Þjóðviljinn - 10.08.1984, Qupperneq 7

HEIMURINN
Honduras
„Þeir láta
sem þeir
eigi landiö“
Óvinir Sandinistafara sínufram í
Honduras. - Stjórnin þarþiggur mút
urfrá Bandaríkjunum og ástand
mannréttindamálafer þar aftur
versnandi
Særöir málaliðar gagnbyltingarsveitanna á spítala sem ríkir útlagar á Florida reka fyrir þá. Stjórnvöld í Honduras leyfa
þeim að ráðskast með heil héruð, en almenningur hatar þá.
Gagnbyltingarsveitir frá Nicar-
agua, sem herja á fyrra föðurland
sitt frá Honduras með banda-
rískri aðstoð, ráða í raun yfir all-
stórum svæðum í Honduras og
leika íbúa landsins oft grátt.
Stjórn Honduras hefur látið þetta
gott heita, enda bundin i báða
skó af mikilli fjárhags- og hernað-
araðstoð Bandaríkjanna, auk
þess sem hún óttast sjálf baráttu
alþýðu manna gegn forréttindum
eignastéttanna í landinu.
Það er í Honduras sem gagn-
byltingasamtökin FDN hafa að-
setur sitt og bækistöðvar fyrir um
það bil 10-15 þúsund manna her.
Fyrir þessu liði er undarleg
blanda - þar eru bæði mjög áber-
andi fyrrum liðsforingjar í hinu
illræmda Þjóðvarðliði einræðis-
herrans Somoza og svo borgara-
leg öfl, sem hafa síðan Somoza
var steypt komist upp á kant við
stjórn Sandinista. FDN reynir að
gera sem minnst úr þátttöku
Þjóðvarðliða í hreyfingunni,
enda var það lið illræmt mjög
fyrir hrottaskap og morð meðan
Somoza var og hét.
Nógir peningar
Bandaríska leyniþjónustan
CIA hefur þjálfað þetta lið og séð
því fyrir vopnum og vistum. En
bandaríska þingið hefur deilt
töluvert um þann stuðning og í
bili hefur verið tekið fyrir hann -
að minnsta kosti stendur nú á því,
að þingið samþykki 21 miljón
dollara fjárveitingu til FDN.
Þegar danskir blaðamenn fóru
um garð fyrir skömmu töluðu
talsmenn FDN mannalega um að
það væri vitanlega leiðinlegt að fá
ekki þessa dollara, en þeir hefðu
ýmis önnur ráð. Þeir sögðu að
mikið fé bærist frá útlögum frá
Nicaragua og Kúbu sem nú hafa
búið um sig á Florida og New
York, eða þá í Guatemala eða
Kólumbíu. Það má líka nærri.
geta, að hægt er að láta ýmsa pen-
inga úr sjóðum leyniþjónustu
renna til gagnbyltingarsveita í
Honduras í formi slíkra „frjálsra
framlaga“þeirra sem í tíð Somoza
drógu nóg fé saman á reikningum
í Bandaríkjunum eða Sviss til að
geta átt náðuga daga það sem
eftir er í hinum rómönsk-amrísku
„nýlendum“ á Florida.
Yfirgangur
og mannrán
En þótt gagnbyltingarsam-
tökin hafi tryggt sér peninga nóga
verður ekki hið sama sagt um vel-
vild fólks í Honduras.
Sem er ekki nema von. Þess
eru dæmi að Hondurasbúar í
þeim héruðum, þar sem FDN
hefur sig mest í frammi, hafi orð-
ið að gerast flóttamenn undan
þeim í eigin landi. Málaliðar
FDN hafa nóga peninga og
hleypa upp verðlagi á stórum
svæðum, með blendnum afleið-
ingum fyrir íbúana. Ungur bóndi
frá Danli segir á þessa leið í við-
tali við blaðamenn: „Við erum
hræddir við þá. Þeir fara með
okkur eins og við værum skítur,
þeir misþyrma fólki og ræna
sumum. Þeir láta eins og þeir eigi
landið og hvorki herinn né lög-
reglan skipta sér af þeim“.
Bændaforingi, sem ekki lætur
nafns síns getið, segir á þessa leið
um „Contras": „Þeir eru slæmir
með að taka fólk til fanga og
ásaka það um að styðja Sandin-
ista. Þeir hafa neytt marga til að
ganga í hersveitir sínar. Maður
veit aldrei upp á hverju þeir taka.
Þeir fá hjálp frá Amríkönum og
Amríkanamir em allstaðar".
Mörgum heimildum ber saman
um að þetta gagnbyltingarlið beri
ábyrgð á mörgum pólitískum
morðum í Honduras. Þekktasta
dæmið er Cesar Dávila, formað-
ur héraðsnefndar kennarasam-
bandsins í Honduras, sem myrtur
var í fyrra.
Tvöfeldni yfirvalda
Meira að segja yfirvöld í Hond-
uras em orðin tvístígandi í af-
stöðu sinni til hinna freku gesta.
Ónefndur herforingi segir á þessa
leið:
„Okkar vandi er sá, að Banda-
ríkin styðja baráttu FDN gegn
Sandinistum í Nicaragua og
Bandaríkjamenn vilja að Hond-
uras sé með í þeirri baráttu. En
við viljum ekki stríð við Nicarag-
ua, við viljum ekki láta draga
okkur inn í stríð sem er ekki okk-
ar mál“.
Meira að segja Barnica utan-
ríkisráðherra hefur áhyggjur af
gagnbyltingarmönnum. „Við
erum húsbændur í okkar landi og
getum ekki leyft að utanaðkom-
andi fari sínu fram í trássi við
okkar lög“, segir hann.
í ummælum af þessu tagi birtist
viss tvöfeldni: yfirvöldum í
Honduras líður hálf illa í nábýl-
inu við gagnbyltingarherinn - en
þeir vilja um leið græða á honum.
Bandaríkin hafa, samkvæmt op-
inberum tölum, um 700 hernað-
arráðgjafa í landinu, sem vinna
að því að þjálfa her E1 Salva-
dorstjórnar, her Honduras og
skæruliða FDN. Reaganstjórnin
hefur um skeið keppt að því að
gera einmitt Honduras að lykil-
landi að því er varðar hernaðar-
áform í Mið-Ameríku. Og í stað-
inn hefur efnahagsaðstoð og
hernaðaraðstoð við Honduras
verið stóraukin.
En sú stjórn, tiltölulega lýð-
ræðislega kosin, sem nú situr í
Honduras, vill endurskoða samn-
ing þann um hernaðarsamvinnu
við Bandaríkin, sem nú er í gildi.
Annarsvegar er í endurskoðunar-
kröfunum að finna vissa tilburði
til aukins sjálfræðis: þess er kraf-
ist að yfirvöld í Honduras fái að
vita meira um það sem gerist í
þjálfunarbúðum þeim sem
bandarískir hernaðarráðgjafar
stýra. En í þarnæstu kröfu er svo
betlað fé: Honduras vill fá meiri
lpeninga fyrir snúð sinn.
Það er mörg aronskan.
Harðnandi átök
Sem fyrr segir voru þær kosn-
ingar í Honduras, sem gerðu Su-
azo Cordova að forseta, tiltölu-
lega lýðræðislegar á Mið-
Ameríkumælikvarða. Hitt er svo
víst, að mannréttindi í landinu
standa mjög veikum fótum. Eins
og í svo mörgum öðrum löndum
álfunnar ráðskast fámenn yfir-
stétt, sem hefur sölsað undir sig
mestallt jarðnæði í landinu, með
þjóðarauð og mannfólk. Það er
gífurlegt djúp staðfest milli ríkra
og fátækra og spilling er gegndar-
laus. Við þessar aðstæður óttast
hinir betur settu mjög um sig, og
ef einhverjir forystumenn verka-
manna eða bænda gerast at-
kvæðamiklir, þá munu þeir hinir
sömu í lífsháska.
Mannréttindanefndir í landinu
telja sig hafa sannar fregnir af
því, að herinn eða sérsveitir úr
honum hafi rænt mönnum, pínt
þá og myrt. Þessi dæmi eru mar-
gfalt færri en þau sem talin eru
t.d. í grannríkinu E1 Salvador, en
nógu mörg samt til að eitra allt
andrúmsloft í landinu.
Atvinnuleysi í landinu hefur
stóraukist og nemur nú 21% skv.
opinberum skýrslum. Nær 60%
fjölskyldna eru taldar vera undir
fátæktarmörkum sem svo eru
nefnd. Stjórn Cordova, sem er
fyrsta borgaralega stjórnin eftir
tíu ára herstjórn, hefur haft uppi
ýmis loforð um umbætur, en vilj-
inn er heldur daufur og fátt ger-
ist. Það hefur gerst æ algengara á
seinni misserum, að landlausir
sveitamenn hafa ekki séð annan
kost til að reyna að komast út úr
vonleysi og eymd en að gera upp-
tækt eitthvað af ónotuðu landi
stórbýlanna. Þessi hreyfing hefur
mjög dregið úr „frjálslyndi“
hinnar borgaralegu stjómar: hún
svarar með „lögum gegn herm-
darverkum“ og eiga þeir sem
taka þátt í upptöku lands á hættu
að verða dæmdir í allt að 15-20
ára fangelsisvist. Menn skulu
hafa það í huga, að það var ein-
mitt ágreiningur milli land-
eigandavaldsins og umbótasinna
um úthlutun jarðnæðis til alls-
leysingja sveitanna, sem varð
upphaf þess stríðs sem háð er
fyrir vestan Honduras - í E1 Sal-
vador.
áb
Landlitlir bændur og allsleysingjar sveitanna hafa reynt að bjarga sér frá
neyð með því að fara margir saman og gera hluta af landi stórbýlanna
upptækt.
Honduras er litlu stærra land
en ísland og litlu minna en Nicar-
agua, nágranninn í suðri. Það er
112 þúsund ferkílómetrar og íbú-
ar eru um það bil þrjár miljónir.
Um það bil níu af hverjum tíu
íbúum landsins eru mestisar,
kynblendingar hvítra manna og
rauðra, um sex prósent eru Ind-
jánar og halda margir sínum
tungumálum, tvö prósent eru
blökkumenn og aðeins einn af
hundrað telst hvítur - en þessir
afkomendur spænskra landvinn-
inga eru vitanlega fyrirferðamikl-
ir í yfirstéttum landsins.
Höfuðborgin er Fegucigalpa,
íbúar hennar eru um 300 þúsund.
Honduras er landbúnaðarland.
Kaffi hefur um skeið verið helsta
útflutningsvaran (um þriðjungur
útflutningsverðmætis),þá koma
bananar, síðan timbur og hrað-
fryst kjöt af hinum stóru búgörð-
um, sem landleysingjar vildu
helst skipta upp.
Sambúðin við Nicaragua hefur
lengst af verið góð, aftur á móti
hefur verið grunnt á því góða
milli Honduras og El Salvador.
Þegar Honduras tapaði fyrir E1
Salvador í undanrásum
heimsmeistarakeppni í knatt-
spymu árið 1969 braust út stríð
milli ríkjanna - en raunveruleg
ástæða þess að upp úr sauð var sú
að innflytjendur frá hinu þéttbýla
E1 Salvador höfðu í vaxandi mæli
leitað yfir landamærin.
J
Föstudagur 10. ágúst 1984 ÞJÓÐVILJINN — SlÐA 7