Þjóðviljinn - 29.01.1985, Qupperneq 5

Skattleggjum auglýsingar
Við róttæklingarnir erum
þekktari fyrir neikvæða gagnrýni
en uppbyggilegar tillögur, en nú í
skammdeginuer meiri þörf fyrir
það síðarnefnda, svo ég kem hér
með á framfæri tillögu, sem ég
held að víðtæk samstaða gæti
náðst um. Með tillögunni er að
vísu ekki ráðist gegn höfuðmein-
semd samtímans, þ.e. hróplegri
misskiptingu þjóðartekna, en
hins vegar bent á, hvernig fara
má betur með fé á tilteknum svið-
um.
Það kom fram síðastliðið sum-
ar, að íslensk fyrirtæki verja mun
minni hluta veltu sinnar til
rannsókna en tíðkast með ná-
grannaþjóðum. Háskóli íslands
stundar heldur engar rannsóknir
svo heitið geti, og verði hér ekki
breyting á, verða íslenskir at-
vinnuvegir ósamkeppnisfærir
þegar fram í sækir.
Þá eiga nýskapandi listir afar
erfitt uppdráttar hér á landi. Það
litla, sem fer til þessara mála, er
veitt til viðurkenndra lista-
manna, sem gætu lifað á verkum
sínum og eru aukinheldur oftast
orðnir ófrjóir. Hið nýja og frjóa í
listum er unnið í sjálfboðavinnu,
og þrengir mjög að því á þessum
tímum kjaraskerðingar. Með
þessu móti er framtíð sköpunar-
gleði hér á landi í hættu, og mun
það draga dilk á eftir sér, hvað
varðar nýsköpunarmátt atvinnu-
vega.
Hins vegar viðgengst hér á
eftir Gest Guðmunasson
„íslenskfyrirtœki
bœta í raun ekki
framtíðarstöðu
sína meðþvíað
slást með látum og
skrumi um þessa
fáu neytendur“.
landi gífurleg sóun fjármuna í
hvers kyns auglýsingastarfsemi.
Svo er nú komið, að ekki er hægt
að koma einföldustu skilaboðum
til fólks án þess að berja bumbur,
birta heilsíðu litmyndir í blöðum
og tímaritum og kaupa rándýrar
sekúndur af senditíma sjónvarps.
Þá hefur þessi fjáraustur til
auglýsinga leitt til þess að fjöl-
miðlun hefur bólgnað út, án þess
að gæðin hafi batnað að sama
skapi. Eitt versta dæmið eru
glanstímaritin, þar sem auglýs-
ingarnar sjálfar eru oft skárri
lesning en sá ambögulegi texti,
sem fyllir upp á milli auglýsinga
og oft er dulbúin auglýsing líka.
Mér hefur dottið í hug hug-
mynd, sem gæti leyst þessi þrjú-
fjögur vandamál á einu bretti:
Auglýsingar verði skattlagðar,
þannig að hverri fjárhæð sem var-
ið er til auglýsinga og (dulbúinna)
kynninga, fylgi jafnstór fjárhæð,
sem sett er í sérstakan sjóð. Þessi
sjóður fjármagni í fyrsta lagi
rannsóknir á öllum vísindasvið-
um, í öðru lagi nýsköpun í listum,
og í þriðja lagi kynningarstarf-
semi á vegum óháðs aðila (t.d.
verðlagsstjóra) um raunveru-
legan gæða- og verðmun þess
varnings sem er í framboði.
Á þennan hátt má ekki einung-
is færa fjármagn til á skynsam-
legan hátt, heldur eru þessi mál í
raun nátengd. íslensk fyrirtæki
bæta í raun ekki framtíðarstöðu
sína með því að slást með látum
og skrumi um þessa fáu neytend-
ur. Verði hins vegar rannsóknir
og frumleg hugsun efld, mun það
skila sér í vaxandi hugkvæmni í
atvinnulífi. Það dettur heldur
engum í hug nema Ragnhildi
Helgadóttur, að besta þróunar-
form listsköpunar sé auglýsinga-
gerð.
Jafnframt verður með þessu
móti dregið úr árásum auglýsing-
aiðnaðar á sálarlíf landsmanna,
og geti fjölmiðlar ekki staðið
undir sér, án þess að styðjast við
hækjur auglýsinganna, verða þeir
að hætta starfsemi. Allir frjáls-
hyggjumenn, sem kunna að
hugsa sig um, ættu að vera sam-
mála því að losa samkeppni fjöl-
miðla þannig undan óeðlilegum
áhrifum. Allir sannir kratar ættu
hins vegar að geta fylkt sér um þá
meginhugsun tillögunnar, að
ríkisvaldið hjálpi hér með kapít-
alismanum til að fara sér ekki al-
gerlega að voða.
Gestur Guðmundsson er
félagsfræðingur og starfar
í Kaupmannahöfn.
Pólitískir Pavlov-hundar og
fom-egypskur vatnsveitusósíalismi
eftir Guðmund Ólafsson
Nýverið rituðu Guðmundur
Hallvarðsson og Birna Þórðar-
dóttir greinar í Þjóðviljann, þar
sem Margrét Björnsdóttir er
sökuð um NATÓ-þjónkun og
tækifærismennsku varðandi
utanríkismál vegna greinar henn-
ar í sama blaði, þar sem Margrét
leyfir sér að halda því fram, að
félagshyggjufólk geti rætt og
hugsanlega unnið saman að lífs-
hagsmunamálum alþýðu, þrátt
fyrir ágreining í utanríkismálum.
Þau Birna og Guðmundur gera
Margréti margfaldlega upp skoð-
anir, en ekki ætla ég að elta ólar
við þessháttar óheiðarleika í mál-
flutningi.
Engu að síður...
Engu að síður eru greinar
Birnu og Guðmundar forvitni-
legar af sögulegum ástæðum, því
viðhorf þeirra eiga sér djúpar
rætur.
Viðhorf kommúnista og/eða
sósíalista til NATÓ mótuðust
mjög fyrir hartnær 40 árum. Þeir
byggðu afstöðu sína fyrst og
fremst á því, að NATÓ væri
stofnað til höfuðs Sovétríkjun-
um, sem verja bæri í líf og blóð,
því þau væru eina markverða til-
raun mannkynsins með paradís á
jörðu. Þetta trúarlega hlutverk
Sovétríkjanna var reyndar
grunnur að hugmyndaheimi
kommúnista og síðar sósíalista
hér á landi, sem og víðar. Auðvit-
að varð að klæða þessa sovét-
dýrkun í fræðilegar neytend-
„Við hin, sem viljum
aflétta því okifátækt-
ar og misréttis sem nú
er verið að innleiða af
öðrum stórasann-
leiksmönnum í nafni
frelsisins verðum að
standa þéttsaman og
varpafyrir borð
gömlum trúarrollum
sem hafa sundrað
okkur“
aumbúðir og því var NATÓ skil-
greint sem: „Hernaðarbandalag
auðvaldsríkja V-Evrópu og N-
Ameríku sem ætlað er að verja
hagsmuni heimsvaldasinna",
með tilvísun í heimsvaldastefnu
Leníns, allt í góðu samræmi við
helgar bækur og heilaga menn.
Þessi tengsl við Sovétríkin er
óþarft að rekja hér, því þeim er
gerð góð skil í tímaritinu Sögu,
þar sem Svanur Kristjánsson og
Valdimar Unnar Valdimarsson
fjalla um þessi mál fyrir
skemmstu.
Nú um stundir...
Flestum mun ljóst nú um
stundir, að Sovétríkin geta aðeins
orðið víti til varnaðar í umræðu
heiðarlegra manna. Samt reynir
Guðmundur Hallvarðsson að
bjarga Sovéttrú sinni með tilvís-
un í einhverskonar „skrifræði" -
að Sovétríkin séu í eðli sínu góð
en allt illt megi rekja til þess, að
þar í landi sé fyrirkomulagi á
skrifstofuvinnu ábótavant. Árni
Bergmann tók af mér ómakið að
andæfa þessari grunnhyggnu
skoðun í stórgóðri grein nýlega.
Samt er ég ekki jafn viss og Árni
um að rekja megi flest illt í So-
vétríkjunum til alræðis Komm-
únistaflokksins.
Ég held raunar að þar í landi
hafi sósíalismi aldrei verið á dag-
skrá, nema þá sem einhverskonar
forn-egypskur vatnsveitusósíal-
ismi, þjóðfélag sem fær ekki stað-
ist án þess að allir þegnarnir séu
ánauðugir þrælar fámennrar
prestaklíku. Aldrei hef ég heyrt
að nokkur vilji koma á þessháttar
kerfi hér á landi, þó svo hug-
myndir um „sögulegar sættir“
(Þrastar Ólafssonar) minni
stundum örlítið á þessháttar
„þjóðarsátt um þrælahald" eins
og einn óbreyttur Dagsbrúnar-
maður nefndi þær nýlega. Engu
að síður virðist Guðmundur
Hallvarðsson byggja NATÓ-
andstöðu sína á því, að Sovétrík-
in séu: „verkalýðsríki með sósíal-
ískan grundvöll", þrátt fyrir að
skrifræðið hafi kostað tugi
milljóna mannslífa og tákni alls-
herjar tugthús fyrir alla íbúa þar
eystra.
Pavlovhundar
Birna Þórðardóttir byggir
NATÓ-andstöðu sína á klisjum
um „hernaðarbandalag auð-
valdsríkja, sem ætlað er að
standa vörð um hagsmuni
heimsvaldasinna", án þess að
minnast aukateknu orði á Sovét-
ríkin. Henni er farið líkt og hund-
um Pavlovs, sem fóru að slefa og
urra ef kveikt var á peru, þótt
engan sæju þeir matinn. Hún fer
að urra um heimsvaldastefnuna
um leið og minnst er á NATÓ,
þótt Sovétríkin séu henni ekki
Framhald á bls. 6
Þriðjudagur 29. janúar 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5
Orku-
skandallinn
og Dallas
Markús Örn Antonsson var einu
sinni kallaður gullhrútur Reykjavík-
uríhaldsins, því það lagði honum allt
fyrirhafnarlaust upp í hendur. En
hann sýndi líka í staðinn, að hann var
trúr þjónn og dyggur sem vann sín
verk án þess að mögla, hvers eðlis sem
þau voru.
Svo er það enn. Þcgar Markús var
gerður að útvarpsstjóra lagði Sjálf-
stæðisflokkurinn á borð með honum
að vegarnesti, að hann ætti sem fyrst
að koma bærilegri skikkan á vinstra-
dótið sem taugaveiklaðir ritstjórar í
Aðalstræti sjá gægjast hala og horn-
um skrýtt úr öllum kimum Útvarpsins
við Skúlagötu.
Og það hefur sannast að gull-
hrúturinn er jafn verklaginn og áður.
A þeim tæpa mánuði sem Markús
Örn hefur gcgnt hlutverki varðhunds
við Skúlagötuna hefur honum tekist
að hundsa áskoranir nær eitt hundrað
útvarpsmanna um að ráða vinsælan
og dugandi starfsfélaga í stöðu fram-
kvæmdastjóra. Þess í stað réði hann
auðvitað gamla vinkonu sína úr
Menntaskólanum í Reykjavík sem þar
að auki spillti ekki fyrir sér með því að
geta framvísað læknisvottorði upp á
að hafa tekið íhaldsbakteríuna strax í
æsku.
Aftur á mót er ólíklegt að Markús
Örn þurfi að leggja i harðan slag til að
spúla ímynduðu vinstrabatteríi út úr
Sjónvarpinu. Þar hefur íhaldið ncfni-
lega þvílíkt haustak að varla nokkur
maður þorir að anda á kerfíð.
Þessi silkihanskapólitík Sjónvarps-
ins hefur sést einkar vel í meðhöndlun
þess á orkuskandalnum, sem fulltrúi
Alþýðubandalagsins í stjórn Lands-
virkjunar afhjúpaði rækilega á dög-
unum. Eftir ítarlega umfjöllun er
hverju mannsbarni orðið það Ijóst, að
snarvitlausar ákvarðanir stjórnar
Landsvirkjunar hafa kostað þjóðina
miljarða, eða til að vera nákvæm:
andvirði 30 skuttogara!’.
I öllum siðuðum þjóðfélögum hefði
fjölmiðill einsog sjónvarpið gert þessu
máli góð skil. 1 sjálfu sér sýnist sem
ekki hefði þurft dirfsku Tarsans ap-
afóstra til að hafa einsog einn umræð-
uþátt um málið. Og þó, - þá hefði
náttúrlega verið nauðsynlegt að
spyrja einfaldra spurninga einsog:
hver ber ábyrgðina?
Þarmeð væri málið auðvitað komið
út á hálar brautir því óneitaniega
hefðu þá bönd fljótlega borist að hans
herradómi, Jóhannesi Nordal, orkup-
áfa Landsvirkjunar. Og gamla gull-
hrútnum honum Krúsa var auðvitað
ekki att á garða Ríkisútvarpsins til að
stugga við slíkum pamperum. Þannig
að sjónvarpið mun væntanlega ekki
sjá sér fært að hafa sérstakan umræð-
uþátt um orkuskandal Landsvirkjun-
ar í nánustu framtíð.
Aftur á móti sá það sér fært að veita
innflytjanda Dallas þáttanna ókeypis
auglýsingu á fréttatíma í síðustu viku.
Við því var auðvitað ekkert sagt, cnda
Pamela í Dallas greinilega öllu me|k-
ara viðfangsefni í augum Markúsar
Arnar en fímm miljarða sóun Lands-
virkjunar.
RAUÐHETTA