opið er frá 9 til 23.30 alla daga vikunnar og
þar ætti eftir að fjölga enn frekar til við-
bótar við þá 80 sem þegar voru inni, þegar
liði á kvöldið. Flestir unglinganna sem
blaðamaður ræddi við sögðust koma reglu-
lega á þessa spilastaði til að leika sér og hitta
kunningjana. Flestir virtust koma þennan
föstudag beint úr skólanum, því skóla-
töskur lágu í einni hrúgu á gólfinu. Mörgum
fannst dýrt í leiktækin, en rétt er að taka
fram að þessi tölvuleiktæki gefa viðkom-
andi einungis kost á stuttum leik en engri
vinningsvon líkt og spilakassar þeir sem
Rauði krossinn rekur víða um land. Flest
sögðust þau eyða 100 krónum á dag í spila-
tækin eða því sem þau ættu aflögu hverju
sinni. „Sko ef ég á 100 kall þá eyði ég hon-
um ef ég á þúsund kall þá er hann líka
fljótur að hverfa", sagði einn unglingspilt-
urinn.
Frekari skilyrði
fyrir ieyfisveitingu
í reglugerðinni sem borgarstjórn sam-
William Th. Möller aðalfulltrúi lögreglustjóra
Stöðvum ólöglegan rekstur
Viö höfum upplýsingar um í kringum 20
staði sem hafa verið með þessa starf-
semi ígangi. Helmingurþessarastaða
er með leyfi eða verið er að afgreiða
þau mál en hinn helmingurinn eru
sjoppur þar sem óheimilt er samkvæmt
nýju reglunum að reka þessa starf-
semi. Nú alveg á næstu dögum förum
við í það að færa þetta ástand í borginni
til samræmis við reglurnar með því
beinlínis að stöðva rekstur þessara
tækja þar sem óheimilt er að reka
þau“, sagði William Th. Möller aðalfull-
trúi lögreglustjórans í Reykjavík.
Lausir í rásinni
Hvert er ykkar álit á því að þessi starf-
semi virðist sækja mikið á einn stað, þ.e. í
kringum Hlemm?
- Það er ný og gömul saga í kringum þessa
leiktækjasali að það safnast fyrir talsvert
mikið af ungmennum og gjarnan líka ung-
mennum sem virðast vera laus í rásinni, þá á
ég við krakka á skólaaldri sem hætt eru í
skóla. Það eru dæmi um það að lögreglan
hefur getað haft þarna tal af fólki sem hún
þarf að hafa samband við vegna afbrota og
þess háttar. Það segir kannski ekki alla sög-
una. Með þessum orðum er ég ekki að
beina talinu að einhverjum sérstökum stöð-
um. Það má segj a að þar sem fj öldi unglinga
safnast saman, þar séu umsvif á ferðinni.
Höfum beðið átekta
En nú hafa þessi leiktæki í sjoppum fengið
að vera óáreitt fram til þessa. Hverju sætir
það?
- Fyrst voru settar reglur um þetta 1981
þar til þeim var breytt núna. Áður var að
vísu til skilyrði sem lengi hefur verið fyrir
kvöldsöluleyfum frá árinu 1972 sem borgin
setti, þar sem ekki er heimilt að hafa nein
leiktæki, plötuspilara eða annað sem líklegt
er til að skapa ólöglega dvöl á staðnum.
Þessu hefur ekki verið framfylgt og ein-
hverra hluta hefur ekki verið hart eftir
þessu gengið en það má kannski vænta þess
að það verði gert núna. Við höfum beðið
átekta meðan borgin hefur verið að af-
greiða þessi mál en út frá því að reglurnar
eru komnar þá gefur það lögreglunni frekar
tilefni til að sinna þessu öðruvísi og meira
en áður“, sagði William Th. Möller. _jg>
Guðrún Kristinsdóttir yfirmaður
fjölskyldudeildar félagamálastofnunar
Reykjavíkurborgar
Þetta er mikill
peningaþjófur
„ Það var álit Barnaverndarnefndar að
æskilegast væri að banna starfsemi
þessara leiktækjasala en í Ijósi þess að
ákveðið var að koma á þessari reglu-
gerðarbreytingu í borgarstjórn um leik-
tækjasali benti nefndin á að skilyrði um
veitingaleyfi takmarki þessastarfsemi
mjög óverulega þegar haft er í huga
hversu mikil gróðalind virðist hér á
ferðinni. Einnig lagðis nefndin gegn 12
ára aldursmarki og lagði til að opnun-
artíminn yrði takmarkaður við opnun-
artíma verslana og fjöldi tækja á hverj-
um stað takmarkaður. Einnig óskuðum
við að fá umsagnarheimild varðandi
umsóknirfyrirstarfsrækslu slíkra
staða“, sagði Guðrún Kristinsdóttir
starfsmaður Barnaverndarnefndar og
yfirmaður fjölskyldudeildar Reykjavík-
urborgar.
Hafið þið eitthvað fylgst með starfsem-
inni á þessum stöðum?
- Já við höfum gert það frá því þeir voru
opnaðir. Barnaverndarnefndin á að hafa
eftirlit með skemmtunum og útivist barna
og ungmenna en við höfum hins vegar enga
eftirlitsmenn en reynum samt sem áður að
fylgjast með þessum stöðum.
Ekki æskiiegt umhverfi
Hvernig sýnist ykkur þetta koma út?
- Þú hefur heyrt afstöðu nefndarinnar og
það er eins með afstöðu starfsmanna hér
sem hafa kynnt sér þessa starfsemi. Við
teljum þetta ekki æskilegt umhverfi fyrir'
krakka.
Hafið þið orðið vör við að krakkar eyði
óheyrilega miklu af peningum í þessi leik-
tæki?
- Já við höfum orðið vör við það. Það er
eitt af því sem við höfum haft áhyggjur af.
Þetta er mikill peningaþjófur.
Málið er hins vegar ekki svona einfalt,
þessi stefna með boð og bönn. Á meðan
ekki virðist vera hægt að koma með
eitthvað annað sem laðar krakkana að sér,
þá er þetta dálítið tvíbent. Þetta er líka
spurning um hversu miklu sé hægt að
stjórna með bönnum og hversu æskilegt
það er. Þetta er spurning sem dálítið erfitt
er að svara.
I þessum leiktækjasöíum er einungis boð-
ið upp á þjónustu sem tekur en gefur ekkert
af sér. Menn líta það kannski ekki síst alvar-
legum augum?
- Það er einmitt það sem er. Það vantar
eitthvað uppbyggilegt. Þeir sem trúa á gildi
þessara tækja myndu svara þessari spurn-
ingu allt öðruvísi. Það er jú til fólk sem trúir
Guðrún
Kristinsdóttir
Sumirahta
þettaþrosk-
andi leiktæki,
enéggetekki
fallistaþa
skoðun
því að þetta örvi vitsmunalegan þroska og
sé gott í sjálfu sér en ég er ekki sammála því.
Miðstöð unglinga
við Hlemm
í umsögnum ykkar kemur fram að þið
lítið á svæðið í kringum Hlemm sem óheppi-
legan stað fyrir þessa starfsemi. Hvað er átt
við með því?
- Það kemur fram í einhverri umsögn
okkar að við viljum ekki ýta undir meiri
samsöfnun unglinga á einu svæði en þegar
er orðin. Það er fyrst og fremst þetta að
þarna safnast krakkar saman í stórum hóp-
um á takmörkuðu svæði þar sem þegar er
orðin miðstöð unglinga sem eiga við félags-
leg vandamál að stríða.
Nú virðast þessir leiktækjasalir spretta
upp í borginni ekki síst eftir reglugerðinni
var breytt. Hafa nefndarmenn áhyggjur af
þessari þróun?
- Já ég held að það sé alveg óhætt að segja
það að þeir hafi það. Ég býst við að þetta
mál verði áfram til umræðu hjá okkur. Við
höfum eins og áður sagði enga eftirlitsmenn
en lögrelan á að hafa eftirlit með þessu og
lögregla og barnaverndarnefnd á að hafa
samband og eðlilegt að það sé um þessa
hluti. Fyrst og fremst á samt eftirlitið að
vera í höndum eigendanna og okkar eftirlit
þá fólgið í því að brýna þessar skyldur fyrir
þeim. Það má segja að nú séu viss þáttaskil í
þessum efnum núna eftir að þessi breyting
er staðfest, því þessir staðir hafa sprottið
upp á mjög skömmum tíma. Við erum ekki
búin að ræða um þetta eftirlit en nefndin
mun gera það. Þó er ljóst að við munum
ekki koma okkur upp neinu eftirlitsliði
hérna, sagði Guðrún Kristinsdóttir.
Spilakassarnir malagull
þykkti í haust um leiktækjasali er rekstur
slíkra staða bundinn við þá staði sem hafa
veitingaleyfi. Hafa má opið frá 9-23.30 alla
daga og lengur ef lögreglustjóri heimilar.
Börnum innan 14 ára aldurs er ekki heimil-
aður aðgangur að þessum stöðum.
Ekki voru allir kjörnir borgarfulltrúar né
aðrir á eitt sáttir við þessa afgreiðslu og
töldu fulltrúar minnihlutans að skilyrða ætti
leyfisveitinguna miklum mun meira en gert er
með veitingaleyfinu einu, og ma. sam-
þykkti félagsmálaráð tillögu þess efnis að
ekki skyldi heimila nema eitt leiktæki fyrir
hver 50 sæti sem boðið væri uppá í viðkom-
andi veitingahúsi.
Æskilegt að banna
starfsemina
Barnaverndar Reykjavíkur ályktaði í vor
þegar umræður um áðurnefnda reglugerð-
arbreytingu stóðu yfir, „að æskilegast væri
að banna slíka starfsemi alfarið og leggur til
að svo verði gert“. í samþykkt nefndarinn-
ar varðandi leiktækjasali segir m.a. að salir
þessir séu óæskilegt umhverfi þeim börnum
sem standa höllum fæti. Vegna tillögu borg-
arstjórnar um breytingu á lögreglu-
samþykktinni benti nefndin á að skil-
yrðin sem þar um ræðir takmarki starf-
semi leiktækjasala mjög óverulega „þegar
haft er í huga hversu mikil gróðalind þessi
starfsemi virðist vera“, eins og segir orðrétt
í samþykkt nefndarinnar.
Þá er lagt til að aldurstakmark inn á
leiktækj asalina verði miðað við 16 ára aldur
og æskilegt sé að fjöldi tækja á hverjum stað
verði takmarkaður.
Á meðan
mala tækin gull
Reynslan sem fengist hefur af starfrækslu
leiktækjasala í borginni er síður en svo
öllum að skapi. Reynt hefur verið að
þrengja frekar en verið hefur heimildir fyrir
rekstri slíkra staða og taka upp hertara eft-
irlit með starfseminni, en þrátt fyrir það
virðist framboð á „spilavítum" aukast frek-
ar en hitt og eftirlit með raunverulegu fjár-
streymi þessara fyrirtækja er enn í lausum
reipum. Á meðan mala tækin gull sem
börnin eru meðal annars farin að plokka út
úr stöðumælum í næsta nágrenni spilavít-
anna svo nefndur sé einn anginn af fjár-
mögnun þeirrar dægradvalar sem virðist
aðall unglings nútímans
-*g-
Arna Jónsdóttir fóstra
sem situr í barnaverndarnefnd:
Aukið eftirlit
„Barnaverndarnefn var í raun eina
stofnun borgarinnarsem lýsti sig á
móti starfsrækslu þessara leiktækja-
sala. Háttarlag meirihluta borgarstjórn-
ar, að heimila þennan rekstur í borginni
með að mínu áliti mjög veigalitlum
kvöðum, hefur stillt nefndinni alveg
upp viðvegg. Nefndinhefurrétttilað
gefa umsagnir um starfsleyfi fyrir slíka
leiktækjasali. Við verðum að vinna
innan marka þeirra pólitísku ákvarð-
ana sem teknar hafa verið um þessi
efni og getum þar engu bréytt, þrátt
fyrir neikvæðar umsagnir okkar um
þennan rekstur", sagði Arna Jónsdóttir
fóstra sem á sæti í Barnaverndarnefn
Reykjavíkurborgar.
Hvernig verður ykkar starf í nefndinni
varðandi þessi mál á næstu misserum?
Arna
Jónsdóttir
Þarfaðbyggja
uppisamraði
viðungling-
ana
- Ég get ekki svarað því núna. Við höfum
ekki rætt það nóg. Starfsmaður nefndarinn-
ar hefur farið í hvert sinn og rætt við eigend-
ur viðkomandi staða og kynnt sér aðbúnað,
en við höfum ekki annað en umsagnarrétt í
okkar höndum. Ég tel það hins vegar mjög
æskilegt að nefndin og fleiri stofnanir fylgist
betur með þessari starfsemi, en hvort við
getum það er annað mál.
Hef sjálf áhyggjur
Hafið þið í nefndinni orðið vör við
áhyggjur foreldra vegna þessara leiktækja-
sala?
- Ekki beint, en sem foreldri hefur maður
sjálfur áhyggjur og ég hef orð barna sem
sækja þessa staði fyrir því að víða séu þessar
aldursreglur sem settar hafa verið ekki
virtar.
Hvað finnst þér um að svokallaður að-
stöðuvandi unglinga sé leystur með því að
láta þau safnast saman í þessum spilavítum?
- Mér finnst þetta mjög varasöm leið og
get alls ekki hugsað mér að þessari starf-
semi sé haldið áfram. Ég held að það sé
miklu nær að byggja upp félagsaðstöðu í
samvinnu við unglingana sjálfa", sagði
Arna Jónsdóttir. _j
„Samastaður - Yfirbyggt Hallærisplan“
sagði einn unglingurinn í samtali við blaða-
mann. Aðbúnaðurinn er kannski vísasta
bendingin í þeim efnum. Öskubakkinn,
sundursagað steypurör í forgrunni. Þunnt
milliþil og valtir trébekkir. A gólfinu liggja
skólatöskurnar í einni hrúgu. Mynd -
Magnús.
Garðar Valdimarsson skattrannsóknar-
stjóri um skattaeftirlit með
leiktœkjasölum og umtöluð skattsvik
Frekar laust
í reipunum
Garðar
Valdimarsson
Munumhalda
áfram eftirliti
meðþessum
stöðum
Ótrúlegar sögur að margra dömi en
fyllilega sannar að mati þeirra sem
gerst þekkja um gífurlegan ágóða af
rekstri spilakassa vekja að vonum upp
spurningar hvernig skattheimtu af
þessum tækjum sé háttað og hvort
skattayfirvöld hafi haft eftirlit með
þessari starfsemi þar sem opinskátt er
rætt manna í millum um stórfelld
skattsvik í þessum efnum.
- Þessi mál voru könnuð hjá okkur þegar
þessir leiktækjasalir fóru að koma upp í
vaxandi mæli. Þá var farið á staði og gerð
lágmarksathugun og m.a. gerðar kröfur um
skráningu á veltu í gegnum afgreiðslukassa,
þ.e. þegar sérstakir spilapeningar eru not-
aðir í þessi tæki“, sagði Garðar Valdimars-
son skattrannsóknarstjóri.
Ykkur fannst ástæða til að kanna þessi
mál?
- Já og ég myndi telja að við værum ekki
hættir að fylgjast með þessu.
Það heyrast ótrúlegar sögur um veltu og
hagnað af þessum rekstri?
- Við höfum heyrt slíkar sögur, t.d. hvað
það taki langan tíma að borga upp hvert
einstakt tölvuspilatæki. Það hafa verið
nefndir þrír mánuðir í því sambandi, sem
segir sitt.
Þessi rekstur fellur undir söluskattskyldu
en vandinn hefur verið sá að menn hafa
talið upp þá peninga sem eru í kassanum og
maður getur ímyndað sér hvaða tölur menn
setja á blað þegar þeir gera það í góðu næði
Okkar kröfur voru þær, að þegar peningur
er seldur þá sé hann skráður í peningakass
ann sem viðkomandi staðir eru skyldir að
vera með og þar á skrá hverja einustu sölu
Við höfum velt fyrir okkur hvort hægt er að
gera einhverjar kröfur varðandi talningu
spilavítinu sjálfu, en þar er um tæknilegt
mál að ræða sem við ráðum ekki við ennþá
Nú eru ekki alls staðar notaðir spilapen
ingar heldur raunverulegir peningar sem
fara beint í spilakassann?
- Já það er líka, þannig að þetta er frekar
laust í reipunum. Við erum ennþá með
þetta í athugun. Við erum ekki tilbúnir að
sleppa hendinni af þessu.
Hvað segja veltutölur ykkur?
- Ég hef ekkert slíkt á reiðum höndum
Það var athugað á einum stað og það var
veruleg velta þar.
Kom það á óvart?
- Ég skal ekki segja. Maður býst við að;
það sé mikil velta í þessum rekstri miðað viði
þá miklu fjárfestingu sem er í þessum tækj
um, sagði skattrannsóknarstjóri.
-íg