Þjóðviljinn - 18.02.1984, Síða 10

10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 17. - 18. febrúar 1984
Brekkurnar roðna eins
og feimnar heimasætur
Birgir Svan Símonarson.
Fótmál. Ljóð.
Reykjavík 1983.
Hér kennir ýmissa grasa. Hér er
ljóð um „mjúkhentan skrifstofu-
mann... með forhertan bindis-
hnút“ með tilhlaupi til ádrepu sem
ekki verður ýkja mikið úr. Líka eru
pínuljóð, svo fáorð að engu má
muna, í einu þeirra er dauðanum
lýst með þessum orðum: „Stutt hlé
vegna tæknilegra örðugleika".
Ljóð ekki lengra, afgangurinn
uppsetningaratriði.
Ádrepa eða spekimál sitja ann-
ars ekki í fyrrirúmi í þessu kveri,
þótt ofmælt væri að segja að Birgir
Svan sé nú með öllu frír við póli-
tíska reiði. Að verulegu leyti eru
þetta einskonar lífmögnunarljóð:
Konaníplássinuekursínum barna-
vagni sigri hrósandi, inn í vorið,
T. S. Eliot
Hjú-
skapar-
raunir og
sekt Eliots
Það er orðið algengt að sett séu
saman leikrit um stórskáld ogi
einkamál þeirra. Hér skal minnt ál
tvö verk, sem hafa komið á fjalirn-
ar í Reykjavíkurleikhúsunum og
eru bæði eftir Syíann P. O. Enqu-
ist: Annað um Strindberg, hitt umi
H. C. Andersen. Nú færast fórnar-j
lömb slíkra leikrita nær okkur fl
tímanum: f London er farið að
sýna leikrit eftir Michael Hastingsj
sem fjallar um erfiðan hjúskap T.|
S. Eliots nóbelsskálds og Vivienej
Wood, Tom and Viv, heitir það. !
Hastings byggir verk sitt á dag-i
bókum konunnar, sem fjölskyldaj
hennar sendi á safn fyrir skömmu.
Hjúskapur sá sem um ræðir stóðj
frá 1915 til 1933 þegar Eliot yfirgaf
konu sem „var að gera hann vit-
Iausan“ að því er almannarómuri
hermdi. Árið 1935 var Viviennej
sett á geðveikrahæli með sameigin-
legu átakí fjölskyldu hennar og
skáldsins eiginmanns hennar. Hún
átti þaðan ekki afturkvæmt og
Eliot mun aldrei hafa heimsótt
hana.
Meginkenning leikskáldsins er
sú, að Vivienne hafi verið „breytt í
ekki-persónu“ eins og tíðkast í al-
ræðisheimi Orwells. Gagnrýnir
Guardian telur ekki vafa leika á
því, að nóbelsskáldið og mágur
hans hafi gert sig seka gagnvart
konu, sem var að sönnu sérleg
mjög í háttum, en fráleit nauðsyn
að loka hana inni. Honum þykir
samt sem of margt í leiknum sé
byggt á líkum og óáreiðanlegum
endurminningum nær níræðs
bróður Vivienne Eliot - hér sé um
að ræða hæpna blöndu staðreynda
og skáldskapar um fólk sem er uppi
nálægt okkar tíma.
- áb
sólín leysir fossa úr böndum, ástin
nemur land á holdsins heitu mörk-
um, konur rísa með glóð í augum
upp úr drekkingarhyl sögunnar.
Og þá er skemmtilegast að fylgj-
ast með niðurstöðunum af þeirri
viðleitni skáldsins að láta tvö til-
veruskeið skerast, blandast, hrist-
ast saman og vonandi njóta góðs
hvort af öðru. Fjöllin taka upp
háttalag unglinga á leið á sveita-
ball. Ástarævintýrið er skák sem
endar í dauðu jafntefli. Mynd-
listarmaðurinn stendur í ástar-
makki við brekkur og björk, íþrótt-
ir eru stríð og stríð er þá sport.
Lesandinn er að sönnu ekki jafn-
sáttur við allar niðurstöðurnar.
Honum finnst dæmi vandræða-
skapur að tala um
fallhamar brjóstsins
á steðja niðurlœgingarinnar
í kvæði þar sem tíðindum úr fram-
leiðslunni og af mannlegum kennd-
um lýstur saman. En miklu sáttari
er hann í sama kvæði við þessa
möguleika hér:
fallorka társins
í kerskálum holdsins....
aflvél óttans
ífrystihúsum valdsins...
Það kennir semsagt ýmissa
grasa, en mestu ræður um heildar-
áhrifin þægileg návist skáldsins
sem leikandi manns, leikandi að
möguleikum stefnumóta miskynja
mynda.
Að lokum þetta dæmi hér, stutt
ljóð í heilu lagi og heitir Drottinn
blessi heimilið:
hún fleygði í hann
fjallahringnum hamrabeltinu
og ók úr hlaði
án þess að kveðja.
Sigrid Valtingojer hefur gert
prýðilegar myndir við ljóðin.
ÁB.
Særingar um allsherj arsöng
Jóhann Arelíuz.
Blátt áfram. Ljóð 1983.
Það er lagt upp með heilmikla
skáldskaparbjartsýni í þessu kveri.
Tekin stefna á einskonar allsherj-
arsöng og hefur margur látið sér
minna nægja svona í byrjun:
ég villifaskóginn vindinn vatnið....
Og kannski koma áform höfund-
arins skemmtilegast í Ijós í þessum
línum hérna:
rauðu orðin mín
ruglaðir fuglar
sendir út af örkinni
til að kveikja í þér
blái vinur minn...
Þetta er ungur og óreyndur
skáldskapur í ætt við óskhyggju,
ósk um betra líf, sterkari liti, meira
ljós, dýrlegan fögnuð upp á hvern
dag. Og þá verður einum of
auðvelt að grípa til einskonar sær-
inga sem verða helst til bruðl-
kenndar og samloðun orða og
mynda er einatt í lasnara lagi:
blóð brennur
brjálað og eytt
eða frýs sem ís
diskódreggjar
vodka og vín....
Samt er nú einhver ólga á bak við
suma þessa texta sem er góðra
gjalda verð og gæti ræst úr. Ef til
vill. Ef það er munað, að flas er
ekki til fagnaðar. ÁB.
Misheppnuð skáld-
saga Nóbelsskálds
William Golding
Komin er út ný skáldsaga eftir
William Golding, nýbakaðan
nóbelsverðlaunahöfund. Hún
heitir The Paper Men eða
Pappírsbúkar og fær hina
verstu dóma. Allir höfundar,
segir einn gagnrýnanda, verða
að hafa rétttil að skrifa vondar
bækur eða jafnvel skopast að
lesendum með misheppnuðum
skrýtlum - en hitt er svo líklegt
að það hafi hinar verstu afleið-
ingarfyrir Golding að svo létt-
væg bók sem þessi nýja skáld-
saga skuli vera það fyrsta sem
margir forvitnir menn sjá eftir
hann að veittum Nóbelsverð-
launum.
Skáldsagan segir frá rithöfundi
sem Wilfred Barclay heitir og hefur
hann orðið í bókinni. Grunur
leikur á að Golding hafi gert rit-
höfund þennan eins ólfkan sjálfum
sér og unnt var af ásettu ráði:
Umrœðufundur í Norrœna húsinu:
Átta norrænir rit-
höfundar í heimsókn
Átta norrænir rithöfundar frá
jafnmörgum málsvæðum eru
komnir í heimsókn í sambandi við
Norrænt bókmenntaár. Þeir koma
allir fram á umræðufundi sem hald-
inn er í Norræna húsinu á morgun,
sunnudag kl. 16. Þar ræða þeir um
þýðingu bókmennta á því menn-
ingarsvæði sem hver og einn starfar
á og um bókmenntaleg samskipti
milli Norðurlanda. En um þessar
mundir er með ýmsum ráðum
leitast við að efla þau tengsl.
Á mánudaginn fara gestirnir
tveir og tveir saman út um landið
norður til Akureyrar, til Egils-
staða, til Laugarvatns og Skálholts
og til Akraness og upp í Bifröst. En
á miðvikudagskvöldið lesa þeir all-
ir upp úr verkum sínum í Norræna
húsinu og á fimmtudagsmorgun
heimsækja þeir ýmsa framhalds-
skóla á höfuðborgarsvæðinu.
Antti Tuuri er fulltrúi finnskra
bókmennta í þessum félagsskap en
Bo Carpelan kemur fyrir sænsku-
mælandi Finna. Bente Clod kemur
frá Danmörku, Paal-Helge
Haugen frá Noregi og Theodor
Kalifadides frá Svíþjóð. Jens-Pauli
Heinesen kemur frá Færeyjum, In-
orak Olsen frá Grænlandi og John
Gustavsen er fulltrúi Sama.
Barclay er grimmur drykkjumaður
og kvennabósi, flakkar hann um
Evrópu í eirðarlausri leit að lysti-
semdum og hamrar á ritvél sína
mjög vinsælar skáldsögur á milli
misheppnaðra ástarævintýra.
Eva Figes segir í New States-
man, að næsta erfitt sé að fá trú á
þessum munaðarsjúka rithöfundi.
Enn fáránlegra er svo það, segir
sami gagnrýnandi, að mikið af bók-
inni fjallar um hatri mengað sam-
band Barclays við bandarískan
- bókmenntafræðing, Ruck Tucker,
sem ætlar að skrifa ævisögu Barc-
lays og er reiðubúinn til að gera
hvað sem er til að safna „efnivið“ -
m.a. að senda unga konu sína í ból-
ið hjá rithöfundinum. Þriðja flokks
háskólamaður er semsagt að eltast
við annars flokks rithöfund og
kostnað af rannsókninni greiðir
dularfullur miljónamæringur - allt
er þetta hið fáránlegasta „en þegar
allt kemur til alls - hvaða máli
skipta þessir lítilsigldu gaurar tveir,
sem plága hvor annan lon og don?“
segir gagnrýnandinn.
Golding er bölsýnn höfundur
eins og menn vita og sífellt er í nýrri
skáldsögu hans vitnað til jarð-
skjálfta, skriðufalla og skyldra ó-
tíðinda úr náttúrunni.Við sitjum á
kletti sem er þeyst gegnum rúmið,
segir þar, og þessi mynd er ítrekuð
oft. Tíminn þýtur áfram, dauðinn
bíður og allt það....