Þjóðviljinn - 16.12.1983, Side 12

12 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 16. desember 1983
Halldór Porsteinsson
vélvirki
Fœddur: 23. júlí 1912
Dáinn: 11. desember 1983
í dag er til moldar borinn frá
Fossvogskirkju vinur minn og
frændi, Halldór Þorsteinsson.
Hann lést á Landspítalanum hinn
11. des. síðast liðinn.
Foreldrar hans voru hjónin Þor-
steinn Þorsteinsson Mýrmann frá
Mýrum í Austur-Skaftafellssýslu
og Guðríður Guttormsdóttir frá
Stöð í Stöðvarfirði, föðursystir
mín.
Halldór var fæddur að Óseyri í
Stöðvarfirði hinn 23. júlí 1912 en
þar bjuggu foreldrar hans. Halldór
ólst upp við hin hefðbundnu
sveitastörf þess tíma; en síðar, um
tvítugsaldur, stundaði hann sjó á
bát föður síns. Hann stundaði nám
við Alþýðuskólann á Hvítárbakka
veturinn 1930-’31 og Héraðs-
skólann í Reykholti 1931-’32.
Næstu vetur var Halldór farkenn-
ari á ýmsum stöðum á landinu en
settist síðan að á Akranesi þar sem
hann átti heima í aldarfjórðung.
Hann stundaði nám við Iðnskólann
á Akranesi og hlaut meistararétt-
indi í vélvirkjun 1946 og pípulagn-
ingum 1952.
Halldór tók mikinn þátt í félags-
málum á Akranesi, var meðal ann-
ars formaður Iðntóðs Akraness og
í stjórn Sósíalistafélagsins þar.
Einnig má nefna að hann skrifaði
greinar í ýmis blöð.
Árið 1935 kvæntist Halldór eftir-
lifandi konu sinni, Rut Guðmunds-
dóttur frá Helgavatni í Þverárhlíð,
en kynni þeirra hófust er þau voru
saman við nám í Héraðsskólanum f'
Reykholti. Rut er dóttir sæmdar-
hjónanna Guðmundar Sigurðs-
sonar og Önnu Ásmundsdóttur.
Halldór og Rut fluttu til Kópavogs
árið 1962 og bjuggu þar til ársins
1980 er þau fluttu til Reykjavíkur.
Þau eignuðust tvo syni, hina mestu
efnismenn, Sigurð Rafnar og Birgi
Ellert.
Eins og sjá má, af því sem þegar
er sagt lagði Halldór gjörva hönd á
fjölbreytileg störf á lífsleiðinni - og
eru þau þó ekki öll talin. Égtel slíkt
gæfu hverjum mannL Þeim sem
kynnast fáum störfum og fáu fólki
hættir til að verða einsýnir og
þröngsýnir. Hinir öðlast víðsýni og
skilning. Þeir verða umburðar-
lyndir við þá er þeir mæta á lífsleið-
inni, jafnt samherja sem andstæð-
inga, þeir skilja og fyrirgefa. Hall-
dór var í hópi þeirra síðarnefndu.
Þótt stutt væri á milli heimila
okkar Halldórs í æsku beggja urð-
um við aldrei leikfélagar, til þess
var aldursmunur of mikill. En það
æxlaðist svo til að er ég var ellefu
ára gamall gerðist Halldór lærifaðir
okkar þriggja frændsystkina einn
vetur á heimili foreldra minna. Er
ég hugsa til þessa vetrar á námsferli
mínum dáist ég að því hve mjúkum
höndum hann tók á ýmsum brell-
um okkar og uppátækjum - við
skynjuðum smán okkar þeim mun
betur eftir á. Hann hafði sannar-
lega hið rétta skaplyndi til að um-
gangast börn og unglinga.
Arin liðu. Eg var við nám í
Reykjavík en Halldór og Rut áttu
heima á Akranesi. Á þeim árum
þótti það mikið fyrirtæki að fara í
jóla- eða páskaleyfi austur á land.
Það fór því svo að ég eignaðist mitt
annað heimili á Akranesi. Frá sam-
verustundunum á hinu yndislega
heimili Halldórs og Rutar á Sunnu-
braut 22 á ég ógleymanlegar endur-
minningar. Þá skipti aldursmunur
ekki lengur máli.
Halldór átti mörg áhugamál og
var með afbrigðum hagur maður,
bæði til orðs og handa. Og svo var
hann vandvirkur að allt sem hann
lét frá sér fara var óaðfinnanlegt.
Ég minnist þess sérstaklega - það
var að mig minnir 1962 - að hann
flutti í útvarpinu frásöguþátt frá
Hítardal. Þessi þáttur mun hafa
orðið kveikja að nokkrum fleiri
þáttum sem fluttir voru, sem fram-
hald hans, undir heitinu Við Fjalla-
vötnin. Ég undraðist tungutakið og
myndvísina. Sá með augum og
heyrði með eyrum það sem hann
sagði frá. Margur háskólaborgari
hefði verið fullsæmdur af tungutaki
hans.
Veikindi þau, er urðu Halldóri
að aldurstitla, áttu sér nokkurn að-
draganda. Það mun hafa verið fyrir
um það bil tveim mánuðum að við
hjónin komu á heimili hans og Rut-
ar að Stóragerði 34. Þá var hann í
helgarleyfi frá Landspítalanum.
Hann var máttfarinn.en að öðru
leyti hress. Þá lét hann eftirfarandi
orð falla: „Ég he'f svo mikið að gera
að ég má ekki vera að því að vera
veikur“, og brosti við. Þessi orð
Iýstu honum vel, bjartsýni hans og
athafnaþrá. Hann átti svo margt
ógert. En þó munu að baki þessara
orða hafa búið beiskja sárindi, bit-
urleiki gagnvart óblíðum örlögum
sem hann fékk ekki spornað gegn.
Hann vissi áreiðanlega hvert
stefndi. Hann bar veikindi sín með
stakri karlmennsku og fékk í þess-
ari vorúausu baráttu styrk frá hinni
hugrökku og ástríku eiginkonu
sinni sem vék vart frá honum uns
yfir lauk.
Við hjónin vottum Rut, sonum
þeirra og öðrum vandamönnum
dýpstu samúð okkar. Þau hafa
mikið misst.
Flosi Sigurbjörnsson.
Við fráfall Halldórs Þorsteins-
sonar, vélvirkja frá Akranesi, vil
ég flytja fram fáein þakklætis- og
kveðjuorð.
Kynni okkar Halldórs hófust um
miðjan sjötta áratuginn og þróuð-
ust í djúpstæða vináttu fljótlega,
sem hefur staðið alla tíð. Ég var
beðinn um að fara í framboð fyrir
Alþýðubandalagið í Borgarfjarð-
arsýslu 1956 og menn sögðu hér í
Reykjavík: Farðu upp á Akranes
og hittu Halldór Þorsteinsson. Það
var veganestið.
Litlu síðar knúði ég dyra á Sunn-
ubrautinni og Rut tók á móti mér.
Eftir miklar góðgerðir kallaði Hall-
dór saman fund í stofu sinni og þeg-
ar var byrjað að skipuleggja barátt-
uaðferðirnar. Halldór afhenti mér
lista yfir kjósendur, sem hann taldi
vera í vafa. Þú átt að heimsækja
þetta fólk, sagði Halldór, rabba við
það, koma því á rétta braut og
drekka hjá því kaffi. Siggi og Ár-
sæll geta farið með þér. Þetta var
upphafið að 12 ára þátttöku minni í
félagsskap og pólitísku starfi meðal
fólks á Akranesi og í Vesturlands-
kjördæmi. Þetta er eitt eftirminni-
legasta tímabil ævi minnar, og því
hef ég orð á því nú, þegar Halldór
Þorsteinsson er allur, að hann á
einn stærstan hlutann í minningun-
um, sem koma upp í hugann frá
þessu tímabili gleði, athafna og
sigra. Ég lærði mikið og þroskaðist
á þessu tímabili undir handarjaðri
Halldórs Þorsteinssonar. Það vil ég
nú þakka á skilnaðarstundu.
í réttarhöldunum út af 30. mars
óeirðunum tókst ekki að sanna að
þær hefðu verið skipulagðar af
„þjóðinni“ á Þórsgötu 1. Vegna
þessa sönnunarskorts varð Hæsti-
réttur að haga orðum í forsendum
sínum á þann ógleymanlega hátt að
segja „að þar hefðu orðið samtök í
verki á staðnum". Þessi lýsing
Hæstaréttar kemur mér nú í hug, er
ég minnist þess kjarna samvalinna
félaga með Halldór Þorsteinsson í
fararbroddi, sem samtaka stóðu að
pólitísku verki á staðnum í Vestur-
landskjördæmi og á Akranesi á því
tímabili, sem ég nefndi áðan. Að
öðrum ólöstuðum var það
fimmmannanefndin svokallaða,
þeir Halldór Þorsteinsson, Halldór
Backman, Sigurður Guðmunds-
son, Ársæll Valdemarsson og
Þórður Valdemarsson. Með þess-
um mönnum tókst einlæg persónu-
leg vjnátta, svo birtu stafaði af í
allar áttir og í verki voru þeir
hamhleypur og mjög samtaka. Énn
stendur félagsheimilið Rein sem
minnissvarði um þá félagslegu'og
pólitísku grósku, sem dafnaði í
kringum þessa menn. Halldór Þor-
steinsson er fyrstur kallaður úr
þessum hópi og ég veit að ég tala
fyrir munn þeirra allra, þegar hon-
um nú eru fluttar þakkir og kveðj-
ur.
Eitt var það í fari Halldórs Þor-
steinssonar,. sem einkenndi hann
öðru fremur, en það var kröfu-
harkan. Hann krafðist þess og hélt
því fram sem kenningu, að sósíal-
isti ætti að vera til fyrirmyndar í
hvívetna: Þannig" væri hægt að
þekkja þá úr. Ekki beitti hann
þessari kenningu aðeins gagnvart
öðrum, heldur miklu fremur
gagnvart sjálfum sér, og voru vin-
sældir hans og virðing á vinnustað
hjá-Þorgeir og EUert lýsandi dæmi
þess.
Halldór Þorsteinsson var vand-
aður maður til orðs og æðis. Hann
var einarður í skoðunum og fastur
fyrir en m j ög vel vilj aður og glaður í
vinahópi.
Ég votta Rut mína innilegustu
samúð, en hún á fullan hlut í þakk-
læti mínu á þessari kveðjustund,
þegar ég minnist góðra daga og
heimili hennar og Halldórs stóð
mér ævinlega opið. Það er huggun
harmi gegn fyrir Rut, eins og okkur
félaganna, að minningin lifir um
góðan dreng. -
Ingi R. Helgason
Ár líða hratt. Ég hefi
heyrt þeirra vœngjaslög
út yfir eyðisanda,
inn yfir heiðadrög.
Hvað varða mig, vœngjaslög tímans
hvað varðar mig sólarlag.
Guðmundur Böðvarsson
Þessi stef hafa oft komið upp í
huga mér nú þessar síðustu vikur
og daga, meðan vinur minn Hall-
dór Þorsteinsson hefur verið að
berja nestið, og nú kvatt okkur vini
sína.
Maður er alltaf að kveðja vini
sfna, og eftir því sem árin líða,
kveður maður fleiri og fleiri hinstu
kveðju. Mikið sakna ég þín Hall-
dór. - Ógn var tómlegt að koma
heim til þín, þegar þú varst þar ekki
lengur. Stóllinn þinn auður, dautt í
pípunni þinni og penninn lokaður.
En hvað varðar mig vængjaslög
tímans, hvað varðar mig sólarlag.
Ég er þakklát fyrir árin sem ég
hef átt þig og Rut að vinum og það
breytist ekkert. Þið verðið á ykkar
stað í vitund minni.
Halldór Þorsteinsson var fæddur
á Óseyri við Stöðvarfjörð 23. júlí
1912. Foreldrar hans voru þau
hjónin Guðríður Guttormsdóttir
og Þorsteinn Þorsteinsson. Þó
Halldór sé fæddur Austfirðingur
og alinn þar upp, er hann í mínum
huga fyrst og síðast Skagamaður.
Á Akranesi lifði hann sín mann-
dómsár, hér átti hann heimili sitt
með henni Rut Guðmundsdóttur
frá Helgavatni í Þverárhlíð í Borg-
arfirði, og hér uxu drengirnir
þeirra Sigurður og Birgir úr grasi.
Það var mikil missa fyrir okkur
Skagamenn þegar Halldór og Rut,
ásamt Halla Bach. og Hönnu Ásu
og Sigga, ásamt fjölskyldum
þeirra, tóku sig upp og fluttu til
Reykjavíkur. Það lá við að maður
elti. Þessar fjölskyldur voru svo
sameinaðar og samtaka að maður
nefnir þær oftast saman. Þetta fólk
bar að stórum hluta uppi starf sósí-
alískrar hreyfingar á Akranesi.
Voru forsvarsmenn hreyfingarinn-
ar í bæjarfélaginu, og þau áttu
stærstan hlut að byggingu Reinar,
sem nú er félagsheimili Alþýðu-
bandalagsins á Akranesi, og gegnir
stóru hlutverki í samkomuhaldi
Akurnesinga. Það var Halldór sem
valdi heimilinu nafn, úr íslands-
klukkuHalIdórsLaxnessog í minn-
ingu Jóns Hreggviðssonar, hins
fræga snærisþjófs á Skaga. Hann
fékk Ragnar Lár. til að teikna
mynd af Jóni, sem prýðir salar-
kynniReinar, og það eru margir
sem eiga myndina í eftirprentun.
Halldór var einn af gömlu
kommunum og virtur-sem slíkur.
Hann lét aldrei af hugsjón sinni.
Hann er eini maðurinn sem ég
þekki, sem taldi sig ekki hafa efni á
því að vinna eftirvinnu og hann
neitaði alltaf allri slíkri vinnu.
Hann vildi eiga stundir fyrir utan
hið daglega strit. Stundir sem hann
gæti helgað áhugamálum sínum og
hugsjónum. Hann var vélsmiður
að mennt og vann sem slíkur,
lengst af á Akranesi. Eftir að hann
fór til Reykjavíkur, vann hann við
verslunarstörf, lengst af hjá syni
sínum Birgi.
Halldór var gleðinnar maður, ég
man aldrei eftir að hafa hitt hann
öðru vísi en glaðan, og fullan af
áhuga á líðandi stund. Síðast þegar
ég sá hann, þegar augljóst var orð-
ið hvert stefndi með hérvistardaga
hans, brá hann enn á glens og var
fullur áhuga á málefnum dagsins.
Heimili þeirra á Akranesi var
miðstöð félags og menningarlífs.
Áður en Rein var byggð, var allt
félagslíf sósíalista á loftinu hjá
þeim í svokallaðri baðstofu. Þar
voru sýndar myndir frá MÍR, og
það eru margir sem muna eftir
barnamyndum sem sýndar voru
þarna, og á sunnudögum voru
margir barnaskór í ganginum hjá
Rut. Einnig stóð Halldór að því
þegar sovéskir listamenn komu til
Iandsins að fá þá upp á Skaga og
voru þetta oft hinar stærstu stundir!
í fábrotnu menningarlífi bæjarins,
og oft var veisla á eftir heima hjáj
þeim hjónum.
Halldór og Rut voru unnendur
fagurra bókmennta og Halldór
kunni langa kafla úr sögum Hall-
dórs Laxness og það var ekki ör-i
grannt um að bæði hreimur og mál-,
far hans væri í ætt við þennan hinn
sama skáldskap. Ég held ég hafi
engan heyrt fara betur með texta
eftir Halldór Laxness en einmitt
hann. Sumar sem leið las hann upp
kafla úr Sjálfstæðu fólki á kvöld-
vöku austur á Laugarvatni þar sem
við áttum saman orlofsdvöl á veg-
um Alþýðubandalagsins. Öllum
bar saman um að lestur hans hefði
verið frábær. Sumarið þar áður
héldum við upp á sjötugs afmælið
hans á Laugarvatni í samskonar
orlofsdvöl. Þá voru haldnar skálar-
ræður með hamingjuóskum,
en auðvitað var hann
skemmtilegastur og dansaði við
okkur vinkonur sínar charleston af
sinni alkunnu list. Annars var Hall-
dór vanari því að halda veislur fyrir
aðra. Það var ósjaldan þegar ég
kom til Reykjavíkur og heimsótti
þau hjónin, að hann spurði mig
hvort ég þyrfti ekki að halda veislu
hjá þeim, og alltaf játti ég því og
valdi gestina líka, sem alltaf voru
þeir sömu, Halli og Hanna, Ása og
Siggi. Annað hvort voru þetta mat-
arveislur eða upp á súkkulaði og
kökur. Síðasta veislan var upp á
saltkjöt og baunir stuttu áður en
Halldór fór alfarinn á sjúkrahús.
Meðan þau voru á Akranesi hafði
ég það fyrir sið að ef að hjá mér
dvöldu gestir sem ég vildi gera glatt
í geði, fór ég með þá til Halldórs og
Rutar.
Það var einmitt yfir súpudisk
heima hjá þeim Halldóri og Rut
meðan þau voru á Akranesi, að
stofnaður var bókmenntaklúbbur,
hann hefur lifað nú yfir tuttugu ár,
án þess nokkur viti hver stjórni
honum, við komum bara saman og
njótum bókmennta. Sumir stofn-
endur eru reyndar horfnir yfir
móðuna miklu, en aðrir hafa kom-
ið í staðinn. Halldór kom nokkrum
sinnum uppeftir til að vera með
okkur og einu sinni fórum við
suður til þeirra. Síðast þegar Hall-
dór kom vorum við að minnast
Þórleifs heitins Bjarnasonar rithöf-
undar, sem var einn af stofnendum
klúbbsins.
Halldór hafði mikið yndi af
ferðalögum, og ferðaðist mikið.
Sérstaklega sótti hann að ám og
vötnum. Hann undi sér vel á
heiðum uppi og út við sjó. Á síð-
ustu árum átti hann margar ferðir
norður að Reykjum á Reykja-
strönd, þar sem Birgir sonur hans
ásamt fleirum eiga ítök í jörð.
Þarna veiddi hann sjóbirting við
ströndina og sótti í Glerhallarvík
fágæta steina.
Veiðiferðir að ám og vötnum
fórum við saman, mörg sumur- við
hjónin með börn okkar og Halldór
og Rut. Þetta er með skemmtileg-
ustu bernskuminningum barna
minna og þar átti Halldór stærstan
hlut. Sum uppátæki hans voru
skringileg, en öll til að auka á gleði
og fjölbreytni þessara ferða. Við
töluðum oft um það að fara saman
á grasafjall fram á Arnarvatns-
heiði, en sú ferð er því miður ennþá
ófarin. En hver veit nema-----
Halldór, vinur minn, hver minn-
ing um þig er tregablandin, en líka
full af gleði yfir að hafa átt þig að
vini og félaga og ég mun halda
áfram að koma heim til ykkar Rut-
ar og hverfa á vit minninganna um
Þig-
Blessaður sértu og blessuð veri
hún Rut og allir ástvinir þínir.
Þakka þér fyrir allt. Vertu sæll.
Bjarnfríður Leósdóttir
Fáum mun hafa dottið í hug í
þeim fjölmenna hópi vina og ætt-
ingja er heimsóttu þau hjónin að
Laugarvatni á sjötugsafmælinu
fyrir rúmu ári, að svo væri stutt að
leiðarlokum þessa glæsilega og
lífsglaða afmælisbarns, er lék á als
oddi við að taka á móti heilla-
óskum mikils fjölmennis, á þeim
tímamótum, er hjá flestum er lokið
önn dagsins og venjulegu ævistarfi.
Allir sem þekktu Halldór vissu þó
mæta vel, að sxst af öllu mundi þessi
starfsglaði og atorkusami maður
hugsa til að setjast í helgan stein og
halda að sér höndum, því auðvitað
getur maður, sem unnið hefur
hörðum höndum allt frá barnæsku
við hin ólíkustu störf, bæði við sjó
og í sveit, í litlu þorpi og í skarkala
höfuðborgarinnar alltaf fundið sér
verðugt verkefni huga og handar,
er fullnægt gæti athafnaþrá og
vinnugleði hins hressa og hraust-
lega sjötuga manns, sem ellin virt-
ist eiga svo langt í land með að
beygja, jafnvel þó æviárum fjölg-
aði enn um tugi. - En margt fer
öðruvísi en ætlað er, því í byrjun
marsmánaðar kenndi hann fyrst
þess sjúkdóms er eigi var í mann-
legu valdi að ráða bót á, en einnig
þeim örlaga dómi tók Halldór með
stakri rósemi og karlmennsku, svo
sem vænta mátti eftir hans skap-
gerð.
Halldór var fæddur á Stöðvar-
firði, sonur Þorsteins Mýrmanns
bónda og kaupmanns þar, og konu
hans Guðríðar Guttormsdóttur
prests Vigfússonar, merkra og val-
inkunnra heiðurshjóna. Var
heimilið fjölmennt, systkinin 7 auk
vinnufólks, óg þó eigi hafi verið þar
auður í garði, hafa uppeldisskilyrð-
in verið slík, að ættgöfgi og góðar