Þjóðviljinn - 13.10.1985, Page 9

sso^
KJARVAL
Nú eru hundrað ár liðin síðan
Jóhannes Sveinsson Kjarval
fæddist að Efri-Ey í Meðal-
landi og voru foreldrar hans
Sveinn Ingimundarson bóndi
þarog kona hans Karítas Þor-
steinsdóttir. Fráfjögurraára
aldri og fram til fermingarólst
hann upp hjá frænda sínum í
Geitavík í Borgarfirði eystra.
Hann var snemma farinn að
búa til myndir en var mest á sjó til
1911 en þá sigldi hann. Fyrst til
Lundúna og ætlaði reyndar að
koma sér í myndlistarnám þar en
síðan fór hann til Kaupmanna-
hafnar. Þar lauk hann námi frá
Konunglega listaháskólanum
1918. Þrem árum fyrr kvæntist
hann Tove Merild rithöfundi og
eignuðust þau tvö börn - þau
skildu eftir um það bil áratugar
sambúð.
Kjarval fór í listareisu til Italíu
1920 og til Parísar 1928 en af
svonefndum ytri atburðum í lífi
hans er það annars helst að segja,
að hann var hér heima og málaði
fleiri myndir en nokkur hafi talið
og lét fylgja myndum og sam-
skiptum sínum við menn mörg
eftirminnileg ummæli, sem menn
hafa skemmt sér við eða gert mis-
jafnlega snjallar tilraunir til að
skyggnast á bak við. Hann skrif-
aði líka nokkur rit sem voru að
minnsta kosti jafn sérstæð í bóka-
heimi og hann var sjálfur í lista-
heimi og hvunndagslegu mannfé-
lagi. Og eins og menn vita voru
haldnar frægar sýningar á lista-
verkum hans og myndir hans fóru
víða um landið og heiminn.
Jóhannes Kjarval lést í apríl
1972.
Um það leyti skrifaði Halldór
Laxness grein þar sem hann
kvartaði yfir þeirri fáfræði sem
ríkti um list Kjarvals, skorti á
þekkingu um persónuiega list-
sögu hans, það vantaði mikið á að
menn réðu yfir einföldustu vitn-
eskju um aldursgreiningu ein-
stakra verka, um stflskeið, að
hlutunum sé skipað niður í af-
mörkuð tímabil svo hlutirnir
skýrist hver út frá öðrum. Þessu
verki er ólokið eins þótt menn
hafi skrifað bækur fróðlegar um
Jóhannes Kjarval. Það hefur
heldur ekki verið reist sú höll yfir
verk Kjarvals sem Halldór Lax-
ness lét sig dreyma um þegar
listamaðurinn varð fimmtugur -
eins þótt Kjarvalshús hafi risið og
skipti miklu máli í listalífi. En það
var í tilefni þess sama
fimmtugsafmælis að Halldór
Laxness lét í ljós þá skoðun í
grein í Rauðum pennúm að lík-
lega stæði landslagsmálverkið
hvergi með meiri blóma um þær
mundir en á íslandi og líklega
væri það mest Kjarval að þakka. í
greininni segir:
„í myndum Kjarvals birtist
landslag íslands, hinar eilífu sýnir
fólksins af landi sínu, ekki aðeins
í meiri fjölbreytni, heldur einnig í
tröllauknari listrænni túlkun en
hjá nokkrum snillingi öðrum,
einginn hefur hafið sýnir fólksins
til veglegra forms, í sólskini og
drúnga, vetri og sumri; voldugri
skynjun en sjón Kjarvals hefur
naumlega birst í íslenskum lista-
verkum..."
Af þessum toga eru þeir dómar
sem Islendingar hafa vel flestir
verið að fella um listamann sinn,
hvort þeir valda penna eða ekki,
hvort þeim er mælska gefin eða
ekki - og svo mun enn á aldaraf-
mæli þess manns sem dýpst spor
hefur markað í íslenska listasögu.
-AB
Sjá opnu
Sunnudagur 13. október 1985 ÞJÖÐVILJINN - SÍÐA 9