Þjóðviljinn - 21.07.1985, Blaðsíða 16

LEIÐARAOPNA
ER ÞÓRSMÖRK í HÆTTU?
Sigurður Blöndal skógrœktarstjóri
Vonandi þarf
ekki að loka
Þórsmörkinni
Um þessa helgi og næstu
helgar verður löggæsla mjög
aukin í Þórsmörk og við ætlum
einnig að dreifa umgengnisregl-
um þar sem m.a. er tekið fram að
ofneysla áfengis geti varðað
brottvísun af svæðinu. Það veröa
þarnalögregluþjónarfrá föstu-
dagskvöldi og fram á mánudags-
nótt um hverja helgi, sagði Sig-
urður Blöndal skógræktarstjóri í
viðtali, en Skógrækt ríkisins hefur
með höndum vörslu Þórsmerkur.
Hann sagði ennfremur:
Þórsmörk er orðin fjölsóttasti
áningar- og dvalarstaður ferða-
manna í óbyggðum á íslandi. f
fyrra ætlum við að þar hefðu ver-
ið yfir 23 þúsund gistinætur en
ýmis vandamál eru í sambandi
við þessar heimsóknir. Krossá er
t.d. óútreiknanlegt vatnsfall og
stórhættuleg fyrir þá sem ekki
þekkja hana og jafnvel fyrir þá
sem þekkja hana allvel. I henni
hafa orðið nokkur banaslys á
undanförnum árum, fyrst og
fremst vegna þeirra sem fara
ógætilega í ána og þekkja hana
ekki. Okkur er það líka mikið
áhyggjuefni að fólk gengur ekki
um staðinn eins og því bæri og þar
er oft ákaflega ónæðissamt og
mikill drykkjuskapur. Verstir eru
ýmsir hópar sem koma inn eftir
að því er virðist til að drekka frá
sér vitið. Efling löggæslu er fyrst
og fremst gerð með það fyrir
augum að fólk fari í Þórsmörk til
að njóta einstæðrar náttúru-
fegurðar. Við viljum að sem flest-
ir fari þangað en velti ekki um
útúrfullir með háreysti og Iátum.
Við þessu viljum við sporna og
helst reka fólk úr Mörkinni ef það
hegðar sér ekki skynsamlega og
þá dugir ekkert nema lögreglan.
- Hvernig bar það að að Skóg-
ræktin fékk umráðarétt yfir Þórs-
mörk?
-Það varárið 1919sembændur
í Fljótshlíð fóru þess á leit við
Skógræktina að hún friðaði Þórs-
mörk með því að girða hana en þá
var hún öll að blása upp. Goða-
landið var tekið með en það hafði
verið einkaeign Breiðabólsstaðar
sem afréttur. Girðingin var kom-
in upp 1926 og þá var orðinn
mjög Iítill skógur t.d. í Goðalandi
en nú hefur orðið mikil breyting
þar á og eftir nokkra áratugi
verður þar verulegur skógur. A
Þórsmerkurrananum sjálfum var
töluverður skógur eftir en síðan
hann var friðaður hefur þar vaxið
upp ungskógur þó að friðunin sé
að vísu takmörkuð þar sem fé af
svokölluðum Almenningum,
norðan við Þröngá sem takmark-
ar Þórsmerkurrana að norðan,
leitar mjög inn á Þórsmörk. Þar
liggur girðingin upp eftir svoköll-
uðum Hamraskógi, innan hennar
er ungur skógur en utan hennar
er landið eins og rakaður hrúts-
pungur. Það er eins og veggur að
sjá.
-En er girðingin ekki fjárheld?
- Girðingin er ákaflega gömul
og léleg á köflum og það er mjög
leitt að ekki skuli vera hægt að
halda skepnum frá. Hugmyndin
er sú að leggja nú í að endurnýja
girðinguna en hún er 18-20 km í
allt og liggur um eitthvert erfið-
asta land sem hægt er að girða.
Reyndar hefur komið upp sú
hugmynd að girða beint úr Jökul-
lóni í Markarfljót, sem ekki er
löng vegalengd, en við það misstu
bændur í Eyjafjallahreppi afrétti
í Almenningum, Stakkholti og
Steinsholti. Landgræðslan hefur
boðið þeim að græða upp land á
Markarfljótsaurum í staðinn ef
þeir vildu láta þetta land en þeir
hafa hafnað því.
- Hefur sauðféð skemmt
mikið?
- Það segir sig sjálft að það hef-
ur tafið fyrir því að birkið vaxi
upp á nýtt.
- Hvað um þau félög og fyrir-
tæki sem hafa fengið aðstöðu
þarna innfrá? Hefur það reynst
vel?
- Um 1950 gaf Skógræktin
Ferðafélagi íslands húsbónda-
vald í Langadal og þeir reistu síð-
an skála sinn þar. Farfuglar fengu
sams konar vald í Slyppugili og
Útivist fyrst í Stóraenda en síðan í
Básum í Goðalandi. Löngu síðar
fékk svo Óskar Sigurjónsson hjá
Austurleið að byggja fyrst kofa
og svo myndarlegan skála utan
við Húsadal - hann fékk það leyfi
hjá Fljótshlíðingum. Öll þessi fé-
lög hafa sýnt mikinn dugnað og
áhuga við að græða sárin hvert
um sig á sínum stað. Það er búið
að sá mikið í Moldirnar og græða
þær upp, aðallega með dönskum
túnvipgli. Þessi túnvingull verður
fremur gisinn ef ekki er borið á
hann og Landgræðslan flaug oft
yfir með flugvél sinni og bar á.
Það kemur að miklu gagni. En
vegna þess hve þetta gras er gisið
hefur birkifræið náð að festa ræt-
ur og það er komið upp geysi-
mikið af nýgræðingi. Ég er
sannfærður um að svæðið verður
einhvern tíma allt óþekkjanlegt
frá því að það var friðað fyrir
beit. Þarna koma saman þessar
miklu andstæður, birkið, elsti
gróður landsins, og hrikalegt og
fjölbreytilegt landslag. Ég fór
með erlendum kunningja mín-
um, sem hefur ferðast um allan
heim, inn í Þórsmörk og hann
sagðist hvergi hafa séð slíkan stað
og taldi t.d. Stakkholtsgjána til-
komumeiri en Grand Canyon.
- Hvað með rusl sem fólk
hendir frá sér?
- í reglum sem við erum byrj-
aðir að dreifa til Þórsmerkur-
gesta eru menn beðnir að henda
ekki rusli út um allt og ég minni á
að sígarettustubbar eru líka rusl.
Verst eru þó glerbrotin, þau eru
krónísk vandræði þar sem fólk
hópast saman og er með drykkju,
menn myndu ekki brjóta gler ef
þeir þy rftu sj álfir að tína það upp.
Það fer mikill tími landvarða í að
hreinsa þetta rusl. Ég vonast til
að fólk gangi þannig um framveg-
is að við þurfum ekki að loka
Þórsmörkinni.
-GFr.
----------LEIÐARI----------
Þórsmörk - perla
íslenskrar nóttúru
Þórsmörk er einn fegursti og sérkennilegasti
staöurinn í íslenskum óbyggöum og þangað
sækir mikill fjöldi innlendra sem útlendra manna
ár hvert. Framsýnir bændur í Fljótshlíð sáu fyrr á
öldinni hvílíkur gimsteinn Þórsmörkin er og fóru
þess á leit viö Skógrækt ríkisins aö hún tæki aö
sér verndun svæöisins og gyrti það svo aö
sauðfé gengi ekki lengur á skóginn en þá var
þar orðin mikil eyðing og uppblástur svo að sýnt
var að skógur hyrfi með öllu ef ekki yrði að gert.
Þórsmörk og Goðaland hafa nú verið gyrt í sex
áratugi en samt er það svo að hvert sumar
gengur fé í hundraða tali á Mörkina og tefur vöxt
birkisins. Er það hvort tveggja að girðingin er
orðin léleg og fé sækir mikið í þetta góssenland
og einnig hefur það flogið fyrir að bændur hleypi
fé inn í girðinguna í skjóli nætur. Víster um það
að Mörkin er smöluð haust hvert eins og hver
annar afréttur. Er mál að ágangi sauðfjár á þetta
friðland linni.
Skógrækt ríkisins hefur veitt þremur ferða-
félögum húsbóndavald, hverju á sínu svæði í
Þórsmörk: Ferðafélagi Islands í Langadal, Far-
fuglum í Slyppugili og Útivist á Básum. Öll þessi
félög hafa sýnt mikinn dugnað við að græða
sárin með því að sá í moldir og bera á og hreinsa
til eftir hirðulausa ferðamenn. Þá hafa Fljóts-
hlíðingar leyft Austurleið að reisa skála utan
girðingar í Húsadal og er þar allt mjög snyrtilegt.
Hitt kann að orka tvímælis hvort leyfa eigi einka-
aðilum mannflutninga í stórum stíl á svo við-
kvæman stað sem Þórsmörkin er. Grétar Eiríks-
son úr Ferðafélagi íslands, sem fylgst hefur
náið með Þórsmörk í aldarfjórðung, segir að
þróunin sé neikvæð því að þar sé alltaf að verða
meiri og meiri túrismi og „bissness”. Það hvarfl-
ar jafnvel að honum að Ferðafélagið hafi ekki
verið á réttri leið með því að stækka skála sinn
tvívegis og veita ferðamönnum aukna þjónustu.
Og þá komum við að því vandamáli sem er
stærst í Þórsmörk og veldur mestu tjóni. Það er
ofneysla áfengis á þessum undurfagra stað.
Fjölskyldufólk er farið að veigra sér við að fara í'
Þórsmörk um helgar með börn sín vegna
drykkjuláta um nætur, og þeir sem vilja sýna
útlendingum þessa perlu íslenskrar náttúru
veigra sér við að fara með þá vegna þess að
þeir skammast sín fyrir framkomu landans. Um
hverja helgi yfir sumarmánuðina fara þúsundir
manna í Þórsmörk og er hún orðin fjölsóttasti
áningar- og dvalarstaður ferðamanna í óbyggð-
um á íslandi. Og þangað flykkist fólk í stórum
hópum til að drekka frá sér vit og rænu. Þetta
fólk þeytir glerjum í allar áttir og skilur eftir sig
matarleifar og plastpoka svo að það er ærið
starf fyrir landverði að hreinsa til eftir það og
komast þeir til fárra annarra verka sem þó eru
ærin. Er þá ótalið hvílík hætta þessu fólki er búin
af Krossá sem er ákaflega varasöm og erfið
viðureignar eins og dæmin sanna. Þar hafa
orðið banaslys á undanförnum árum.
Skógræktin hefur nú látið prenta spjald sem
dreift er til Þórsmerkurfara þar sem þeim eru
settar reglur um umgengni og jafnframt er kom-
in löggæsla á svæðið um helgar. Er það vel. Hitt
er annað mál að það þarf að koma því orði á að
ekki þýði að fara til Þórsmerkur til að fara á fyllerí
og gera þá sem annast flutninga á fólki þangað
ábyrga fyrir sínum farþegum. Setja þarf upp
svipaða reglu gagnvart áfengisneyslu og sett
var á alþingi árið 1000 er kristni var lögtekin:
Það leyfist að blóta á laun en varðar fjörbaugs-
garð ef upp kemst.
-GFr
16 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 21. júlí 1985