Þjóðviljinn - 04.03.1986, Blaðsíða 8

HEIMURINN
George Marchais leiötogi kommúnista —
flokkur hans hefur hrakið frá sér fylgi meö sí-
felldum kúvendingum í afstöðunni til sósíalista.
Laurent Fabius forsætisráðherra — hann var
óhemju vinsæll fyrst eftir að hann tók við af
Mauroy, dalaöi síðan í áliti en virðist nú vera að
rétta úr kútnum á nýjan leik.
Valery Giscard dÉstaing fyrrum forseti og
Jacques Chirac leiðtogi gaullista og borgar-
stjóri í París standa saman í kosningabarátt-
unni þótt ýmsir telji grunnt á þvi góða milli
þeirra.
Raymond Barre er á öndverðum meiði við þá
Chirac og Giscard*í afstöðunni til Mitterrand.
Hann telur óhugsandi að forseti og forsætis-
ráöherra geti verið hvor úr sinum herbúöum.
Nýfasistinn Le Pen hefur átt vaxandi fylgi að
fagna með sitt kynþátta- og útlendingahatur.
Þeir eru þó fáir á hægrivængnum sem treysta
sér til að vinna með honum.
Kosningahorfur í Frakklandi
Haft er eftir bæöi stjórn-
málamönnum og fréttaskýr-
endum, aö baráttan fyrir þing-
kosningarnar, sem eiga að
fara fram í Frakklandi 16.
mars, sé í daufara lagi. Svo
virðist líka sem einhver al-
menn tortryggni með
stjórnmál sé útbreidd í
landinu. Meðal metsölubóka
nú er háðrit um stjórnmála-
menn, sem nefnist „Que le
meilleur perde“ - en sá titill er
skopstæling á setningunni
„látum þann besta vinna" og
þýðir „látum þann besta
tapa“. Halda höfundar þessa
háðrits því fram, að markmið
stjórnmálamanna sé alls ekki
að vinna kosningar og komast
til valda, því þá uppskeri þeir
aðeins vanþakkláta ábyrgð,
gagnrýni, skammir og fylgis-
tap, heldur að tapa kosning-
um með sem mestum glæsi-
brag og hreiðra um sig í
ábyrgðarlausri stjórnarands-
töðu, geta sagt hvað sem er
og haft hátt,
Máli sínu til sönnunar rekja
höfundar fjölmörg dæmi um það
hvernig stjórnmálamenn hafa
hagað sér svo heimskulega, að
það er fyrir ofan alla mannlega
skynsemi, og þannig breytt sigur-
vænlegri stöðu í vonlausa tap-
stöðu: fáránlega klaufaleg við-
brögð Giscards þáverandi forseta
við þeim ásökunum, að hann
hefði þegið demanta að gjöf frá
Bokassa keisaranefnu Mið-
Afríku, kúvendingar franska
kommúnistaflokksins sem hafa
fælt frá honum stóran hluta af
fylginu, og síðast en ekki síst
Greenpeace-málið, sem fór illa
með Fabius forsætisráðherra.
Þannig myndi enginn haga sér,
_ segja þeir, ef hann vildi írauninni
it vinna sigur: það sýnir að mark-
£ • t/nið stjórnmálamanna er að tapa,
l;.V“ og Fransmenn skellihlæja...
Þetta ástand stafar ekki síst af
því að nú er komin upp sú staða,
sem engin dæmi eru um í frönsk-
um stjórnmálum fyrr eða síðar.
Það er að vísu nokkurn veginn
öruggt, að sósíalistar munj tapa
kosningunum, en hver senVúrslit-
in verða getur enginn spáðmeinu
um það hvað muni gerast eftir 16.
mars, - enginn skortur er reyndar
á ágiskunum, tilgátum eða
jafnvel ráðleggingum, en allt er
þetta greinilega út í loftið. Á-
stæðurnar eru margvíslegar, og
benda sumir á mótsagnir í stjórn-
arskránni sjálfri, aðrir á óvin-
sældir og fylgishrun sósíalista -
sem virðast þó eins og stendur á
nokkuð öruggri uppleið - enn
aðrir á klofning stjórnarandstöð-
unnar og ekki er laust við að ein-
staka menn vísi til klókinda Mitt-
errands forseta, sem er að sögn
fréttamanna hressari í þessum
stormi en nokkur hefði búist við.
Vafalaust hefur hver þessi
skýring að geyma hluta af
sannleikanum, en lokaorðið enn
sem komið er á þó sennilega
stjórnmálafræðingurinn Maurice
Duverger, sem telur að miklar
breytingar séu að verða í frönsku
stjórnmálalífi en þær séu ekki
fullmótaðar, þannig að í raun og
veru sé enginn starfhæfur meiri-
hluti til í landinu að svo stöddu.
Verði ástand ótryggt þangað til
hann myndist.
Þetta þarfnast nokkurra skýr-
inga, sem snerta reyndar beint þá
atburði, sem eru að gerast þessar
vikur. I eina tvo áratugi snerust
þingkosningar í Frakklandi jafn-
an um hið sama: hvort vinstri
menn eða hægri menn fengju
meirihluta, og var aldrei vafi á því
að annað hvort myndi gerast. De
Gaulle hafði komið á því kosn-
ingafyrirkomulagi, að kosið væri
í einmenningskjördæmum tvær
umferðir. Ef einhver frambjóð-
andi fengi hreinan meirihluta í
fyrri umferð, næði hann kosn-
ingu, en að öðrum kosti skyldi
kosið aftur milli þeirra tveggja
eða þriggja sem flest atkvæði
hefðu fengið, og þá næði sá kosn-
ingu sem fengi hæsta atkvæða-
tölu. Þetta kosningafyrirkomulag
hafði þær afleiðingar að skipta
frönskum stjórnmálaflokkum
mjög skýrt í tvo arma, vinstri og
hægri: samstaða varð að vera
innan hvors armsins um sig ef
hann átti ekki að bíða afhroð í
kosningum. Þannig mynduðu
sósíalistar og kommúnistar
vinstri bandalag, sömdu „sam-
eiginlega stefnuskrá" og bjuggu
sig undir að vinna kosningasigur
og mynda stjórn. Miðflokka-
menn áttu ekki annan kost en að
ganga til stuðnings við Gaullista
og mynduðu miðflokkabrotin
síðar bandalag, þegar Giscard
varð forseti, þannig að hægra
Einar Már
Jónsson
skrifarfrá París
megin voru einnig tveir flokkar,
Giscard-sinnar og Gaullistar,
sem Chirac borgarstjóri í París
lagði síðan undir sig.
Eina óvissuatriðið var hvað
gerast myndi ef vinstri flokkarnir
ynnu sigur, því að frá hendi de
Gaulle var stjórnarskráin þannig
gerð, að forseti landsins varð að
vera leiðtogi þess flokks eða
þeirra flokka, sem höfðu meiri-
hluta á þingi, - annars var hætta á
alvarlegri stjórnlagakreppu og
lömun framkvæmdavaldsins.
Fyrir 1981 kom þessi staða aldrei
upp, því að stuðningsflokkar
forsetanna, hægri flokkarnir,
sigruðu jafnan í kosningum, og
munaði þó mjóu 1967 og 1978.
Þegar Mitterrand var kosinn for-
seti 1981, lét hann það verða sitt
fyrsta verk að rjúfa þing og efna
til nýrra kosninga. Þá fékk sósíal-
istaflokurinn hreinan meirihluta,
þannig að ekki var lengur nein
hætta á árekstri milli þings og
forseta. Þetta var í fyrsta skipti í
aldarfjórðung, sem vinstri flokk-
arnir fengu völdin í Frakklandi.
Klofningur til
hægri og vinstri
Þegar þessi stjórnarskipti
urðu, var þó þegar farið að bera á
fyrirbæri, sem síðar hefur ágerst
mjög: klofningi bæði innan
vinstri og hægri flokkanna.
Bandalag vinstri flokkanna hafði
í rauninni rofnað fyrir þingkosn-
ingarnar 1978, og höfðu komm-
únistar síðan gert allt sem í þeirra
valdi stóð til að hindra sigur Mitt-
errands, en 1981 var sigur sósíal-
ista svo mikill að þeirra eigin
ósigur var augljós (þeir hröpuðu
úr 20% atkvæða niður í 15%), að
þeir áttu ekki annarra kosta völ
en að ganga aftur til bandalags
við sósíalista og taka sæti í hinni
nýju stjórn eins og Mitterrand
bauð þeim. Á hægri vængnum
var augljóst að Gaullistar höfðu
aldrei sætt sig við að missa þá
valdaaðstöðu sem þeir höfðu haft
á forsetatímum de Gaulle og
Pompidou, Chirac leiðtogi þeirra
var í opinberri andstöðu við Gisc-
ard, og því var jafnvel haldið
fram að hann hefði beinlínis
stuðlað að því að Mitterrand
næði kosningu til að losa sig við
þennan keppinaut sinn.
Allur þessi klofningur skipti þó
engu máli á stjórnartímabili sósí-
alista, þar sem þeir höfðu hreinan
þingmeirihluta. En Mitterrand
stóð sjálfur fyrir breytingu, sem
hafði í för með sér að klofningur-
inn fór að skipta máli, án þess að
hægt væri að sjá til hvers hann
myndi leiða: forsetinn lét sem sé
þingið samþykkja ný kosninga-
lög, þar sem teknar voru upp
hlutfallskosningar með framboð-
slistum og skyldi hver „sýsla“
vera eitt kjördæmi. Stjórnar-
andstæðingar héldu því fram að
ástæðan fyrir þessari breytingu
væri sú, að Mitterrand hefði séð
það fyrir að ef kosið væri eftir
gamla kerfinu myndu sósíalistar
næstum því þurrkast út af þingi,
svo miklar væru óvinsældir þeirra
og svo hörð væri andstaða kom-
múnista orðin. En í raun og veru
hafði þessi breyting verið ofar-
lega á stefnuskrá vinstri flokk-
anna frá upphafi 5. lýðveldisins,
og jafnvel meðal Giscard-sinna
voru ýmsir hlynntir hlutfallskosn-
ingum. Þetta kerfi sem nú hefur
verið tekið upp hefur áður tíðkast
í Frakklandi, en nýjungin er sú að
nú fer í fyrsta skipti saman þing,
sem kosið er til eftir hlutfalls-
kosningu og mótast því ekki ein-
göngu af skiptingunni milli hægri
og vinstri flokka, og „sterkur
forseti" sem kosinn er almennri
kosningu og er við völd til 1988.
Þessi nyja staða hefur þó mis-
munandi áhrif á hægri og vinstri
flokka.
Kúvendingar
á vinstri væng
Á vinstri vængnum eru málin
nú mjög farin að skýrast. Þegar
sósíalistar voru búnir að sitja eitt
ár við völd og höfðu fylgt róttækri
umbótastefnu, neyddust þeir
vegna kreppunnar að taka upp
stranga stefnu í fjármálum, og
hreyfðu kommúnistar, sem þá
voru í stjórn, ekki mótmælum.
Vegna þessarar stefnubreytingar
hrundi þó fylgið af sósíalistum,
og í skoðanakönnunum voru
bæði sósíalistaflokkurinn og
Mitterrand forseti óvinsælli en
nokkrir valdhafar landsins höfðu
verið á undan þeim. Kommúnist-
ar notuðu tækifærið, þegar stjórn
Mauroy fór frá, og neituðu að
taka sæti í stjórn Laurent Fabius,
og síðan réðust þeir harkalega á
sósíalista og reyndu að fá menn til
að gleyma því að þeir hefðu þó
setið í stjórn með þeim í nokkur
ár. Þá var talið fullvíst að sósíal-
istar myndu bíða hið versta af-
hroð í þingkosningunum.
En síðan virðist staðan hafa
Framhald á bls. 13
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 4. mars 1986