Þjóðviljinn - 29.05.1984, Blaðsíða 4

4 SÍÐA - ÞJÓÐyiLJINN ÞriSjudagur 29. maí 1984
DJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvœmdastjóri: Guörún Guðmundsdóttir.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Umsjónarmaður Sunnudagsblaðs: Guðjón Friðriksson.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Auglýsingastjóri: Ólafur Þ. Jónsson.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Blaðamenn: Auður Styrkársdóttir, Álfheiður Ingadóttir.Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gísla-
son, ólafur Gíslason, Oskar Guðmundsson, Sigurdór Sigurdórsson, Valþór Hlöðversson.
íþróttafréttaritari: Víðir Sigurðsson.
Utltt og hönnun: Haukur Már Haraldsson, Þröstur Haraldsson.
Ljósmyndir: Atli Arason, Einar Karlsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Auglýsingar: Sigríður Þorsteinsdóttir, Margrét Guðmundsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir.
Sfmavarsla: Sigriður Kristjánsdóttir og Aöalbjörg Óskarsdóttir.
Húsmóðir: Bergljót Guöjónsdóttir.
Bflstjóri: ólöf Sigurðardóttir.
Innheimtum.: Brynjólfur Vilhjálmsson
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 81333.
Umbrot og setning: Prent.
Prentun: Blaðaprent hf.
Ólafur
Jóhannesson
Síðan ísland varð lýðveldi hafa setið hér á landi þrjár
ríkisstjórnir sem báru heitið vinstristjórnir. Alþýðu-
bandalagið hefur átt aðild að þeim öllum. Ólafur Jó-
hannesson veitti tveimur forystu. Þessar staðreyndir
sýna að ferill Ólafs Jóhannessonar er á margvíslegan
hátt tengdur sögu íslenskrar vinstri hreyfingar og mati á
stefnu og störfum Alþýðubandalagsins. Enginn annar
maður úr öðrum stjórnmálaflokki hefur jafnlengi á
síðari áratugum haft svo fjölþætt áhrif á viðfangsefni og
valdaferil Alþýðubandalagsins.
Ólafur Jóhannesson var í senri áhrifamikill sam-
starfsmaður og þróttmikill andstæðingur. Orð hans og
gerðir munu um langan aldur verða viðfangsefni þeirra
sem áhuga hafa á að skilja sögu okkar tíma. Þar er
mikill efniviður í flóknar umræður og dómar manna
munu efalaust verða misjafnir. Þó er ljóst að fjórir
máiaflokkar eru umfangsmestir þegar samskipti Olafs
Jóhannessonar og Alþýðubandalagsins og Þjóðviljans
koma til skoðunar. í tveimur þeirra markaði árangur-
inn þáttaskil í sögu íslendinga. í hinum setti ágreining-
ur afdrifarík svipmót á samskiptin.
Útfærsla landhelginnar í 50 mílur og glíman við að
svipta burtu þeim samningsbundnu fjötrum sem Við-
reisnarstjórnin hafði bundið þessa sjálfstæðisbaráttu
íslendinga bar glæsilegan árangur vegna þess samstarfs
sem efnt var til í fyrstu ríkisstjórninni sem Ólafur Jó-
hannesson myndaði. Sú barátta verður ætíð meðal
glæsilegustu kaflanna í sögunni um efnahagslega lífs-
glímu þjóðarinnar á þeim tíma sem liðinn er síðan
Islendingar fengu stjórnarfarslegan rétt til sjálfstæðis.
Á sömu árum var hafin myndarleg uppbygging at-
vinnulífs um allt land, en áður hafði fólksflóttinn frá
landsbyggðinni til höfuðborgarsvæðisins verið höfuð-
einkenni þjóðfélagsþróunarinnar. Með djörfum til-
lögum og samhentum pólitískum vilja hófst endurreisn
og ný sókn í öllum landshlutum. Fólkið fékk trú á
framtíðina og flóttinn úr heimabyggðum var stöðvaður.
Landhelgismálið og atvinnuuppbygging landsbyggð-
arinnar voru tvímælalaust mikilvægustu sporin sem
skópu heillavænlegan árangur af samstarfi Ólafs Jó-
hannessonar og Alþýðubandalagsins. Á tveimur öðr-
um sviðum báru örlögin í sér andstæður: í kjaramálum
launafólks og í utanríkismálum. Sá ágreiningur kom
auðvitað ekki á óvart, en hann varð á köflum ærið
fyrirferðarmikill. Slíkur var styrkur Ólafs Jóhannes-
sonar að þegar hann skipaði sér undir merki annarrar
skoðunar en forystumenn Alþýðubandalagsins fylgdu
fram, þá hurfu aðrir forystumenn Framsóknarflokksins
og leiðtogar annarra flokka í skuggann. Þá tókust Al-
þýðubandalagið og Ólafur Jóhannesson á um úrslit
mála. Aðrir voru áhorfendur.
Ágreiningurinn um kjaramálin og stefnuna í sam-
skiptum íslendinga við bandaríska herinn var afdrifarík
orsök að uppflosnun allra þeirra ríkisstjórna sem Al-
þýðubandalagið átti aðild að og Ólafur Jóhannesson sat
í einnig. Sagnfræðingar munu svo lengi sem áhugi verð-
ur á ríkisstjórnum Olafs Jóhannessonar og ríkisstjórn
Gunnars Thoroddsen rannsaka gaumgæfilega öll sam-
skipti Alþýðubandalagsins og Ólafs á þessum ág-
reiningssviðum. Þar var oft mikið í húfi og niðurstöður
urðu forsendur vatnaskila.
Ólafur Jóhannesson var ásamt Hermanni Jónassyni
og Eysteini Jónssyni áhrifaríkur leiðtogi Framsóknar-
flokksins. Hann var ásamt Bjarna Benediktssyni og
Gunnari Thoroddsen virtastur fræðimanna í íslenskum
stjórnlagarétti. Hann var í fremstu röð forystumanna
þjóðarinnar.
Ólafur Jóhannesson markaði djúp spor í sögu íslend-
inga.
klippt
ViÖ vondan draum
Höfundur Reykjavíkurbréfs
Morgunblaðsins hefur vaknað
upp við vondan draum. Hann fór
á dögunum á fimm ára afmælis-
hátíð Félags frjálshyggjumanna
og hlustaði þar m.a.' á Indriða G.
Þorsteinsson halda erindi. í því
erindi verður bréfritari fyrir svo-
felldri reynslu:
„í erindi Indriða G. Þorsteins-
sonar rithöfundar var m.a. bent
á, hvemig kommúnistar hafa
reynt að breyta grundvallarboð-
skap í skáldsögu Georges Orw-
ells, 1984, á þann hátt, að skáld-
sagan fjalli ekki um alræði
kommúnismans heldur tölvusk-
ermabyltingu í vestrænum lýðr-
æðisrikjum. Á þessu hefur mjög
borið upp á síðkastið eins og þeir
vita sem best hafa fylgst með fjöl-
miðlum“.
Og fylgja svo varnarorð nokk-
ur um að menn eigi að vera vel á
verði fyrir þessum fölsunartil-
hneigingum kommanna sem ekk-
ert geti séð í friði, ekki einu sinni
blessaðar bókmenntimar.
Þetta er reyndar dálftið spaugi-
legt.
Ekkert að óttast
Þetta er reyndar dálítið spaugi-
legt.
Nú mætti reyndar byrja á því
að hugga Reykjavíkurbréfritara í
hans öngum. Ekki er vitað til
þess, að nokkur hafi í alvöru
reynt að slíta í sundur skáldsögu
Orwells 1984 og alræði Stalíns
karlsins. Fyrirmyndin er augljós,
og Trotskí er mættur til leiks og
hreinsanimar og sögufalsanirnar
sem fylgja því, að skipt er um
bandamenn í stríðinu eilífa og þar
fram eftir götum-.
En þar með er ekki öll sagan
sögð.
Bandarískur maður, sem vann
í sendiráði lands síns í Moskvu
árið 1949 og las þá 1984 nýút-
komna segir í fróðlegri grein í
bókinni,, 1984 revisited", að
Moskva á þeim tíma hafi svo
sannarlega líkst andrúmslofti
skáldsögunnar - aftur á móti sé
Moskva á því herrans ári 1984
fjær skáldsögunni en sama borg
var fyrir 35 ámm eða svo. Sem
betur fer reyndist saga Orwells
ekki framtíðarsýn í bókstaflegum
skilningi, heldur merkileg við-
vömn. Stóri Bróðir er dýrateg-
und sem er heldur á faralds fæti
og á kannski einna helst heima í
Norður Kóreu nú um stundir.
Margir þrœðir
Skáldsagan 1984 heldur áhuga
manna áfram, ekki vegna þess að
þjóðfélagið, sem þar er lýst, verði
nokkm sinni til. Heldur vegna
þess að þar er fjallað um svo
marga strauma í samfélagsþróun
okkar aldar sem ískyggilegir em:
bæði þá sem eiga sér farveg í lög-
regluríki, ritskoðun og ótta við
strangar refsingar, og svo þeim
sem lúta að miklu innrætingar-
valdi sem á sína möguleika m.a. í
þróun fjölmiðla og upplýsingak-
erfa margskonar. Allt þetta hafði
Orwell í huga ásamt með þeim
einræðishermm sem settu svip á
hans tíma. Ef menn blaða í grein-
um, sem George Orwell skrifar
allt frá því Hitler kemst til valda
og til dauðadags, þá má sjá það
greinilega úr hve mörgum þáttum
hin neikvæða framtíðarsýn hans
er unnin. Hann hefur hreinsanir í
Moskvu og fréttafalsanir frá
Spáni, í huga, hann hefur griða-
sáttmála Hitlers og Stalíns og
tískusveiflur í valddýrkun enskra
menntamanna undir, hann hefur
áhyggjur af lágkúm og hávaða út-
varpsins og spillingu enskrar
tungu. Og þegar hann er að lýsa
öreigunum í framtíðarrikinu
horfir hann í kringum sig: Sjálfur
tók hann upp á því á kreppuámn-
um að leggjast út meðal útigangs-
fólks í eigin landi, upplifa stétt-
askiptingu þá sem honum var alla
tíð þyrnir í augum.
Skúldfœr áminningu
Orwell sagði einu sinni um
Dickens: Það er reynandi að stela
honum. Og það sama sýnist
mörgum um Orwell sjálfan.
Óneitanlega er það dálítið skrýt-
ið að Félag frjálshyggjumanna
reynir að skipa honum á bekk
með Hayek, Friedman og því
fólki. Því George Orwell var sós-
íalisti, sósíalisti af því tagi að
hann treysti sterku miðstjómar-
valdi ekki til neinna góðra hluta,
sósíalisti með stjórnleysishneigð-
um, sem óttaðist að heimurinn
allur væri á leið inn í fámenni-
svald, sem yrði hvorki sósíalískt
né kapítalískt.
En Reykjavíkurbréfið er líka
spaugilegt vegna þess, að Matthí-
as Johannessen orti um daginn
Afríkuljóð í Lesbók sína: þar
tvinnar hann einmitt saman ívitn-
un í Orwell um útþurrkun fortíð-
arinnar og áhyggjur af tækni-
legum fjölmiðlayfirgangi sem
þurrkar út þjóðaeinkenni Fijibúa
og Eþíopa. Höfundur Reykjavík-
urbréfsins hefur nú heyrt frá Ind-
riða G. að þessi tengsli séu
vinstrivilla og hefur ákveðið að
gefa skáldinu nokkra ráðningu.
-ób
og skorið
Einkunnagjöf DV
Fyrir norðan er komin sól og
blíða og þó sumar þykist líka hafa
- numið land syðra, þá þráast samt
vætan við að hverra en hangir í
gervi skýja milli okkar og sólu.
Samt er að koma sumar, og próf-
avertíðin, sem nú er að ljúka, er
dæmi um það. Kannski það hafi
verið þessvegna sem Dagfari í
D V steypti yfir sig kufli prófdóm-
ara í gær og gaf ráðherrunum í
þessari guðsvoluðu rikisstjóm
okkar einkunnir harðar. Þar
sagði meðal annars:
Albert Guðmundsson hefur
hótað að fara úr landi af hollustu
við tík sína Lucy af því að hann er
á móti lögum um hundabann en
heimtar söluskatt og vörugjald á
afurðir Mjólkursamsölunnar af
því aðhann vill fara að lögum.
Sami Albert er á móti auknum
erlendum lántökum og er líka á
móti götum á fjárlögum sem
hann ber ábyrgð á. Og af því að
hann er meir á móti götunum en
lántökunum samþykkir hann að
sjálfsögðu lántökumar, sam-
kvæmt yfirlýsingum sínum um
„að hann sé ekki þekktur fyrir að
standa ekki við orð sín“.
Og asnaeyrun
Ekki fengu aðrir ráðherrar
gæfulegri meðferð en Albert
hundamálaráðherra:
Ragnhildur menntamálaráð-
herra hefur stokkað upp ráðu-
neyti sitt með því að skipa að-
stoðarráðherra sinn sem skrif-
stofustjóra og hún hefur hrist upp
í háskólanum með því að skipa
svila sinn sem dósent í fagi sem
hann er ekki fær um að gegna.
Jón landbúnaðarráðherrra
Helgason hefur staðið vörð um
landbúnaðareinokunina og hefur
ákveðið að beita sér fyrir að flytja
inn óætar kartöflur frekar en
ætar.
Alexander félagsmálaráðherra
hefur dregið ungt og húsnæðis-
laust fólk á asnaeymnum, sam-
kvæmt þeirri reglu að óvinsældir
af sviknum Ioforðum séu aðals-
merki góðra stjómmálamanna.
Að öðmm ráðherrum segir
lítið, nema hvað Geir er í Banda-
ríkjunum á vegum Hafskips og
Eimskips.
Manni dettur nú helst í hug að
Alþýðublaðið sé búið að setja á
stofn vísi að fimmtu herdeild á
DV þegar maður les þetta
skemmtilega dagfaraguðspjall.