Þjóðviljinn - 07.06.1984, Blaðsíða 6

6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 7. júni 1984
Staða Reagans á kosningaári:
Hættulegur nálægt
kj arnorkuhnappnum
Nýlegar orðsendingar milli Reagans og Tsjernenkos
í fréttum í fyrradag var þess get-
iö, að Reagan Bandaríkja-
forseti segðist reiðubúinn til að
semja við Sovétríkin um griða-
sáttmála fyrir Evrópu ef þau
fyrir sitt leyti væru reiðubúin til
að fallast á hugmyndir Natór-
íkja um ráðstafanirtil aðdraga
úr líkum á því að styrjöld brjótist
út. Þvívarviðbætt, aðTsjern-
enko forseti Sovétríkjanna og
aðalritari Kommúnistaflokksins
hefði hafnað þessum hug-
myndum og talið þær verða til
lítilseins ogástendur.
Þessar orðsendingar má skilja á
ýmsan veg, en einn partur af þeim
skilningi gæti verið sá, að Reagan
hafi með ræðu sinni, sem flutt var á
írlandi, viljað bæta stöðu sína á
kosningaári þar sem hún er veikust
- en Sovétmenn vilji að sínu leyti
ekkert gera til að hjálpa honum til
þess.
Svartur blettur
í nýlegum leiðara í breska blað-
inu Guardian er á það minnt, að
Reagan stendur heldur vel að vígi í
kosningabaráttunni. Forsetaefni
Demókrata, þeir Hart og Mond-
ale, hafa þurft að eyða miklu púðri
hvor á annan og á meðan baðar
Reagan sig í sjónvarpsfréttum frá
heimsókn til Kína („sjáið bara, ég
get talað við kommana"), og til ír-
lands (til að minna á að hann á
írskan afa eins og svo margar milj-
ónir bandarískra atkvæða). Furðu
margir Bandaríkjamenn láta sér
líka við efnahagsástandið undir
hans stjórn og þeir hrífast af því
hvað hann er sviðsvanur, góður
leikari semsagt. En það er einn
meiriháttar svarturblettur á ímynd
Reagans í vitund bandarískra kjós-
enda. Þeir telja, að forsetinn sé of
herskár, að hann sé hættulegur
maður í grennd við hnappinn
fræga, sem sendir af stað eldflaug-
ar.
Og Guardian segir á þá leið, að
menn forsetans verði að reyna að
breyta þessu með einhverjum
ráðum fyrir kosningar. Þess vegna
eru samskiptin milli Wasington og
Moskvu partur af kosningadæminu
hvort sem mönnum líkar betur eða
verr. Og hr. Tsjemenko spil á
hvolfi í flóknu pókerspili.
Pókerspilið
Kremlverjar hafa oftar en ekki
gefið það til kynna að undanförnu
að þeir telji vonlítið að semja við
Reagan hefur verlft duglegur við að koma sér í sjónvarpsfréttum fyrlr við hlið
péfans og kín verskra leiðtoga og nú síðast írskra f rænda - en hann þarf líka á
því að halda að Kalda stríðið sýnist hlýna.
stórn Reagans um eitt eða neitt. En
Reagan vill gjarna fá fram einmitt
núna einhver merki um það að
kalda stríðið væri kannski ögn að
hlýna - af fyrrgreindum ástæðum:
til síns heimabrúks á kosningaári.
Rússar eru hinsvegar ákveðnir í því
að láta ekki draga sig inn í neina þá
fléttu sem gæti hjálpar Reagan.
Kynferðislegt ofbeldi í Bandaríkjunum:
Börn eru í vaxandi háska
Einmitt um þessar mundir er
mikið skrifað um ofbeldi gegn
börnum, sem ráðstefnavar
haldin um hér á Gerðubergi um
helgina. í Bandaríkjunum hefur
athyglin beinst alveg sérstak-
lega að kynferðislegu ofbeldi
gegn börnum, sem reynist út-
breiddara en nokkurn grunaði.
Líkur benda til að slík afbrot séu
framin á tveggja mínútna fresti
þarílandi.
Tiltekið glæpamál kom fjölmiðl-
um af stað. Virðuleg frú á áttræðis-
aldri, hálflömuð í hljólastól, kom
fyrir rétt. Hún hafði rekið barna-
heimili á Manhattan Beach í Kalif-
orníu; nú hafði það komist upp að
Virginia þessi McMartin og sálufé-
lagar hennar höfðu misþyrmt og
nauðgað 125 börnum, tekið af
þeim klámmyndir og þar fram eftir
götum. Útsmognar og grimmar að-
ferðir voru hafðar til að hræða
börnin frá því að segja frá. Starfs-
menn í leikskóla frúarinnar slátr-
uðu dúfum, kanínum og jafnvel
hesti og hótuðu að gera slíkt hið
sama við börnin ef þau kjöftuðu
frá.
Mjög algengt
Upp úr þessu glæpamáli voru
allskonar heimildir dregnar fram í
dagsljósið. Mikla athygli vakti
skýrsla um 520 fjölskyldur í Bost-
on, sem lokið var við í fyrra og
þykir segja allmikla sögu um ást-
andið.
- Níu prósent foreldra sögðust
vita af því að a.m.k. eitt barna
þeirra hefði verið misnotað kyn-
ferðislega, eða sloppið naumlega
undan þeim háska.
- Allt að því helmingur þeirra,
sem spurðir voru, þekkti úr næsta
umhverfí (vina, ættingja, nág-
ranna) dæmi um að börn hefðu ver-
ið misnotuð og í meira en þriðja
hvert skipti var um böm að ræða
sem em sex ára eða yngri.
- Að því er varðar foreldra
sjálfra höfðu 15% kvennanna og
sex% karlanna sjálf verið fornar-
lömb kynferðislegs ofbeldis í
bernsku.
Fer nú fram mikil umræða í
landinu hvað gera skuli og í fyrsta
áfanga eru samin lög sem auðvelda
að koma refsingu yfir þá sem búa til
klámkvikmyndir með börnum og
annað skylt efni.
í umræðunni er allmikið deilt um
það, hvort afbrot gegn börnum séu
útbreiddari nú en áður, eða hvort
það sé meira um þau talað og skrif-
að nú þegar fjölmiðaveldið hefur
fækkað bannhelgum málum. Menn
vita að sönnu, að í þrengslum og
eymd iðnbyltingarinnar voru t.d.
blóðskammarsambönd milli feðra
og dætra furðu algeng. En svo er að
sjá, sem menn telja að nú liggi
margar ástæður til þess að ástandið
hríðversni frá því sem var.
Ein ástæðan er sú, að afstaða
fólks til „afbrigðislegs kynlífs“ er
önnur en áður. Þetta aukna um-
burðarlyndi hefur létt af talsverðu
af því fargi sem hvfldi á minnihluta-
hópum eins og hommum og lesbí-
um. En þessum breyttu aðstæðum
fylgir það líka, að áliti ýmissa
manna sérfróðra, að barnan-
auðgarar telja sér fremur óhætt en
áður. Þeir hafa jafnvel skipulagt sig
í ýmsum hagsmunasamtökum sem
berjast gegn þeim aldursmörkum
sem lög yfirleitt setja á kynmök
þeirra „sem komnir eru til vits og
ára“. Ein slík samtök, sem hafa
bækistöðvar í Los Angeles heita
„Sex by eight or else it’s too late“ -
„kynlíf með átta ára gömlu, annars
er það of seint“.
Victor Fontana, sem er talsmað-
ur „Sérsveitar um misnotkun á
börnurn" í New York útskýrir vax-
andi ofbeldi gegn börnum með
„erfiðum efnahagsástæðum, alkó-
hólisma, misnotkun eiturlyfja og
skilnaðarfaraldri“. Það síð-
astnefnda hefur það í för með sér,
að mjög fjölgar einstæðum mæðr-
um, sem hafa takmarkaða mögu-
leika á að vernda börn sín fyrir
háska. Skilnaðarfaraldurinn hefur
einnig það í för með sér að stjúp-
feðrum fjölgar - en þeir eru
reyndar einna algengastir afbrota-
menn gegn börnum, og þá börnum
kvenna sinna. Reyndar er það svo,
að í fjórum tilvikum af hverjum
fimm er sá sem afbrotið fremur
tengdur eða kunnugur fjölskyldu
barnsins og einmitt þess vegna
reynist svo oft erfitt að fá mál upp-
lýst.
Þá deila menn um enn eitt: hlut-
verk fjölmiðla. Sumir telja það gott
og nauðsynlegt að blöð skrifi mikið
um kynferðislegt ofbeldi gegn
börnum. Aðrir benda á það, að
einatt virðist sem mikil skrif um
slíka glæpi, ýtarlegar lýsingar á
þeim, eins og kveiki í þeim sem
hafa tilhneigingar í þessa átt: á eftir
blaðaskrifum um sum hin verstu
mál hafa einatt komið bylgjur hins
versta ofbeldis.
AB tók saman
Samskiptin eru djúpfryst, skeytin
sem á milli höfuðborga risaveld-
anna fara eru full með gamla
beiskju. „Rússland hefur dregið
upp vindubrúna og bíður átekta“,
segir Guardian.
Blaðið bendir ennfremur á það,
að Sovétmenn séu í þeirri undar-
legu stöðu, að hvað sem þeir gera
má snúa Reagan í hag með lagni.
Til dæmis munu Sovétmenn hafa
viljað minna á háskann af harðlín-
ustefnu Reagans með því að neita
að mæta á Ólympíuleikana en fyrr-
greint breskt blað telur að Reagan
hafi síður en svo tapað á því máli,
hvemig sem á þvf stendur. Og
kannski má taka þá frétt sem fyrr
var nefnd sem dæmi: ef Tsjernenko
hefði tekið undir við blíðmælgi Re-
agans í Dublin, þá hefði Reagan
unnið áróðurssigur heima fyrir: ég
er ekki eins varasamur fyrir friðinn
einsog þið haldið! Nú hefur Tsjern-
enko hinsvegar vísað Reagan frá í
bili: það geta menn Reagans svo
túlkað á þá leið, að það er Reagan
sem er friðflytjandi en Rússar vilja
ekki semja um eitt eða neitt. Það er
einmitt þetta sem Morgunblaðið
gerir á þriðjudag í fyrirsögninni
sem það setur á fréttina: „Reagan
býður grið en Rússar eru andsnún-
ir“.
Höfðingjarnir eru í miklu póker-
spili og á meðan hrannast upp
margvíslegur háski í eldfimum
hornum heims.
AB tók saman.
Athugasemd vegna fréttar
um misþyrmingar á börnum
Vegna fréttar sem birtist í
Þjóðviljanum þriðjudaginn 5.
júní þessa mánaðar varðandi mis-
þyrmingar á bömum, vil ég taka
eftirfarandi fram. Mánudaginn 4.
júní gekkst fræðslunefnd fjöl-
skyldudeildar Félagsmálastofn-
unar Reykjavíkur fyrir fræðsluf-
undi um barnamisþyrmingar.
Meginmarkmið fræðslunefndar
var að skapa umræðu innan
stofnana varðandi þetta efni og
umræðu varðandi samhæfingu
starfsliðs þessara stofnana, börn-
um og foreldmm til hjálpar, þar
sem það ætti við.
Fundinn sóttu starfsmenn ým-
issa stofnana í Reykjavík, sem
ætla má að verði varir við ofan-
greint í einni eða annarri mynd.
Á fundinum fluttu tveir aðilar er-
indi um ofbeldi gagnvart börn-
um; Hulda Guðmundsdóttir yfir-
félagsráðgjafi og Pétur Lúðvíks-
son, læknir. Ég tel að markmiði
þessu hafi að nokkm leyti verið
náð.
Blaðamaður Þjóðviljans hafði
samband við mig varðandi um-
ræddan fræðslufund. Tók ég
skýrt fram, að hér væri um mál-
efni að ræða sem hefði lítið verið
rætt og mjög viðkvæmt. Kom
mér því mjög á óvart yfirskrift á
forsíðu Þjóðviljans, þar sem við-
talið var gert að æsifrétt, tölur
slitnar úr samhengi og vinnu-
brögð blaðamanns honum til lítils
sóma. í fyrirsögn segir: „Börnum
misþyrmt á íslandi. 500-4000 til-
felli árlega segja sérfróðir menn
um þetta dulda ofbeldi“.
Kannski eru tilfellin svona
mörg, það er ekki vitað, en fer
einnig mjög eftir skilgreiningu.
Hverjir eru sérfróðir um þessi til-
felli? Eru það ekki gerendurnir?
Það sem við þurfum eru upplýs-
ingar og síðan þekking og að-
stöðu til að gera eitthvað raun-
hæft við þær. Skráð tilfelli hér á
landi? Ekki veit ég hversu mörg
þau eru í heildina, en þau eru
sorglega fá sem komast á blað,
því veit ég að þau gefa enga raun-
verulega mynd af ástandinu.
En hvað er barnaofbeldi, eða
öllu heldur, hvernig á að skil-
greina hugtökin barnaofbeldi/
barnamisþyrming? Hvorugt
þessara hugtaka tel ég fullnægj-
andi þegar talað er um þetta efni í
v(ðum skilningi. Flokkast t.d.
vanræksla undir ofbeldi eða and-
legt ofbeldi undir misþyrmingu?
Hér verður að fara að öllu með
gát.
Með þessum fyrirvara nota ég
orðið barnaofbeldi hér á eftir.
Vissulega er ekki talað mikið um
barnaofbeldi hér á landi, en
dæmin eru því miður mörg, bæði
hvað varðar líkamlegt- og
andlegt- og kynferðislegt ofbeldi.
Þá eru mörg dæmi um vanrækslu,
en er það ofbeldi, er þar eðlilegra
að tala um sinnuleysi, þekkingar-
skort, tímaleysi foreldra eða á
slíkt að vera dæmi um að foreldr-
ar sinni ekki skyldum sínum
gagnvart börnum sínum? Skv. al-
gengustu skilgr. manna flokkast
alvarleg vanræksla undir barna-
ofbeldi. Hér er um viðkvæm og
erfið atriði að ræða, sem krefjast
verður að vandað sé til umfjöll-
unar og meðhöndlunar á, jafnt í
dagblöðum sem annars staðar.
Auðvelt er að ýta þessu vanda-
máli frá sér og þeirri aðferð er
aðallega beitt hér á landi, þannig
er vanræksla og „minniháttar"
ofbeldi oftlátið afskiptalaust. En
á kostnað hvers er það gert? Við
getum verið viss um að það er á
kostnað barnanna og, sem betur
fer, oft á kostnað samvisku þeirra
sem til þekkja. Hins vegar er oft
brugðist við mjög grófu ofbeldi
þar sem oftlega er um að ræða
hreinalíkamsmisþyrmingu. And-
legt ofbeldi er ávallt fylgifiskur
alls annars ofbeldis gegn börn-
um.
Sjálfur hef ég haft töluverð af-
skipti af barnaofbeldi í öllum sín-
um myndum í mínu starfi og það,
sem er mest áberandi, er hversu
seint þessi mál berast inn á með-
ferðarstofnun. Börnin bera sterk
einkenni þeirrar hegðunar sem
þau hafa mátt þola af hendi full-
orðinna, bæði sálrænt og félags-
lega og oftast til frambúðar.
Hér er um falið vandamál að
ræða, einfaldlega vegna þess að
þolandinn er barn og gerandinn
er fullorðinn. Og að lokum: Um-
hugsun, umhyggja og samábyrgð
gagnvart börnum ættu að vera
einkunnarorð okkar allra, sem
eigum að hafa vit fyrir þessum
litlu mikilvægu einstaklingum.
Aðalsteinn Sigfússon,
deildarsálfræðingur
Félagsmálastofnunar
Reykjavíkur.