Þjóðviljinn - 04.03.1986, Blaðsíða 6

VIÐHORF
Er nægt vatn til?
I Þjóðviljanum 18. febr. sl. er
birt viðtal við Stefán Guðmunds-
son, bæjarfulltrúa Alþýðubanda-
lagsins á Sauðárkróki undir yfir-
skriftinni: Ákveðnir að fá flug-
völl. Vegna þess að Stefán nefnir
nafn mitt í lok viðtalsins, tel ég
nauðsynlegt að lesendur Þjóðvilj-
ans fái af því gleggri mynd sem
hér um ræðir, en hin lágkúrulega
setning sem mér er helguð, kann
að gefa tilefni til.
Hinn 22. jan. sl. birtist í Feyki,
sem er almennt fréttablað á
Norðurlandi vestra, grein eftir
undirritaðan sem bar heitið:
Natoflugvöllur við Sauðárkrók?
Hún hefst með örstuttum inn-
gangi um þær umræður sem uppi
hafa verið um varaflugvöll á öðru
veðurfarssvæði en Keflavík. Síð-
an er velt upp spurningunni um
hver kunni að vera ávinningur
Sauðárkróks af slíkum flugvelli.
Málið er nefnilega það, að þeir
sem mest hafa talað um þennan
stóra flugvöll, hafa gjarna gert
það í slagorðastíl og jafnvel talað
um gífurlega hagsmuni bæjarins,
en minna talað um í hverju þessir
hagsmunir séu fólgnir. Síðan
segir í greininni:
„Upphituð
flugbraut"
Eitt af því sem rætt hefir verið í
sambandi við þetta flugvallarmál
er upphitun flugbrautarinnar
með vatni frá Hitaveitu Sauðár-
króks. Hugmyndin er hin athygl-
isverðasta og lítið sakar kannske
að gera áætlanir og útreikninga.
En við einni grundvallarspurn-
ingu er þó óhjákvæmlegt að fá
eftirJón Karlsson
upphitunar fullkominnar flug-
brautar. En til samanburðar eru
nú seldir ca. 95-100 sek/Itr. til
notenda í bænum. Er því ljóst að
hér yrði gífurleg aukning. Og þá
arjafnvægið, er ljóst að þegar
kominn væri hér flugvöllur sem
Nato hagnýtti á einhvern hátt,
myndu Sovétmenn samstundis
beina sínum langdrægu eldflaug-
Málið er nefnilega það að þeirsem mest
hafa talað um þennan stóraflugvöll,
hafa gjarnan gertþað íslagorðastíl og
jafnvel talað um gífurlega hagsmuni
bœjarins en minna umþað íhverjuþeir
erufólgnir
svar: Hvað þolir heitavatnssvæð-
ið að láta frá sér án þess að gengið
sé á þann forða sem þarna er af
heitu vatni? Hvað er aðrennslið
mikið til svæðisins og hve miklu
má eyða af vatni, án þess að
jafnvægi raskist? Ef Hitaveitu
Sauðárkróks yrði gert að leggja
af mörkum meira vatn en til
svæðisins rennur, er það tilræði
við þetta ágæta fyrirtæki, en
skynsamlegur rekstur Hita-
veitunnar er einn af hornsteinum
mannlífs í þessum bæ. Þessvegna
verður að fara að öllu með gát og
athuga fyrst þetta aðalatriði sem
hér er nefnt. Talið er að ef vel á
að vera þurfi allt að 100 sek/ltr. til
vaknar spurningin: er nægilegt
vatn til?
Áform NATO
Nú hafa borist af því fréttir að
sérfræðingar Atlantshafsbanda-
lagsins hafi kannað þetta flugvall-
armál á Sauðárkróki. Ekki þarf
getum að því að leiða að þar séu
möguleikar skoðaðir útfrá hags-
munum bandalagsins, þe. hvaða
not það geti haft af flugvelli hér
við eftirlit á hafinu norður og
austur af landinu - og þá jafn-
framt ef til hernaðarátaka kynni
að koma. Ef sú kenning er rétt
sem að okkur er haldið um ógn-
um á hann. Flugvöllurinn við
Sauðárkrók væri orðinn skot-
mark í stórveldaátökum.
Ekki er ólíklegt að nú þegar sé
komin sú niðurstaða í þetta mál,
að einkafjármagn sem fáanlegt er
til gerðar alþjóðlegs flugvallar
við Sauðárkrók, sé úr Fram-
kvæmdasjóði Nato. Er þá vafa-
laust að það verður ekki falt
nema hann verði gerður með
þarfir hins volduga bandalags í
huga.“
Ég trúi að það vefjist fyrir les-
endum Þjóðviljans, eins og mér
að finna þeirri staðhæfingu
bæjarfulltrúans stað að Feykis-
greinin sé „út í hött“. í henni er
engin fuliyrðing um að vatn sé
ekki til, heldur einungis vanga-
veltur um spurninguna: er nægi-
legt vatn til? Svo er að sjá að Stef-
án bæjarfulltrúi sé ekki sammála
slíkum vangaveltum - og þar
erum við ekki sammála og ekkert
við því að segja.
Helsti samstarfsmaður Stefáns
í bæjarstjórninni, Magnús Sigur-
jónsson, framsóknarmaður og
formaður bæjarstjórnar, hefur
lýst því í blaðaviðtali að hann telji
sjálfsagt að erlendir aðilar kosti
uppbyggingu þessa flugvallar og
að Nato hafi áhuga á málinu.
Með því staðfesti hann raunar
það sem ég hélt fram í Feykis-
greininni.
Ég vona að lesendur Þjóðvilj-
ans átti sig nú betur á því um hvað
er að ræða í þessu flugvallarmáli,
bæði hvað varðar upphitun flug-
brautarinnar - og einnig hitt sem
snertir Nato. Hinsvegar vefst það
kannske fyrir einhverjum að
skilja að alþýðubandalagsmaður
sé að berjast fyrir auknum um-
svifum Nato hér á landi. Og
kannske skilja heldur ekki alveg
allir að Þjóðviljinn skuli vera orð-
inn skjól fyrir þá sem eru að gera
lítið úr þeim sem eru að reyna að
vekja athygli á því sem raunveru-
lega er að gerast, varðandi líkleg
aukin umsvif þessa bandalags hér
á landi.
Jón Karlsson er formaður
verkalýðsfélagsins Fram
á Sauðárkróki
Framhald af bls. 5
halds. Skóladagheimili eru meira
að segja orðin nauðsyn til að
fækka kornungum „lyklabörn-
um“ágötunni. Ef framhaldsskól-
anna nyti ekki við væri atvinnu-
leysi ógnvænlegt á íslandi. Á
sérkennilegan hátt hefur þetta
stundum birst í sveitarfélögum
þar sem þykir sjálfsagt að leggja
niður skólahald þegar „er fisk-
ur“. Hins vegar bólar ekki á að
forráðamenn séu á þeim buxun-
um að telja fiskvinnu til
menntunar.
Þarna fetum við nákvæmlega
sömu braut og grannþjóðir okkar
evrópskar og að mér skilst marg-
ar fjarlægári þjóðir. Skyldunám
lengist jafnt og þétt, gerðar eru
óraunhæfar kröfur um menntun
til starfa (tveggja ára framhalds-
nám - óskilgreint - verður
inntökuskilyrði í suma sérskóla
og forsendu atvinnu) æ fleiri
framhaldsskólar færast (næstum
sjálfkrafa) „á háskólastig", eins
og það er kallað. Þeir verða ekki
að „universiteti" heldur gera þeir
stúdentspróf að inntökuskilyrði.
Það er svo býsna merkilegt að
stundum gerist þetta fyrir þrýst-
ing stéttarfélaga sem virðast telja
að laun manna hækki sjálfkrafa
ef meiri menntun liggur að baki,
Byggingafulltrúi
Laus er til umsóknar staöa byggingafulltrúa
hjá Hafnarfjarðarbæ.
Um menntun og starfssviö byggingafulltrúa
fer eftir ákvæöum byggingarlaga og bygg-
ingarreglugerðar. Laun fyrir starfiö ákvarðast
skv. samningi viö Starfsmannafélag Hafnar-
fjaröar.
Nánari upplýsingar veitir undirritaöur.
Umsóknir ásamt upplýsingum um aldur,
menntun og fyrri störf sendist skrifstofu
minni, Strandgötu 6, Hafnarfirði, fyrir 17.
mars nk.
Bæjarstjórinn í Hafnarfirði
FOLKAFERÐ!
Þegar fjölskyldan ferðast
ermikilvægt
að hver sé á sínum stað
— með beltið spennt.
mIumferðar
IPráð >
hvað sem öll reynsla segir um það
mál.
í þriðja lagi skulum við athuga
fræðslu- og menntunarhlutverk
skólanna. Ef vel ætti að vera
þyrfti fyrst að setja á nokkuð
Íangt mál um sjálf hugtökin
„menntun" og „fræðsla“. Það
verður ekki gert að sinni, aðeins
látið nægja að minna á að í hug-
takinu „menntun" og lo.
„menntaður“ felst miklu fleira en
það að menn hafi aflað sér ein-
hverrar tiltekinnar þekkingar.
Þeir sem nú eru á miðjum aldri
og í foreldrahlutverkum eru flest-
ir aldir upp undir lok þess tíma
þegar litið var á þekkinguna sem
einhverskonar fasta stærð. Sögu-
kennsla gat t.d. gengið út á það
að „kenna nemendum hvað gerst
hefði“, eðlisfræði og líffræði
velktust í litlum vafa um hvað
væri satt og rétt. En heimsmynd-
in er alltaf að breytast og nú um
stundir líta flestir skólamenn svo
á að miðlun þekkingarinnar sjál-
frar sé heldur tilgangslítil í
skólum. Það sem raunverulega
þurfi að gerast sé að nemendum
verði kennt að leita þekkingar,
fengin þau tæki eða verkfæri sem
hagnýt séu í því skyni og kennt að
beita þeim. Meðal slíkra tækja
eru tungumál skýrust dæmi. Is-
lendingum er beinlínis lífsnauð-
syn að kunna erlend mál auk
móðurtungu sinnar. Án málanna
fylgjumst við ekki með í þróun-
inni, getum ekki tileinkað okkur
ný tæki og nýja tækni. Bifvélavir-
kja er vissulega nauðsynlegt að
kunna hvernig hann á að um-
gangast blöndunga í algengustu
tegundum bifreiða. En honum er
líka nauðsynlegt að geta lesið sér
til í erlendum ritum þegar koma
nýjar gerðir blöndunga, ég tala
nú ekki um ef skyldu koma vélar
sem alls ekki styddust við blönd-
unga! Kunnátta í erlendum mál-
um verður bifvélavirkjanum
þannig nauðsyn til þess að ver-
kkunnátta hans nýtist líka í fram-
tíðinni.
Auk þess sem áður var nefnt
um breytt viðhorf okkar til þekk-
ingarinnar er rétt að minnast þess
að þekktum staðreyndum hefur
fjölgað svo gífurlega síðustu ára-
tugi að þess er borin von að nokk-
ur einstaklingur geti tileinkað sér
nema brot þeirra. Þess er líka
borin von að við getum á þessu
stigi gert okkur ljóst hvaða þekk-
ing það er sem hugsanlega kemur
að notum eftir tvo eða þrjá ára-
tugi. Enginn maður getur með
fullri vissu tilgreint hvað
nauðsynlegt verður að vita árið
2000, hvað þá síðar. Þess vegna
verður kunnátta til að leita þekk-
ingar hið eina sem eiginlega er vit
í að kenna.
Nýr tilgangur skóla
Það sem mönnum þykir stund-
um gera fullyrðingu sem þessa
hæpna er sú staðreynd að vitan-
lega tileinka menn sér ekki
hjálpartæki eins og erlend tung-
umál, lestur, skrift og reikning
nema með utanbókarlærdómi og
þekkingarnámi. En þetta er eng-
in mótsögn ef menn skilgreina
fyrst fyrir sér eðli greinanna: Þær
eru hjálpartæki, ekki þekking-
arpakícar.
Enn kann svo að hiila undir al-
veg nýjan tilgang skólanna.
Hingað til höfum við Iitið á
menntun sem einhverskonar
undirbúning fyrir störf í samfé-
laginu. Þar búum við raunar sum-
part að embættismannakerfi og
hugmyndum nítjándu aldar.
Spakir menn segjast hins vegar
sjá fram á grundvallarbreytingar
innan fárra áratuga: Starfsævin
heldur áfram að styttast. Til þess
að halda fullri atvinnu verður að
stytta vinnuvikuna, lækka eftir-
launaaldur. Þannig hljóða spár
erlendis. Sjálfsagt verður þróun-
in hægari hér - og raunar er af
miklu meira að taka þar sem er
vinnuþrælkun og eftirvinnudýrk-
un íslendinga. En hægt og hægt
mun þetta gerast. Tæknin mun
létta störfin, eftirspurnin stytta
þau. Þetta hefur það í för með sér
að líf mannsins snýst meir og meir
um „frístundir" (ég hef vissa
andúð á orðinu „tómstund“
vegna hugrenningatengsla við lo.
tómur).
Skólar hljóta að verða að
bregðast við þessu. í stað þess að
einblína á starfsmenntun verður
hugað í ríkara mæli að menntun
til að geta notið lífsins utan vinn-
unnar (og skal þó tekið fram að
ég lít ekki á vinnu sem böl!) Erfitt
er að spá um breytingar sem af
þessu leiðir í skólastarfi. Einn
möguleikinn er sá að vægi hugvís-
inda aukist í almennri menntun,
jafnframt því sem aukin áhersla
verði lögð á að þjálfa nemendur í
að nota sér nútímatækni (t.d.
tölvur) við ólíkar aðstæður.
Verður að þessu vikið þótt síðar
verði.
Ég vék í fyrstu grein minni að
varasamri hugmynd um „hag-
nýta“ menntun. Það sem hér hef-
ur verið sagt ætti að skýra nokkr-
ar ástæður þeirrar staðhæfingar
og gera ljóst hvers vegna ég tel
vafasamt að nokkur geti hér og
nú fullyrt nokkuð um það hvað
verður hagnýtt eftir fáa áratugi.
Þótt ekki séu sundurgreind
fleiri hlutverk skólanna en þegar
er gert verður ljóst að kennara-
stafið er býsna sundurleitt og við
hljótum að gera víðtækar og
viðurhlutamiklar kröfur tii þeirra
sem það stunda. Samfélagið ætl-
ast til að kennarinn hafi (1) fulla
yfirsýn yfir hvað teljast megi
nauðsynleg þekking, (2) kunn-
áttu til að miðla þessari þekkingu
þannig að ölluni komi að notum,
(3) hæfni og þekkingu til að ann-
ast uppeldi arftaka okkar, (4)
spásagnargáfu til að sjá hvers er
þörf í framtíðinni - svo aðeins séu
nefndar nokkrar kröfur sem til
hans eru gerðar.
Næsta grein fjallar nokkru
nánar um kennarastarfið og eðli
þess sem og þær aðstæður sem
kennaranum eru búnar til að
gegna hlutverki sínu.
Næst: Kennarastarfið og kjörin.
6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 4. mars 1986