Þjóðviljinn - 07.03.1984, Blaðsíða 8

8 SIÐA — ÞJQÐVILJINN Miðvikudagur 7. mars 1984
Foreldrar spyrja....
í viðræðum um skólamál, varpa
foreldrar oft fram eftirfarandi
spurningu: „Er það rétt eða rangt,
að aðstoða börn sín við heimanám-
ið.“ Af spurningunnni má ráða, að
meðal foreldra ríki viss ótti við við
að beita aðferðum við kennsluna,
sem eru úreltar eða ekki í samræmi
við aðferðir kennarans. Geti hjálp-
in því tafið nám barnsins eða
jafnvel skaðað það.
Tilefni spurningarinnar er
augljóst; foreldrar hafa heyrt, eða
jafnvel orðið vitni að því sjálfir að
kennarar hafi varað við að foreldr-
ar veiti slíka aðstoð. Slík aðvörun
getur að sjálfsögðu valdið öryggis-
leysi meðal foreldra, sé hún ekki
rétt skilin eða klaufalega sett fram.
Ég tel að aðvörunin geti aldrei
haft almennt gildi. Sú staða getur
aldrei komið upp, að aðstoð við
heimanám barna, verði talin óæ-
skileg, þegar talað er um heima-
nám almennt. Hins vegar tel ég, að
þær aðstæður geti skapast í skóla-
starfi, að kennari þurfi að ræða við
foreldra skólabarna og biðja þá um
að hlutast ekki til um ákveðna
þætti heimanámsins um tiltekinn
tíma. T.d. tel ég, að þetta geti átt
við þegar börn eiga við lestrarörðu-
leika að etja og beita þarf aðferð-
um, sem foreldrum eru e.t.v. ekki
kunnar. Slíkar viðvaranir kennara
mega ekki leiða til almennra álykt-
ana um neikvæða afstöðu kennara
gagnvart aðstoð við heimanám
Ef slíkt gerist tel ég að orsakirnar
megi rekja til misskilnings; annað
hvort hafi kennarinn ekki tjáð sig
greinilega eða foreldrar haft upp-
lýsingar eftir öðrum, en ekki spurt
beint.
Heimanámshugtakid
Þegar rætt er um heimanám í
þessu samhengi, er nær oftast átt
við það, sem kennarinn setur nem-
Það er nauðsynlegt að skoða heimanámshugtakið í víðara samhengi. Lifandi áhugi og tilfinning fyrir því sem barnið er að fást við getur verið jafn
mikils virði og bein aðstoð við námsgreinarnar, segir Hannes Sveinbjörnsson m.a.
Má ég hjálpa barninu
mínu við heimanámið?
andanum fyrir, fyrir næsta dag. Eg
tel nauðsynlegt að skoða heima-
námshugtakið í víðara samhengi.
Heimanámshugtakið getur spann-
að yfir allt uppeldi barna á heimil-
inu og alla þá þekkingu og viðhorf,
sem þroskast með þeim. I því sam-
hengi öðlast heimanámshugtakið
mikilvægi fyrir skólann, því það er
ljóst, að heimanám barna í þessum
skilningi er einn mikilvægasti
áhrifavaldur í skólagöngu barns-
ins.
Er heimilið staður þar sem barn-
ið fær tækifæri til að svala eðlilegri
forvitni sinni, gera þær tilraunir
sem forvitni þess hvetur það til.
Fær barnið svör við spurningum
sínum og aðstoð við að setja fram
nýjar spurningar og tilgátur um
fyrirbrigði tilverunnar? Elur
heimilið barnið upp í víðsýni og
leiðandi afstöðu gagnvart umhverfi
sínu, en ekki einhliða skoðana-
myndun.
Ef heimilið er slíkur staður er
barninu búið það besta veganesti
sem hugsast getur. Er þá öruggt að
skólaganga barnsins verði farsæl?
Nei, svo er ekki, því ekki er víst, að
skólinn kunni að hagnýta sér þann
áhuga og fróðleiksþörf, sem barnið
hefur tileinkað sér. Á því vill verða
misbrestur, sérstaklega í eldri
bekkjum grunnskóla.
Einnig er sá möguleiki fyrir
hendi, að heimilið sé ekki sá grið-
arstaður, sem ég lýsti hér áður,
heldur byggi samskipti sín við
barnið á boðum og bönnum eða
jafnvel á afskiptaleysi. Við slíkar
aðstæður er líklegast að viðhorf
barnsins til skólans einkennist af
ótta og tortryggni, og því ólíklegt
að góður árangur náist.
Með því af tefla fram þessum
andstæðum vil ég undirstrika
mikilvægi heimilisins sem vettvang
uppeldisins, þess staðar sem mikil-
vægasti þáttur náms hvers einstakl-
ingsferfram. Ef þessiþátturbregst
þá er voðinn vís, því skólinn er alls
ekki fær um að bæta börnunum
upp þann missi. Þetta kann mörg-
um að þykja harður dómur um
skólann, en lítum á dæmi: Nem-
andi, sem gengur illa að læra
ensku,.á frekar litla möguleika á að
bæta sig nema til komi virk aðstoð
við námið á heimili hans. Nú getur
verið að foreldrar nemandans
treysti sér ekki til þess að aðstoða
barnið í þessari grein, en þá tel ég I
einmitt nauðsynlegt að heirna-
námshugtakið sé skoðað í víðara
samhengi. Aðstoðin getur fullt eins
vel verið fólgin í því að skapa þær
aðstæður, sem hvetja barnið til
þess að glíma við verkefnið. Lif-
andi áhugi og tilfinning fyrir því
sem barnið er að fást við, getur
verið jafn mikils virði og bein að-
stoð við námsgreinarnar. Þetta er
auðvita tímafrekt og flókið við-
fangsefni, sem mörgum foreldrum
reynist oft erfitt að gefa sér tíma til.
í samræðum við foreldra, hef ég oft
sagt að það sé ekkert óeðlilegt að
það geti tekið foreldra jafn langan
tíma að aðstoða barnið og það
tekur barnið að vinna verkið.
Mig langar að nefna hér dæmi
um alvarlega lestrarörðugleika,
sem ekki er óalgengt að komi fram
í upphafi skólagöngu. Þá er
nauðsynlegt að náið samband tak-
Hannes
Svein-
björnsson
skrifar:
ist milli heimilis og skóla. Hvort
slíkt samstarf tekst ræður oft úr-
slitum um árangur, en þá geta for-
eldrar þurft að kynna sér og jafnvel
tileinka sér þær lestrarkennskuað-
ferðir sem kennarinn eða sérkenn-
ari ráðleggur. Þó að kennarinn ráð-
leggi að foreldrar taki ekki beinan
þátt aí kennslunni, er samt margt
sem hægt er að gera; t.d. að koma í
veg fyrir að barið fyllist vanmeta-
kennd vegna erfiðleika sinna,
skapa jákvætt og örvandi andrúms-
loft kringum skólagöngu barnsins
yfirleitt.
Takmörk
skólans
Frá sjónarhóli skóians er aðstoð
foreldra við heimanám mjög mikil-
væg, vegna þess að skólinn hefur
mjög lítið svigrúm til að bregðast
við þegar námsörðuleikar gera vart
við sig. Til þess vantar liann bæði
mannafla og húsnæði, og ekki-síst
þekkingu á kénnslu og skipulags-
aðferðum sem gerði kennurum
klejft að leysa slík vandamál. Hin
hefðbundna bekkjarkennsla og
stundaskrá, sem enn er nær allsráð-
andi skipulag náms í efri bekkjum,
eru stærstu hindranirnar. í flestum
tilvikum er kennarinn með sama
námsefnið fyrir alla nemendur
bekkjarins, sem oft eru yfir tuttugu
og fimm að töiu. Allir vita að slíkur
hópur er mjög misjafn að þroska
og námsgetu, og þyrfti að vera
miklu ininni. Hvenær hefur kenn-
arinn tíma til að sinna einstakl-
ingnum í svo stórum bekkjum, og
hvað þá ef nemandinn dregst aftur
úr. Venjulega er kennarinn ekki
nema einn til tvo tíma hjá bekkn-
um í einu, og þarf að mæta í næsta
tíma með annað viðfangsefni.
Það er reynsla mín að nemend-
ur, sem dragast verulega afturúr í
námi, fái örsjaldan nægilega að-
stoð af skólans hálfu til þess að
vinna upp tapið. Þegar slík aðstoð
fæst, þá er það nær undantekninga-
laust fyrir tilverknað foreldra sem
skynja vandann og leggja í það
mikla vinnu að leysa hann í sam-
ráði við kennarann. Besta aðstoð
foreldra er oft fólgin í auknum
samskiptum og viðræðum við barn-
ið, sem leiða til breyttra viðhorfa til
náms og gildis þess fyrir einstakl-
inginn. jákvæð viðhorf heimilinna
er ein mikilvægasta forsenda góðs
námsárangurs.
Lokaorö
„Ég hef farið mörgum orðum um
hlutverk heimilanna, og látið eins
og ekkert væri sjálfsagðara en að
foreldrar hefðu tíma til þess að
sinna þessum verkefnum. Það væri
einungis spurning um vilja. En við
vitum að svo er ekki. Heimilunum
eru búin misjöfn lífsskilyrði í
landinu, og fjölmörg þeirra heyja
það grimmilega lífsbaráttu, að
skilanlegt er að lítiil tími er aflögu.
Slæmur námsárangur og lítið
heimanám er því ekki eiungis
kennslufræðilegt og uppeldislegt
vandamál, heldur einnig pólitískt
vandamál, sem bæði heimili og
skóli búa við.
Hanncs Sveinbjörnsson,
kennari