Þjóðviljinn - 04.03.1986, Qupperneq 4

LEIÐARI
Olof Palme
Nú er mikill harmur kveðinn að sænsku þjóð-
inni, að friðarsinnum, að jafnaðarmönnum og
öðrum vinstrisinnum, að þeim sem láta sér annt
um lýðræðishefð og sjálfstæði smærri ríkja -
forsætisráðherra Svíþjóðar, Olof Palme, var
skotinn til bana í Stokkhólmi.
Eftir að þessi hörmulega frétt barst út um
heiminn breiddust fljótt út um fjölmiðla vanga-
veltur í þá veru, að morðið sýni að pólitískir
forystumenn séu hvergi óhultir á ofbeldisöld,
ekki heldur á Norðurlöndum. Og í framhaldi af
því er farið að kalla á meiri öryggisráðstafanir,
öflugri löggæslu um þá menn sem eru mjög í
sviðsljósi. Smekklegra væri að halda ekki uppi
alltof miklum hávaða um þessi mál, öryggisráð-
stafanir eru vafalaust ill nauðsyn, en það er ekki
síður nauðsynlegt að þær geri sem minnst til að
trufla sæmilega greitt og virkt samband
stjórnmálamanna og almennings, sem Norður-
lönd hafa getað verið hreykin af.
Það er annað sem ætti að vera mönnum efst í
huga á þessari stundu: við nafn og starf Olofs
Palme tengist margt það, sem best hefur verið
gjört, hugsað og barist fyrir á vettvangi stjórn-
mála og alþjóðlegra samskipta á undanförnum
árum.
Olof Palme tók við forystu hins sænska vel-
ferðarríkis, sem fyrirrennarar hans í flokki sósí-
aldemókrata og í sænskri verklýöshreyfingu
höfðu byggt upp. Hann var ekki einn þeirra sem
vill láta við þann árangur sitja, sem náðst hefur,
forysta hans var í anda áframhaldandi leitar að
raunbetra lýðræði, traustara félagslegu réttlæti.
Á hans tíma urðu sænskir sósíaldemókratar
mjög áhrifamiklir í frjórri umræðu evrópskra
vinstrimanna um breytingar á innviðum samfé-
lagsins við nýjar aðstæður - um leið og hið
sænska fordæmi hafði veruleg áhrif á ýmsa þá
áhrifamenn í nýfrjálsum ríkjum þriðja heimsins,
sem hafa viljað forðast blindgötur alræðis og
ánauðar nýlendurstefnunnar nýju, sem svo var
kölluð.
Þekktastur varð Olof Palme fyrir mikið og
merkilegt starf í þágu friðar. Hann var ófeiminn
við að segja risaveldunum til syndanna, eins og
glöggt kom fram skömmu eftir að hann tók við
stjórnarforystu þegar hann átaldi Bandaríkin
fyrir hernað þeirra í Víetnam með þeim hætti
sem lengi verður eftir munað. Olof Palme kom
mjög við sögu og átti sjáifur frumkvæði í baráttu
fyrir kjarnorkuvopnalausum svæðum, fyrir fryst-
ingu kjarnorkuvígbúnaðar og fyrir afvopnun, og
þreyttist aldrei á því að breiða út þá þekkingu
um vígbúnaðarmál og að efla það almenn-
ingsálit, sem vonandi neyðir fyrr en síðar kjarn-
orkuveldin út úr þeim vítahring vígbúnaðar-
kapplaups, sem þau eru enn í. Hann var og
einna fremstur í flokki þeirra áhrifamanna sem
lögðu þróunarríkjum Þriðja heimsins lið bæði
við efnahagslega uppbyggingu og í baráttu fyrir
bættum kjörum í viðskiptum þeirra við efnuð
iðnríki.
Og hvort sem litið er til Olofs Palmes sem
forystumanns í sænsku samfélagi eða alþjóð-
legs stjórnmálamanns - í báðum hlutverkum
varð hann, beint og óbeint, að miklu liði öllu
andófi gegn þeirri nauðhyggju, sem vill dæma
pólitískar hreyfingar jafnt sem heilar þjóðir til
undirgefni undir vilja öflugra risa. í viðtali sem
Magnús Kjartansson átti við Olof Palme og birt-
ist hér í blaðinu í mars 1970, segir Palme einmitt
á þá leið, að fordæming hans á Víetnamstríðinu
og innrás Sovétmanna í Tékkóslóvakíu séu
einkum sprottin af áhyggjum hans af stöðu
smáþjóða, af nauðsyn þess að sjálfstæði þeirra
sé tryggt, að stórveldin skipti ekki heiminum
upp í áhrifasvæði og leysi vandamál sín á kostn-
að hinna smærri. Það er ekki hvað síst fyrir
þessa afstöðu, sem Olof Palme stóð við í verki,
sem smáþjóð eins og íslendingar minnast hins
látna forsætisráðherra með hlýju og þakklæti.
Við sjáum á bak fjöihæfum, gáfuðum og víg-
reifum hugsjónamanni. Þjóðviljinn tekur heils
hugar undir þær samúðarkveðjur sem nú
streyma til sænsku þjóðarinnar, til fjölskyldu
Olofs Palmes og vina hans.
-ÁB
KUPPT OG SKORIÐ
Halldór í
karphúsið
Sjávarútvegsráðherra er ekki
alls staðar jafn vinsæll í kjördæmi
sínu. í síðasta Austurlandi skrifar
Sigurjón Bjarnason til hans
nokkur orð, eftir að hafa rakið að
sjávarútvegsráðherra hafi
skömmu áður rekið raunir sjáv-
arútvegs og nefnt sérstaklega „of-
fjárfestingarnar og óbilgirni
hinnar vinnandi stéttar", í Ieiðara
annars austfirsks blaðs, Austra.
„Einhvern veginn er það nú
svo,“ segir Sigurjón, „að þrátt
fyrir slík leiðaraskrif hálærðra
manna, er það bjargföst trú mín
að ófarír okkar séu ekki þessari
offjárfestingu að kenna. Keng-
beygð og staurblind verkalýðs-
hreyfing er heldur ekki sökudólg-
urinn.
Hvernig er það Halldór?
Eigum við ekki pínulítið of mikið
af verslunar- og skrifstofuhús-
næði í landinu? Þjóna tryg-
gingafélög, olíufélög og bankar
okkur ekki sæmilega?"
Fleiri heildsölur?
„Þurfum við kannski miklu
fleiri innflutningsverslanir, fast-
eignasölur, lögfræðingastofur og
verkfræðistofur? Þú nefnir rétti-
lega stórvirkjanir og orkuveitur.
En ég held að við ættum að
athuga aðeins betur í hvað ís-
lendingar hafa sett peningana
sína undanfarin ár.
Meðal annarra orða: Hvað
borgar hver íslendingur fyrir allt
auglýsingakjaftæðið sem ofan í
hann er troðið?
Ég fullyrði, og er vonandi ekki
einn um það: Þjóðin hafði vel
efni á að eignast þann skipastól
sem hún á nú, hafði reyndar ekki
efni á öðru. Það eru hins vegar
aðrir en útgerðarmenn eða fram-
leiðslustéttir sem njóta ávaxt-
anna.
Við þær forynjur glímir lands-
byggðin nú og sýnist mér af skrif-
um þínum auðséð afstaða þín til
þeirrar baráttu."
Ferðlög ráðherra
í öðru landsbyggðarblaði, Vík-
urblaðinu á Húsavík, er rætt á
gamansaman hátt í ritstjórnar-
grein Jóhannesar Sigurjóns-
sonar, ritstjóra, um ferðalög ráð-
herra.
„Ferðalög og ferðakostnaður
ráðherra og embættismanna hafa
verið mjög til umræðu að undan-
förnu. Stundum hafa örlög
ógæfumanna verið talin afleiðing
þess að „þeir hafi lent í ferða-
lögum“. Eigi þessi skýring við
rök að styðjast, er margt sem
miður fer í okkar annars fyrir-
myndarþjóðfélagi, fyrir bragðið
skiljanlegra.
En hvað um það. Fjölmiðla-
menn og fleiri hafa allnokkuð
saumað að ráðherrum fyrir að
leggjast óhóflega í rándýr ferða-
lög oftast á kostnað skattborgar-
anna á fslandi en gjarnan í boði
erlendra stórmenna, hvernig svo
sem það getur farið saman. Þykir
mönnum skjóta skökku við að
launahjassar sitji njörfaðir á
hundaþúfum við sitt dund fyrir
skít á priki, á meðan embættis-
menn þjóta um loftin blá með
fríðu föruneyti á tíföldu kaupi
hjassans.
Spurnig um
sjálfstæði
Ráðamenn eru fljótir til svars
og spyrja einfaldlega: (því þegar
fátt er um svör er oft þrauta-
lending að spyrja á móti) „Vilt
þú, Páll, (eða Pétur) vera sjálf-
stæð þjóð? Og vopnin snúast í
höndum spyrjenda sem glúpna
Áfram ísland
og neyðast til að viðurkenna að ef
ekki er unnt að vera sjálfstæð
þjóð nema því aðeins að ráða-
menn liggi í ferðalögum, þá verði
víst svo að vera.
Það skringilega við þetta er svo
það að á undanförnum árum og
raunar fram á þennan dag hafa
þessir sömu ráðamenn lýst á-
hyggjum sínum vegna erlendra
skulda sem ógnuðu sjálfstæði
þjóðarinnar. Ef þetta er hvort
tveggja rétt, þ.e. að ferðalög
ráðamanna séu hornsteinn sjálf-
stæðisins og erlendar skuldir það
sem sjálfstæðinu stafar mest
hætta af (fyrir utan náttúrlega
samdrátt í utanlandsferðum
ráðamanna), þá liggur það í hlut-
arins eðli að til þess tryggja sjálf-
stæði þarf bæði að draga úr er-
lendum skuldum og stórauka
utanlandsferðir embættismanna.
í fljótu bragði verður ekki séð
hvernig þetta hvorttveggja sam-
rýmist, en það er svo margt sem
óinnvígðir sjá ekki í fljótu bragði.
Enda eru vegir sumra órann-
sakanlegir, eins og þar stendur.“
Áfram ísland
Heimsmeistarakeppnin í hand-
bolta hefur tekið hug og hjörtu
landsmanna með áhlaupi síðustu
viku. Þjóðin öll lagðist í þung-
lyndi eftir að „strákarnir okkar“
töpuðu óvænt gegn hinum sigur-
sælu Suður-Kóreumönnum. En
landið reis aftur með sigri yfir
Tékkum og enn hærra þegar við
skutum Rúmenum ref fyrir rass á
frækilegan hátt.
Og það er einsog alltaf þegar
landanum gengur vel á erlendri
grund: menn lyftast um nokkra
þumlunga og ganga keikari en
áður og það er einsog við verðum
samrýmdari sem þjóð. Þetta er
erfitt að útskýra en það er einsog
að í velgengni fulltrúa okkar í
keppni við hinar stóru þjóðir þá
eignumst við saman nokkra hlut-
deild.
En að sama skapi og við erurn
fljót til að gleðjast yfir sigrum
samlanda okkar ytra, þá eru
menn líka fljótir í fýlu þegar illa
gengur. Þannig leið ekki á löngu
eftir tapið gegn S-Kóreumönn-
um, þegar menn voru farnir að
tala dimmum rómi um alla þá
peninga sem búið væri að ausa í
handboltalið okkar fyrir HM.
Þær raddir eru nú þagnaðar, og
vafalaust mun enginn vilja kann-
ast lengur við slíkt. Enda erum
við öll hreykin af leikni landa vor-
ra í Sviss. Bara þeir hefðu nú ekki
tapað fyrir Ungverjum...
-ÖS
DJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritatjórar: Árni Bergmann, össur Skarphéðinsson.
Rltatjórnarfulltrúi: Oskar Guðmundsson.
Fréttastjóri: Valþór Hlöðversson.
Blaðamenn: Álfheiður Ingadóttir, Garðar Guðjónsson, Guðlaugur
Arason, Ingólfur Hjörieifsson, Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gíslason,
Mörður Ámason, Sigurdór Sigurdórsson, Sigurður Á. Friðþjófsson,
Víðir Sigurðsson (íþróttir), Þröstur Haraldsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Ljósmyndir: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Cftltt: Sœvar Guðbjömsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvœmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Útbreiðslustjóri: Sigríður Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Þorvaldsson, Olga
Clausen.
Símvarsla: Katrín Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmóðir: ólöf Húnflörð.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, auglýsingar, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 40 kr.
Helgarblöð: 45 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 450 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 4. mars 1986