Þjóðviljinn - 29.01.1985, Qupperneq 4

LEIÐARI
Við þurfum nýjan valkost
Alþýöubandalagiö hefur haft frumkvæöi að
því að boðatil viðræðufunda með hinum stjórn-
arandstöðuflokkunum um möguleikana á því að
mynda nýtt landstjórnarafl á vettvangi ís-
lenskra stjórnmála. Fjölmörgum samtökum
verkalýðshreyfingarinnar voru einnig kynntar
viðræðurnar og fulltrúm þeirra boðin þátttaka.
Markmið fundanna er auðvitað það eitt, að
kanna hvort hægt sé að finna málefnalegan
grundvöll fyrir aukinni samvinnu þessara hreyf-
inga með það fyrir augum að geta boðið íslensk-
um almenningi upp á nýjan valkost í
stjórnmálum, - afl, sem byggði á sjónarmiðum
félagshyggju og mannúðar og hægt væri að
styðja til höfuðs núverandi stjórnarflokkum.
Innan Alþýðubandalagsins er óskoraður vilji
til að freista þess að mynda slíkt landsijórnarafl í
samvinnu við aðrar skyldar hreyfingar. Sá vilji
kristallaðist meðal annars í ræðu formanns
flokksins, Svavars Gestssonar, á flokksráðs-
fundi í nóvember. Þar voru hugmyndir um við-
ræðurnar kynntar og síðan samþykktar með
yfirgnæfandi meirihluta af flokksráðsfundinum.
Þannig að vilji Alþýðubandalagsins sem hreyf-
ingar er ótvíræður.
Innan verkalýðshreyfingarinnar eru undir-
tektir við hugmyndir um myndun nýs land-
stjórnarafls einnig jákvæðar. Það þarf ekki ann-
að en rninna á ályktun sem þing Alþýðusam-
bands íslands samþykkti með miklum meiri-
hluta í nóvember síðastliðnum. Þar er talið
„brýnt, að pólitískum valdahlutföllum á íslandi
verði breytt" og hvatt til þess að launafólk sam-
fylki öllum sem aðhyllast hugsjónir félags-
hyggju til að mynda nýtt landstjórnarafl. Afstaða
Alþýðusambands (slands er því jafn ótvíræð í
þessu máli og afstaða Alþýðubandalagsins.
Engum dylst sem les málgögn stjórnarflokk-
anna, að viðræðurnar, sem eru að síga af stað
þessa dagana, hafa skotið nokkrum skelk í
bringu Sjálfstæðisflokksins og Framsóknar.
Báðir þesir flokkar eygja auðvitað þann mögu-
leika, að yrðu hinir ólíku straumar íslenskrar
félagshyggju stemmdir að sama ósi, þá kynni
sameiginlegt afl þeirra að verða svo sterkt, að
gömlu flokkunum yrði fleytt til hliðar.
í annan stað er svo rétt að minna á, að innan
Sjálfstæðisflokksins hafa um langa hríð verið
uppi straumar sem vilja leita samstarfs við Al-
þýðubandalagið. Þessi öfl telja það bestu
leiðina til að múlbinda verkalýðshreyfinguna.
Þess er að minnast að það eru ekki giska mörg
ár síðan Styrmir Gunnarsson, ritstjóri Morgun-
blaðsins, svipti sænginni ofan af Sjálfstæðis-
flokknum og bauð Alþýðubandalaginu að gera
svp vel. Því boði var ekki tekið.
í Sjálfstæðisflokknum eru ennþá öfl sem vilja
leita samstarfs við Alþýðubandalagið. Og eins-
og Morgunblaðið bendir á um helgina, þá eru
líka til menn innan Alþýðubandalagsins sem
telja rökréttustu undankomuleiðina úr myrkvið-
um efnahagsóreiðu núverandi stjórnar vera
slíkt samstarf. Það er hins vegar hægt að full-
yrða að þessar raddir hafa til þessa verið fáar og
veikróma og þær hafa ekki heyrst innan stofn-
ana Alþýðubandalagsins.
Það er heldur ekki nema eðlilegt. Þau pólit-
ísku rök sem hníga að slíku samstarfi eru illséð.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur á undanförnum
árum haft forgöngu um endurteknar árásir á
launafólk og skipulagt gífurlega tilfærslu á fjár-
magni frá launafólki til fésýsluaflanna í þjóðfé-
laginu. Kjararánið er raunar enn í fullum gangi.
Þannig er því spáð að kaupmáttur á yfirstand-
andi ári muni enn lækka um 4 prósent, og hlut-
fall kaupmáttar af þjóðartekjum muni fara iækk-
andi þriðja árið í röð. Það þarf ekki frekari vitna
við: Sjálfstæðisflokkurinn er kjararánsflokk-
ur.
Þessu hefur stór hluti íslensks launafólks gert
sér grein fyrir. Þessu hefur Alþýðusamband ís-
lands gert sér grein fyrir. Og þessu hefur Al-
þýðubandalagið líka gert sér grein fyrir. Einmitt
þess vegna er nauðsynlegt að reyna til þrautar
að ná upp frekari samvinnu með félagshyggju-
öflunum í landinu. Núverandi stjórnarflokkar
hafa einfaldlega sýnt, að þá er ekki hægt að
brúka til að bæta kjör launafólks.
KLIPPT OG SKORIÐ
Frá ráðstefnunni á laugardaginn: frá vinstri - sendiherrar Finnlands, Svíþjóðar og Noregs, Hirschfeld frá Bandaríkjunum,
framsögumennirnir Páll Pétursson, Geir Hallgrímsson og Þórður Yngvi Guðmundsson (Ijósm. E.ÓI.).
Framsóknarráð-
stefna
Framsóknarmenn héldu ráð-
stefnu um þá hugmynd að lýsa
Norðurlönd kjarnorkuvopna-
laust svæði á laugardaginn. Allt
fór það vel fram og skikkanlega
og að því er Framsóknarmenn
sjálfa varðar mjög í þeim gamal-
kunna anda, að vitanlega viljum
við frið og afvopnun og engin
kjarnorkuvopn, en það er margt
að varast og veður öll válynd og
ekki víst að það sé í rauninni hægt
að gera neitt.
Svo var þó að heyra á þeim sem
tóku til máls, og þá ekki síst ein-
um framsögumanna, Páli Pét-
urssyni þingflokksformanni, að
þeir voru mjög á því að íslending-
ar þyrftu að taka þátt í þessari
umræðu um kjarnorkuvopnalaus
svæði með virkum hætti, þeir
mættu ekki skiljast við önnur
Norðurlönd í þessu máli. Atli
Gíslason lagði t.d. á það þunga
áherslu að fslendingar hefðu ekki
gert neitt sem kalla mætti eigið
framlag til afvopnunarmála, þeir
hefðu til dæmis setið hjá þegar
greidd voru atkvæði hjá Samein-
uðu þjóðunum um tillögu Sví-
þjóðar og Mexíkó um frystingu
kjarnorkuvígbúnaðar, og mætti
ekki minna vera en menn tækju
undir þá viðleitni að gera Norð-
urlönd að nokkru fordæmi með
yfirlýsingu um að þau yrðu jafnan
kjarnorkuvopnalaus.
Kaþolskari
en páfinn
Þórður Yngvi Guðmundsson
stjórnmálafræðingur tók mjög
aðra stefnu í umræðunni. Hann
fór mörgum orðum um það hve
flókið málið væri og erfitt í fram-
kvæmd eins og reyndar allt sem
lyti að samkomulagi um afvopn-
unarmál. Hann fann hugmynd-
inni sem til umræðu var flest til
foráttu og lét sig ekki muna um
að slá því fram, að það væri eðli-
legt framlag íslendinga til Nató
að halda opnum möguleikunum
til að hingað séu flutt kjarnorku-
vopn á viðsjártímum. Ekki vakti
þessi afstaða upp neinn sérstakan
fögnuð - Páll Pétursson lét þess
meira að segja getið, að Þórður
Yngvi væri í þessu máli kaþólsk-
ari en sjálfur Björn Bjarnason og
'þótti langt til jafnað.
Sérfræðin
Nokkrar orðahnippingar urðu
líka út af því að Þórður Yngvi fór
niðrandi orðum um svonefnda
„sjálfskipaða sérfræðinga" um
afvopnunarmál sem honum
fannst bersýnilega þyrla upp
moldviðri í afvopnunarmálum,
enda Allaballar einna helst. í því
sambandi var á það minnt að sér-
fræðingar störfuðu ekki í tóma-
rúmi (Gerður Steinþórsdóttir),
upplýsingar þeirra væru fyrr og
síðar túlkaðar af þeim sjálfum og
öðrum til stuðnings misjöfnum
sjónarmiðum. Sérfræðingar og
sérfræðingar ekki, sagði Stein-
grímur Hermannsson forsætis-
ráðherra: ég verð nú að segja það
að eftir því sem maður les meira
um þessi mál þeim mun ráð-
villtari verður maður...
Varfærni
Þetta var heldur friðsamleg
ráðstefna, að minnsta kosti þar til
klippari þurfti að yfirgefa stað-
inn. Eftir hádegi töluðu Geir
Hallgrímsson utanríkisráðherra,
sendiherrar þriggja Norðurlanda
og svo Sovétríkjanna og sérfræð-
ingur frá Bandaríkjunum, Thom-
as Hirschfeld. Hver og einn þess-
ara ræðumanna var í sínu
fastmótaða hlutverki eins og lög
gera ráð fyrir, en ekki þar fyrir:
ýmislegt fróðlegt kom fram í máli
þeirra. Það var líka eftirtektar-
vert að sérfræðingurinn banda-
ríski og sendiherrann sovéski
voru einkar varfærnir í orðum og
óralangt frá fúkyrðaskothríð
undanfarinna missera.
Frumkvæði
smáríkja
Umræða af því tagi, sem Fram-
sóknarmenn efndu til, hlýtur
reyndar að verulegu leyti að snú-
ast um það, hvers virði frum-
kvæði smærri ríkja er, og hve háð
þau eru uppáskrift stórvelda um
hvaðeina. Það kom fram hjá
flestum þeim sem til máls tóku,
að þeir telja nauðsynlegt að hafa
samráð við kjarnorkurisana um
einskonar löggildingu kjarnorku-
vopnalausra svæða (Rómanska
Ameríka er nú þegar slíkt svæði
og Suðurskautslandið). En veru-
legur blæbrigðamunur er á því,
hve mikið menn treysta á eigin
frumkvæði ríkja af til dæmis
Norðurlandastærð.
Satt best að segja sveif sú ár-
átta, að vilja bíða eftir risunum,
mjög yfir Framsóknarvötnum nú
um helgina. Engu að síður var
frumkvæði þeirra vafalaust já-
kvætt, ekki síst að því er varðar
viðleitni íil að komast hjá því, að
ísland sé í slíkum málum slitið frá
Norðurlöndum og fært yfir í Am-
ríkudálkinn.
Eins og menn vita eru það nor-
rænir kratar sem hafa í vaxandi
mæli byggt undir sjálfstraust til
frumkvæðis í afvopnunarmálum
og Natóhöfðingjar hafa litið þá
þróun mjög hornauga. Þeir geta
þó huggað sig við það að hafa nú
eignast hauk í horni þar sem nýr
formaður Alþýðuflokksins ís-
lenska er. Hann sat á dögunum
fund norrænna krataformanna.
Þar kom Anker Jörgensen fram
með tillögu um stuðning við hug-
myndina um kjarnorkuvopna-
laus svæði og Gro Harlem
Brundtland tók undir. En þá var
Jóni Baldvin að mæta. Hann reis
upp og sagði (skv. NT) „að þessi
tillaga vœri svo vitlaus að það
vœri ekki nokkur leið að sam-
þykkja hana. Þá var gert fundar-
hlé og varð mikill pilsaþytur og
lœti. En þeir urðu að lúffa og
breyta þessu“.
Breytingin var fólgin í því að
flytja málið yfir á viðræður Nató
og Varsjárbandalagsins, að því er
segir í fyrrgreindu samtali NT við
Jón Baldvin. Og loks er eins og
ekkert hafi gerst. Nema hvað ís-
lendingar vita nú, að Jón Baldvin
er fjögurra stórkrataforingja
maki: þegar hann byrstir sig lúffa
þeir. - ÁB.
DJÓÐVIIJINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýöshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, össur Skarphéðinsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Oskar Guðmundsson.
Fróttastjóri: Valþór Hlöðversson.
< Blaðamenn: Aðalbjörg Óskarsdóttir, Álfheiður Ingadóttir, Guðjón
Friðriksson, Helgi Guðmundsson, Jóna Pálsdóttir, Lúðvík Geirsson,
Magnús H. Gíslason, Mörður Árnason, Ólafur Gíslason, Sigurdór
Sigurdórsson, Víðir Sigurðsson (íþróttir).
Ljósmyndir: Einar Ólason, Einar Karlsson.
Útlit og hönnun: Filip Franksson, Þröstur Haraldsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Framkvasmdastjóri: Guðrún Guómundsdóttir.
Skrtfstofustjóii: Jóhannes Harðarson.
Auglýsingastjóri: Ragnheiður Óiadóttir.
Auglýsingar: Anna Guðjónsdóttir, Margrét Guðmundsdóttir.
Afgreiðslustjórl: Baldur Jónasson.
Afgrslðsla: Bóra Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Símavarsla: Ásdís Kristinsdóttir, Sigriður Kristjánsdóttir.
Húsmasður: Bergljót Guðjónsdóttir, Óiöf Húnfjörð.
Innhslmtumsnn: Brynjóffur Vilhjáimsson, ólafur Bjömsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, augiýsingar, rltstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 81333.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Vsrð í lausasöki: 30 kr.
Sunnudagsvsrð: 35 kr.
Áskrtftarvsrð á mánuðl: 300 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN' Þriðjudagur 29. janúar 1984