Þjóðviljinn - 04.03.1986, Blaðsíða 7

Umsjón:
Ingólfur Hjörleifsson
Olof Palme. Fallinn fyrir morðingjahendi
Svíþjóð
Friðarboðinn fallinn
Fólk í Svíþjóð er nú að skynja nýjan veruleika að Palme myrtum
Frá fréttaritara Þjóðviljans í Sví-
þjóð,Birni Guðbrandi Jónssyni,
mánudag:
Þung sorg hefur hvílt yfir
landinu frá því að morðið á Olof
Palme varð heyrumkunnugt.
Máttvana reiði yfir ódæðinu og
firring, voru fyrstu viðbrögðin.
Fólk spyr sig, hvernig gat slíkt
gerst í Svíþjóð? Og ekki síður, af
hverju hann, sem helgaði líf sitt
baráttunni gegn ofbeldi og fyrir
friði.
Út um allt land hafa verið
haldnar minningarathafnir sem
hafa tjáð söknuð og virðingu
gagnvart hinum látna. í hinum
stærri borgum landsins streymdi
fólk út á götur á laugardaginn, í
einskærri leit að samvistum við
annað fólk. Víst er að andrúm-
sloftið í landinu hefur aldrei verið
þessu líkt, og sá sem þetta skrifar
hefur ekki upplifað slíka sam-
kennd áður.
Samkomur til heiðurs minn-
ingu Olofs Palme hafa einnig snú-
ist upp í andóf gegn hvers kyns
ofbeldi og upp í baráttu fyrir
friði. Hér í Gautaborg var í gær-
kvöldi, sunnudag, farin blysför
að Götaplatsen, aðaltorgi bæjar-
ins. Alls munu hafa safnast sam-
an 60.000 manns á torginu sem er
meiri fjöldi en nokkru sinni hefur
sést þar saman kominn. Þar var, á
kyndillýstu torginu, haldin stutt
minningarathöfn á vegum Jafn-
aðarmannaflokksins hér í bæn-
um. Var stundin þrungin alvöru
og viðhöfð einnar mínútu þögn.
Enginn hefði getað átt von á að
60.000 manns gætu framkallað
jafn fullkomna þögn.
í Stokkhólmi hefur verið
stöðugur straumur fólks að
morðstaðnum og ekki leið á
löngu uns blóðflekkurinn á
mótum Sveavegen og Tunnelgat-
an var orðinn þakinn rauðum rós-
um. Nú þegar eru farnar að
heyrast raddir um að reisa þar
minnisvarða urn Olof Palme.
Eftir því sem lengra líður frá
atburðinum og hinn nýi veruleiki
staðfestist í vitund fólks, verður
krafan um að fá botn í þetta mál,
aðgangsharðari. Að fá að vita af
hverju, að reyna að skilja hið
óskiljanlega, er orðið að brenn-
andi þörf. Þegar þetta er skrifað
er ekki mikið vitað um hvað
liggur að baki morðinu. Lö-
greglan vinnur þó eftir þeirri til-
gátu að ódæðið sé þrautskipulagt
og unnið af kaldri rökvísi. Til að
þetta geti verið fálmkenndur ver-
knaður eru tilviljanirnar of marg-
ar. Palme er veginn á aðalgötu
Stokkhólms, á eina staðnum þar
sem morðinginn getur komist
undan inn í hliðargötu án þess að
hægt sé að elta hann á bíl. f raun
eru aðstæður allar þarna mjög
Björn Guðbrandur
Jónsson skrifar frá
Svíþjóð
hagstæðar fyrir ráðgerðan flótta
ódæðismannsinns. Þetta, og
margt annað, bendir til að staður
og stund hafi verið vandlega val-
in.
Öruggt er talið að tilræðismað-
urinn hafi einnig ætlað að myrða
eiginkonu Palmes, Lisbet, en hún
slapp, nánast fyrir kraftaverk.
Það eina sem lögreglan hefur í
höndunum, í það minnsta opin-
berlega, eru tvær byssukúlur og
mjög óljós lýsing á tilræðismann-
inum sem mun vera karlmaður,
líklega á fertugsaldri. Morðvopn-
ið mun vera skammbyssa af öfl-
ugustu gerð, og kúlurnar sér-
smíðaðar til þess að deyða á sem
öruggastan hátt.
Nú þegar heyrast háværar
raddir um endalok hins opna
sænska þjóðfélags og kröfur um
stóraukna öryggisgæslu meðal
stjórnmálamanna. Talað er um
að sú nálægð milli kjörinna fullt-
rúa og almennings sem verið hef-
ur í Svíþjóð, sé nú á enda runnin.
Ef til vill er ekki þörf á að taka
allar þessar raddir alvarlega þar
sem menn tala enn í „sjokkást-
andi“. Það er þó ekki ólíklegt að
Svíar hafi ekki bara séð á eftir
mesta og stoltasta stjórnmála-
manni sínum, heldur einnig hluta
af því lýðræði og þeim hugsjón-
um sem Olof Palme og Svíþjóð
hafa staðið fyrir gagnvart unt-
heiminum.
Þriðjudagur 4. mars 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7
Æviágrip...
Fram að láti sínu síðastliðið föstudagskvöld hafði Olof Palme verið forsætisráð-
herra í samtals 10 ár frá 1969. Á þeim tíma átti hann einna stærstan þátt í
myndun hins sænska velferðarríkis og hafða gert þjóð sína að áberandi afli í
alþjóðamálum.
Sem þekktasti stjórnmálamaður Svíþjóðar tók hann ætíð upp málstað smá-
þjóða gegn stórveldunum, barðist fyrir heimsfriði, gegn kjarnorkuvopnum,
kynþáttamisrétti og hungri.
Palme fæddist 30. janúar árið 1927 inn í velmegandi borgarafjölskyldu í
Stokkhólmi en varð fljótlega einn helsti baráttumaðurinn í stéttabaráttunni í
Svíþjóð. Á sjöunda áratugnum barðist hann ötullega gegn hernaðarstefnu
Bandaríkjamanna. Þá var hann samgöngumálaráðherra og menntamálaráð-
herra. í síðara starfinu komst hann í heimsfréttirnar árið 1968. Þá tók hann þátt
í mótmælagöngu í Stokkhólmi til að mótmæla hlut Bandaríkjamanna í Víetn-
amstríðinu. Árið 1969 tók hann síðan við embætti forsætisráðherra eftir að hafa
verið valinn formaður Jafnaðarmanna.
Undir forystu hans gagnrýndu Svíar kúgunarstjórnir víða um heim, hvort
sem þær voru til hægri eða vinstri. Þannig var með innrás Sovétmanna í
Tékkóslóvakíu, leiðtogana í Prag nefndi hann þá „handbendi einræðisvalds".
Árið 1976 lentu Jafnaðarmenn í stjórnarandstöðu og frá þeim tíma fram til
1982 einbeitti Palme sér að alþjóðamálum. Hann átti m.a. stóran þátt í gerð
Brandt-skýrslunnar, um vandamál þriðja heimsins. Árið 1980 var hann út-
nefndur sérstakur sáttasemjari Sameinuðu Þjóðanna í stríði írans og íraks. Þá
var það einnig á þessum tíma sem hann stofnaði Palme- nefndina svo kölluðu,
um afvopnunar- og öryggismál. Þar komu fram tillögur um kjarnorkuvopna-
laust svæði í Evrópu. Þá má ekki gleyma þjóðarleiðtogarfumkvæðinu um
afvopnun stórveldanna en þar hugði Palme einmitt á stóra hluti á þessu ári.
Palme lætur eftir sig eiginkonu, barnasálfræðinginn Lisbet Beck-Friis, og
þrjá syni.