Þjóðviljinn - 17.05.1984, Síða 5

i fv
r/VffOl-
- A<l»?
Fimmtudagur 17. maí 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5
Þjóðviljinnfjallaðií
gærýtarlegaum
nauðgunarmálið sem nú
er á allra vörum, fyrst og
fremst sökum þess að
Sakadómur Reykjavíkur
synjaði beiðni
Rannsóknarlögreglu
ríkisins um að setja
manninn í gæsluvarð-
hald uns dómur fellur í
máli hans. í umfjöllun
blaðsins kom meðal
annars fram staðhæfing
um að Rannsóknarlög-
reglan hefði haft miili-
göngu um að koma á
„sáttum“ milli nauðgara
og fórnarlambs hans.
Rannsóknarlögreglan
telur sér greinilega skylt
að koma á framfæri til-
boðum nauðgarans um
skaðabótagreiðslur, en
slík tilboð leiða stundum
til þess að lögfræðingar
aðila semja um tiltekna
upphæð gegn því að
fórnarlambiðfallifrá
ákæru.
DJOÐVIUINN
■16
miðvikudagur I
109. tölublad
49. árgangur
Rannsóknar-
lögreglan
annast
„samninga66
í nauðgunar-
málunum
Greiðslan 15.000 kr. - og nauðgarinn sleppur!
ltÞess eru dæmi að rannsóknarlögreglan hafi í nauðg-
unarmálum milligðngu um „s«ttir“, sem svo eru kallað-
ar, þegar hinn ákxrði býður konunni fé fyrír að draga I
kæruna til baka. Við vitum um dæmi, þar sem konu
voru boðnar 15 þúsund krónur fyrír að draga kæru til
baka og í fjölmiðlum lítur málið þá út eins og konan hafí j
viðurkennt að mökin hafí verið með hennar vilja.
Þess eru líka dæmi að konu hafí verið nauðgað af I
fjórum mönnum, henni misþyrmt og hún rænd, en j
vegna þess að hún hafði bragðað áfengi var henni visað I
frá sjúkrahúsi. Þetta gerðist úti á landi og varð hun að I
fara alla leið til Reykjavikur til að leita læknis. Þessa j
konu hef ég veríð með I meðferð og hún hefur aldrei náð j
sér síðan. Þetta gerðist fyrír réttu ári“, sagði Þuriður j
Jónsdóttir deildarfélagsráðgjafí á Landspítalanum i j
viðtali við blaðið í gær.
Hún sagöi aö nauðgun vzri slikt áíall aö fcngju konur ckki I
sluðning frá upphafi væru miklar likur á að þzr gxfusl upp og I
drzgju kzruna til baka.
„Margar konur guggna eftir, IzknisVkoðunina Lzknir, scm I
rannsóknarlógreglan oftasl visar á. hefur spurt þcssar konur
spurmnga sem koma málinu ekkcrt við' og gefið siðan fra scr
vottorð sem eru svo niðurlzgjandi fyrir konurnar að þzr gcfast
upp á að halda málinu til streitu."
Þuríður. sem hefur unnið sem félagsráðgjafi i Kanada. sagði að I
þar vzru félagsráðgjafar á neyðarvakt i nauðgunartilvikum og
síðan viðstaddar yfirheyrslur. Hún sagði að þegar hun hcfði haft
afskipti af slíkum málum hér. hafi það oftast komið konum að '
miklu gagni. þvi þzr vissu sjaldnasl um rétt sinn til að neita að
svara óvidkomandi, pcrsónulegum spurmngum Izkna cða log-
reglumanna. Til dzmis sagðist hún ekki sjá hvers vcgna kven-
Izknir spyrði um áfengisneyslu konunnar. þar scm þaö réttlzti á
cngan hátt afbrot mannsins, né brcytti eðli brotsins. scm vzri fyrst
og síðast ofbeldisbrot. þs
Sjá einnig adrarfrétlir og vidtöl
______________________________- bls. 6 og 7
hinn kærða, bæði persónuleika,
árásargimi og þess háttar...“
Þetta er allsendis ófullnægj-
andi skýring. Ef tvær árásir sama
manns á konur nægja ekki til að
sannfæra Rannsóknarlögreglu
ríkisins um að viðkomandi sé um-
hverf! sínu hættulegur, þá er brýn
þörf á að embættið skilgreini
hversu margar árásir þurfi til
þess!
„Sœttirnar“
Jafnframt sætir furðu að stofn-
un einsog Rannsóknarlögreglan,
sem einsog nafnið gefur til kynna
á að rannsaka málsþætti, skuli
standa í því að bera sáttaboð milli
nauðgara og fórnarlambs hans.
mönnum og læknum, án þess að
þeir fái tækifæri til þess að kanna
málið ýtarlega, skoða konuna og
spyrja hana útúr. En hvaða kona
getur hugsað sér að láta taka ýtar-
lega læknisfræðilega skýrslu um
kynlíf sitt, og vita að þessi skýrsla
lendir síðan fyrir augunum á ýms-
um rannsóknar- og meðferðarað-
ilum sem meta alvöru málsins
ekki meira en svo, að árásarmað-
urinn fer frjáls ferða sinna þar til
dómur er fallinn.
Þegar það bætist svo við að
Rannsóknarlögreglan hefur ver-
ið staðin að því að koma á fram-
færi tilboðum nauðgara um
„sættir", má sjá hverjum augum
er litið á konur. Slík tilboð eiga
Er réttlæti kerfisins
ekki
réttlæti fyrir konur?
Jafnframt benti Þjóðviljinn á
þá staðreynd að Rannsóknarlög-
reglan beitti í rökstuðningi sínum
fyrir gæsluvarðhaldsbeiðninni
ekki lagaákvæði um öryggissjón-
armið, sem kveður á um að varð-
hald skuli heimilað ef hætta er
talin á að hinn kærði kunni að
ráðast á aðra meðan hann gengur
laus. Ríkissaksóknari áfrýjaði
hins vegar úrskurði Sakadóms til
Hæstaréttar, meðal annars á
grundvelli þess að öryggissjónar-
miða væri ekki gætt nægilega, og
var því ekki sammála Rannsókn-
arlögreglunni.
Þáttur
Rannsóknarlögreglunnar
Þó sjálfsagt sé að vara við refsi-
gleði og ennfremur því að maður
sem enn hefur ekki hlotið dóm
fyrir tiltekinn glæp sé í fjölmiðl-
um eða af almannarómi brenni-
merktur, þá er á hinn bóginn eðli-
legt að benda á að konur eru ekki
óhultar meðan meintur nauðgari
gengur laus. Hvað mælir gegn því
að slíkur maður láti aftur til
skarar skríða? Getur til dæmis
ekki komið til mála að slíkur
maður eigi við geðræna kvilla að
stríða og sé af þeim sökum hættu-
legur öðrum og jafnvel sjálfum
sér?
Ekki skal síður bent á þá stað-
reynd, að það er mjög algengt að
nauðgarar hóti fómarlömbun
sínum líkamsmeiðingum ef þær
kæri atburðinn, og vitneskjan um
að eiga slíkar heimsóknir yfir
höfði sér áður en dómur er fallinn
er ekki beinlínis til þess fallin að
hvetja könur til að kæra
nauðganir.
Af þessum sökum finnst mörg-
um undarlegt að Rannsóknarlö-
greglan skuli ekki hafa beitt ör-
yggisákvæðinu í rökstuðningi sín-
um við beiðninni um gæsluvarð-
hald, og þess má raunar geta að
Ágúst Jónsson hjá Sakadómi
Reykjavíkur útilokaði ekki að úr-
skurður dómsins um gæsluvarð-
haldið hefði fallið á annan veg
hefði öryggisákvæðinu verið
beitt. Þegar Þórir Oddsson hjá
Rannsóknarlögreglunni, var
spurður um þetta í gær sagði
hann, að sér sýndist af úrslitum
svipaðra mála í Hæstarétti að til
að hægt sé að álykta að maður
kunni að reynast umhverfi sínu
hættulegur, þá „þurfi að liggja
Er það hlutverk hennar að segja
fórnarlambinu að henni standi til
boða 15 þúsund krónur, einsog
skýrt var frá á forsíðu Þjóðviljans
í gær, láti hún málið niður falla?
Þess má geta að við höfum
dæmi, þarsem þess var getið
meðfram boði um skaðabætur,
að hinn seki í málinu væri ungur
maður með háskólapróf sem
hefði nýlega fengið góða stöðu og
ferill hans kynni að skaðast þyrfti
hann að standa í nauðgunarmáli
fyrir rétti!
Öll þessi málsmeðferð sýnir
glögglega hverjum augum dóms-
kerfið lítur mál af þessu tagi. Þær
konur sem kært hafa nauðgun
hafa margar tjáð sig opinberlega
um þá meðferð sem við hefur
tekið, þegar árásarmaðurinn var
á braut, og hafa jafnvel ekki beð-
ið minna tjón af henni. Það er
vissulega erfitt að rannsaka mál
af þessu tagi, bæði af lögreglu-
fyrir miklu meiri upplýsingar um
fréttaskýring
ekki að koma í veg fyrir að sjálf
nauðgunarákæran gangi áfram til
Ríkissaksóknara til ákvörðunar
um frekari meðferð. En þó hægt
sé að greina milli skaðabótaþátt-
ar og fangelsis í nauðgunarmál-
um, þá virðist slíkur greinarmun-
ur aðeins hártogun. 1 skaðabóta-
tilboðunum, sem lögfræðingar
aðila ganga oft á tíðum frá endan-
lega, felst auðvitað líka að verið
er að fara fram á að konan falli frá
ákæru í málinu. Aki maður á bíl,
getur hann boðið sættir þar sem
einungis er um að ræða eignatjón
sem verður fyrir mistök. Brjóti
maður hinsvegar af sér gagnvart
annarri manneskju á þann hátt
sem á sér stað í nauðgun, getur á
engan hátt talist réttlætanlegt að
málinu ljúki með slíkum „sátt-
um“. Og í fjölmiðlum heitir það
svo að konan hafi dregið kæruna
til baka, og þarmeð lítur málið út
í augum almennings að hún hafi
farið með rangt mál og síðan
gugnað á lyginni, ellegar hún hafi
undir yfirheyrsium fallist á að at-
burðurinn hafi farið fram gegn
vilja hennar. f báðum tilvikum
lítur hún út sem ómerkingur orða
sinna.
Þessar orsakir meðal annars
kunna að leiða til þess að við les-
um stundum um að nauðgunar-
mál hafi verið látin niður falla.
En þá eru ótalin þau mál þar
sem fómarlömbin hreinlega
leggja ekki útí þá píslargöngu um
óvinveitt réttarkerfi sem
nauðgunarkæra hefur í för með
sér.
Össur
Skarphéðinsson
skrifar