Þjóðviljinn - 22.11.1983, Blaðsíða 8

8 SÍÐÁ — ÞJÓÐVlLjtf'íN Þriðjudagur 22.’nóvember 1983
bækur
Uppeldisvelvilji og
íslenskar bamabækur
Áslaug Ólafsdóttir: Litla rúmið.
Mál og menning 1983.
Inrdiði Úlfsson: Óli og Geiri.
Skjaldborg 1983.
Guðjón Sveinsson: Loksins kom litli
bróðir. Skjaldborg 1983.
Magnea frá Kleifum: Tobías og vinir
hans. Iðunn 1983.
Sigríður Eyþórsdóttir: Lena sól. Mál
og menning 1983.
Litla rauða rúmið er einföld
saga að gerð, ætluð þeim yngstu.
Ása iitla vill ekki sofa í rúminu
sínu heldur skríða upp í til möm-
mu og pabba - en það er hægt
með list og vél að gera litla rauða
rúmið eftirsóknarvert og una svo
allir glaðir við sitt. Ragnhildur
Ragnarsdóttir teiknar mynd á
hverja opnu.
Óli í sögu Indriða Ólafssonar
er 14 ára en illa læs og hinir
NewYonfi
KV/EÐI
efiii Káslján KniisMst
Ljóöa-
bálkur
um New-
York
Út er komin hjá Almenna bóka-
félaginu ný Ijóðabók eftir Krist-
ján Karlsson. Er þetta þriðja
Ijóðabók skáldsins.
Þessi nýja bók er kynnt þannigl
á bókarkápunni:
„Um skáldskap Kristjáns
Karlssonar má segja með sanni
að þannig hafi ekki áður verið ort
á íslensku, og eiga slík ummæli
ekki hvað síst við um hina nýju
bók hans New York. Þar engum
að blandast hugur um að þarna er
á ferðinni mikill skáldskapur og
gleðilegt vitni um frumleg efni-
stök og grósku í íslenskri ljóða-
gerð.
New York er eins konar Ijóða-
flokkur, en samband kvæðanna
óþvingað með öllu og form þeirra
margvísleg. Þau eru sjaldnast
einföld við fyrstu sýn, jafnvel
ekki þau sem eru annars ljóðræn-
ust. Ef til vill má hér minna ái
athugasemd höfundarins sjálfs í
öðru sambandi:
„Merking kvæðanna er að
finna í yfirborði þess; það á að
vera hús, sem lesandinn getur
gengið um fram og aftur eða:
tekið sér bústað í. Hann kann að
reka sig á ókunnugleg húsgögn,
en hann þarf ekki að varast ósýní-
lega innanstokksmuni, ef hann
tekurfullt tillit til þess sem kvæði
segir berum orðum.“ “.
Ljóðin í New York eru 50 að tölu
og bókin er 72 bls. að stærð.
krakkarnir telja hann flón. En
þessi „Hans klaufi“ er sá kot-
ungsson (sonur fátækrar ekkju)
sem leynir á sér - hann kaupir sér
laskað vélhjól og kemur því í gott
stand og það kemur um leið í ljós
að hann getur lært margt þegar
nauðsyn ber til. Þegar „mótíva-
Arnj
Bergmann
skrifar
sjónirnar" eru í lagi. Og þótt einn
þrjótur vilji spilla gleði hans er
heimurinn góður og hjálpar Óla
til sigurs. Bókin er sett upp fyrir
þá sem eru að byrja að lesa og
teikningar á hverri síðu eftir Þóru
Sigurðardóttur.
Loksins kom litli bróðir eftir
Guðjón Sveinsson gerist í sjávar-
plássi. Það er fylgst með fjórum
systrum og sjómannadætrum í
dagsins önn, og fullorðnir eru
velviljaðir og fúsir til að greiða
með nokkuð áberandi kennara-
brag úr forvitni þeirra um snjó og
menn. Það ber helst til tíðinda að
fjölskyldan flytur í nýtt hús,
mamma er ólétt, svo kemur litli
bróðir í heiminn og er skírður
þegar búið er að halda upp á jól-
in. Sigrún Eldjárn myndskreytti
bókina.
Hún myndskreytir einnig sögu
eftir Magneu frá Kleifum, Tobías
og vinir hans. Tobías er einmana
því mamma hans er hvergi nærri,
en hann fær að fara í ágætt sumar-
frí með vinkonu sinni Tinnu og
pabba hennar, Sighvati, sem er
listmálari. Þau halda til í húsbíl,
ærslast um náttúruna, hlusta á
Sighvat segja frá og útskýra hvað-
eina um lömb og landslag. Allt er
harla gott enda segir
listmálarinn: „Getið þið virkilega
verið í vondu skapi í svona dá-
samlegum heimi?“ Varla. Nema
hvað aðkomukrakkar trufla
þessa Paradís um stundarsakir,
en það er ekki mjög alvarlegt því
eiginlega eru þau líka bestu skinn
inn við beinið. Háskinn er liðinn
hjá um leið og hann skýtur upp
kolli.
Lena Sól er stutt saga eftir Sig-
ríði Eyþórsdóttur og lýsir fyrsta
degi lítillar telpu í skóla. Hún er
lyklabarn, mamma skilin, þær
mæðgur nýfluttar til Reykjavík-
ur. En mamma er þó skrifstofu-
stjóri svo þetta er kannski allt í
Iagi. Ef krakkar í skólanum væru
ekki með stríðni, ef dagmamman
baknagaði ekki fólk. Best að týn-
ast úr því illa gengur (en það
reyndi Tobías litli reyndar líka í
síðustu bók sem nefnd var). En
allt fer þó vel að lokum og krakk-
arnir eru ekki þau hrekkjusvín
sem þau kannski sýnast. Anna
Cynthia Leplar teiknaði mynd-
irnar.
Höfundar þessara fimm barna-
bóka eru að sjálfsögðu hver öðr-
um ólíkir. Samt er undarlega
margt sameiginlegt með þeim.
Einu sinni var yfir því kvartað
að íslenskir barnabókahöfundar
vildu gjarnan elta þá tísku að etja
börnum út í reyfaralegar aðstæð-
ur, þar sem þau leysa leynilög-
reglugátur, handsama smyglara
og þar fram eftir götum. Þess-
háttar tilburðir eru hér hvergi
nærri og það er kannski eins gott.
Höfundar allir leitast eftir bestu
samvisku við að bregða upp
þekkjanlegum og einatt hvunn-
dagslegum aðstæðum úr lífi
barna, sögurnar „gætu gerst" ein-
hversstaðar í námunda við okk-
ur, það er nú líkast til. Þeir leitast
Iíka við að vera uppbyggilegir,
segja frá börnum sem ráða við
sinn vanda með góðri aðstoð
bæði jafnaldra og fullorðinna.
Fullorðnir hafa yfirleitt til-
hneigingu til að vera í einskonar
kennarahlutverki og útskýra
hvaðeina - líka hins sjálfsögðustu
hluti. Höfundarnir skrifa eðlilegt
mál, en gengur reyndar misvel að
láta börnin halda línu í máli -
stundum verða þau einum of full-
orðinsleg í tali, miðað við þann
raunsæisblæ sem sögunum er gef-
inn.
En þetta „jarðsamband", þessi
uppeldislegi velvilji er því miður
næsta dauflegur. Ævintýrið er
hvergi nærri - ekki svo að skilja
að beðið sé um forskrúfaðar
æsingar - heldur þá vinnu og það
hugvit sem fer í að spinna sögu-
þráð, láta eitthvað gerast, gera
líka smáatburði stóra. Ellegar þá
bregða í sterkari mæli á leik með
þá möguleika sem t.d. glíma
barna við tunguna gefur. „Margt
getur skemmtilegt skeð“ hét ein
Ein af teikningum Sigrúnar Eldjárn við „Loksins kom litli bróðir“.
barnabók - en skemmtun er
eitthvað utangátta í þeim vinsam-
legu og kurteisu bókum sem hér
voru gefnar. - AB
Fimm bindi komin:
Ritsafn úr fórum
V estur-Islendinga
Viðamcsta verkefni bókaútgáf-
unnar Skjaldborgar á Akureyri í
ár er endurútgáfa fjögurra fyrstu
bindanna af ritsafninu Að vestan,
sem fyrst kom út á árunum 1949-
1955 undir ritstjórn Árna Bjarna-
sonar.
Bindin heita Þjóðsögur og
sagnir, Sagnaþættir M. Long,
Sagnaþættir og sögur og Minn-
ingaþættir Guðmundar í Húsey.
Þá heldur útgáfan áfram útgáfu
þessa ritsafns þar sem frá var
horfið og kemur nú út fimmta.
bindið sem heitir Vestur-
íslendingar segja frá.
í kynningu segir á þá leið: Rit-
safn þetta, Að vestan, er áætlað
að nemi aíls um 16 bindum. Það
hefur þá sérstöðu í íslenskri
bókarútgáfu að þar er safnað
saman öllu því helsta sem íslend-
ingar í Vesturheimi hafa skráð af
þjóðsögum og sagnaþáttum,
ferðaminningum vesturfara og
sjálfsævisögum, minningum
þeirra heiman af íslandi o.fl.
„Þetta ritsafn verður því raun-
verulega safn til sögu íslendinga í
Vesturheimi og vitnisburður um
hina andlegu starfsemi og bók-
menntaiðju í hinu nýja landi.
Ætláð er að bæta einu nýju
bindi við á hverju ári. Alls eru
þessi bindi um 1200 bls.
Víkingur á Nýja-íslandi: ritsafnið
verður alls sextán bindi.
Úrval
verka
Guðmundar
Frimamis
Guðmundur Frímann
Almenna bókafélagið hefur
sent frá sér úrval úr Ijóðum
Heiðreks Guðmundssonar. Nefn-
ist úrvalið Mannheimar og er val-
ið af Gísla Jónssyni menntaskóla-
kcnnara sem einnig ritar ræki-
legan inngang að bókinni um
Heiðrek og skáldskap hans. Bók-
in er kynnt m.a. á þessa leið:
„Mannhcimar er úrvalið nefnd
því að „Allt verk hans er könnun
og lýsing mannheima í einhverj-
um skilningi: umhverfi mannsins,
mannlegt félag og allra helst hug-
arheimur mannsins, reynsla hans
og tilfinningalíf“, eins og Gísli
Jónsson kemst að orði í ritgerð
sinni um skáldið fyrir bókinni.
Heiðrekur Guðmundsson hef-
ur sent frá sér 6 ljóðabækur á
tímabilinu 1947-1979, og er hér
valið eitthvað úr öllum þeirra og
auk þess eru hér þrjú ljóð ort eftir
1980 og ekki hafa áður birst.
Alls eru 101 ljóð í bókinni sem
er 175 bls. að stærð.
Ljóðaúrval
Heiðreks
Guðmunds-
sonar
Skjaldborg á Akureyri hefur
gefið út bókina Undir Langfiðlu-
hlíðum - Úrval á áttræðu og
geymir úrval úr kvæðum og sög-
um Guðmundar Frímanns. Bók-
in kom út í takmörkuðu upplagi á
áttræðisafmæli höfundar í
sumar.
í ýtarlegum formála um Guð-
mund Frímann segir Gísli Jóns-
son - en hann valdi í bókina, m. a.
á þessa leið: „Náttúrubarnið
Guðmundur Frímann er öllu
öðru framar skáld mannlegs eðlis
í öllum sínum fjölbreytilegu til-
brigðum. Hlutverk hans er að
lýsa því í lífmyndum ljóðs og sögu
og láta okkur verða hluttakendur
í næmri skynjan sinni.“
Bjargvættur
Salingers
Almenna bókafélagið hefur
sent frá sér í 2. prentun skáld-
söguna Bjargvætturinn í grasinu
Catcher in the Rye eftir banda-
ríska höfundinn J. D. Salinger.
Þýðandi er Flosi Ólafsson.
Bjargvætturinn í grasinu kom
fyrst út í Bandaríkjunum 1945 og
hefur stöðugt komið út víðsvegar
um heiminn síðar. Bókin er
kynnt þannig á bókarkápu:
„Vel gefinn sextán ára piltur
týnir áttum. Hann stingur af frá
skóla og fjölskyldu og ráfar út í
myrkvið New York borgar. Að
bjarga öðrum í svipaðri aðstöðu
er hið eina sem hann getur hugs-
að sér að leggja stund á - eða svo
segir hann. Sagan fjallar á óvæg-
inn hátt um öfgar gelgjuskeiðs-
ins, enda var hún umdeild í
fyrstu. En fljótlega sáu lesendur
að hér var hvorki ofsagt né van-
sagt. Bókin er afar vandþýdd
vegna unglingamáls og slangur-
yrða og er þýðing Flosa Ólafs-
sonar á henni sannkallað þrek-
virki.“
Bjargvætturinn í grasinu er
198 bls. að stærð og gefin út sem
pappírskilja.