Þjóðviljinn - 04.03.1986, Blaðsíða 5

Til hvers em skólar?
Einhverjum kann að þykja
heldur ófróðlega spurt með þess-
ari fyrirsögn. Liggur ekki í augum
uppi að skólar eru til þess að veita
nemendum fræðslu og menntun?
Að vissu leyti, jú. Hins vegar
verða menn að vera óþreytandi
að velta fyrir sér eðli og inntaki
menntunarinnar og fræðslunnar,
spyrja sig í sífellu hvað sé
menntun, til hvers eigi að nota
hana, hvaða forsendur við höfum
hér og nú til að sjá hvað sé gagn-
legt og jafnvel nauðsynlegt að
vita í framtíðinni, hvað af
menntun skólanna sé raunveru-
lega úrelt og ósennilegt til nyt-
semda í fjölmiðlaheimi 21. aldar-
innar. Auk þessa er hreint ekki
öldungis víst að allt svarið við
spurningunni felist í þessum
tveim hugtökum, fræðslu og
menntun. Það er næsta augljóst
öllum sem kynni hafa af skóla-
starfi að þar kemur margt fleira
til. Hér verður ekki reynt að gefa
tæmandi svar en hins vegar tæpt á
nokkrum atriðum.
Uppeldishlutverk
í fyrsta lagi er nauðsynlegt að
velta fyrir sér uppeldishlutverki
skóla. Flestum virðist ljóst að
grunnskólum sé a.m.k. ætlaður
hluti af uppeldi þeirra barna sem
eiga útivinnandi foreldra. Kenn-
eftir Heimi Pálsson
andi). Heimili nútímans eru ekki
smámynd af samfélaginu eins og
áður var og heimavera barns ger-
ir raunar fremur að einangra það
lagið þarf á því að halda. Hlut-
verk skólanna hefur breyst í
grundvallaratriðum á þessum
vettvangi og eru þær breytingar
Uppeldishlutverki skólanna lýkur
engan veginn í grunnskólunum. í
framhaldsskólum landsins verður
uppeldi þjóðarinnar að halda áfram,
einfaldlega vegna þess aðfjárhagslegar
aðstœður nemenda krefjast þess,
samfélagið þarfá því að halda
Greinaflokkur um menntamál - 2. grein
arar þeirra umgangast þau oft-
lega mun lengur en foreldrarnir
og verða hinn eiginlegi tengiliður
barnanna við heim fullorðinna.
Þannig hafa kennarar tekið við
hluta foreldrahlutverksins. Svip-
að hlýtur einnig að gilda um þau
börn sem þó njóta lengri samvista
við annað foreldri (heimavinn-
frá ytra samfélagi en kynna því
eðlisþætti þjóðfélagsins.
En uppeldishlutverki skólanna
lýkur engan veginn með grunn-
skólanum. í framhaldsskólum
landsins verður uppeldi þjóðar-
innar að halda áfram, einfaldlega
vegna þess að félagslegar aðstæð-
ur nemenda krefjast þess, samfé-
bein afleiðing af formgerðar-
breytingum samfélagsins þegar
horfið var frá heimilisiðnaði
bændasamfélagsins til iðnvæð-
ingar og neyslusamfélags og
stendur eins og er ekki í valdi
neinna stjórnvalda að breyta því.
Bæði menntamálaráðherra og
forseti lýðveldisins viku réttilega
að þessari breytingu og uppeldis-
hlutverki skólanna í ræðum hinn
1. desember og 1. janúar sl. Ráð-
herra vakti sérstaka athygli
manna á máluppeldi í skólum og
komst að þeirri mjög svo
skynsamlegu niðurstöðu að brýnt
væri að gera kennarastarfið eftir-
sóknarvert og efla framhalds- og
endurmenntun kennara. Forseti
tók í sama streng og þó öllu fastar
og benti á þá augljósu hættu sem
þjóðerni okkar stafaði af því ef
unglingar einangrast í málupp-
eldinu og mistekst að flytja þekk-
ingu fyrri kynslóða yfir til þeirra.
I ljósi þessa er býsna skugga-
legt að horfa til þess að fjár-
veitingar til endurmenntunar-
námskeiða kennara gera ekki
meira en að hanga í verðbólgu-
hækkun frá síðasta fjárhagsári til
næsta árs.
Geymsla
í öðru lagi þarf ekki lengi að
svipast um í samfélagi okkar til að
sjá að skólum er ætlað geymslu-
hlutverk. Grunnskólarnir eru
gæslustofnanir fyrir börn meðan
foreldrar afla fanga til heimilis-
Ótryggður samningur um óbreytt ástand
eftir Birnu Þórðardóttur
Fréttaflutningur af nýgerðum
kjarasamningum hefur verið með
eindæmum. Ætla mætti að aldrei
hefði annar eins lífskjaralúxus
hlotnast verkafólki. Til að dá-
sama samningana notaði Mogg-
inn stríðsletur sem varla hefur
sést síðan leyniræða Krúsjoffs
birtist. Ríkisfjölmiðlarnir hafa
ekki heldur legið á liði sínu.
Samningarnir vísa þá leið, að
atvinnurekendur eigi ekki að
greiða vinnulaun, heldur skuli
opinber framfærsla og „hliðar-
ráðstafanir“ hjálpa fólki til að
skrimta. Það er í samræmi við á-
róðurinn sem dunið hefur síðustu
misserin, að greidd laun séu í
rauninni aukaatriði, þegar fjallað
er um lífskjör launafólks.
Er eitthvað
gott í samningunum?
Fernt horfir til bóta með samn-
ingunum.
I fyrsta lagi renna þeir út án
sérstakrar uppsagnar.
I öðru lagi fá foreldrar rétt tilað
vera heima hjá sjúkum börnum
undir 13 ára, í allt að 7 daga á 17
mánuðum, án þess að missa
nokkurs í launum. Hjá ASÍ gildir
þetta þó aðeins út samningstím-
ann, þannig að hægt verður að
versla með þessi réttindi í næstu
samningum.
í þriðja lagi verður fæðingaror-
lof hjá BSRB-félögum aldrei
lægra en hjá Tryggingastofnun
ríkisins, en það hefur gerst vegna
þess hve taxtakaup margra
kvenna í BSRB er lágt.
í fjórða lagi fær hluti fisk-
vinnslufólks nú möguleika til
fastráðningar og þarmeð 4ra
vikna uppsagnarfrest til samræm-
is við annað launafólk í landinu.
Ýmsir ragnúar eru þó á fastráðn-
ingunni. Farandverkafólk fær td.
ekki fastráðningu og ekki þeir
sem vinna þarsem „vinnslutíma-
bil er að jafnaði skemur en 3
mánuðir..."
Kostnaðinn við fastráðningu fá
atvinnurekendur að taka úr at-
vinnuleysistryggingasjóði, enda
ofætlað að leggja slíkt á þeirra
þjökuðu herðar.
Sérstök kauphækkun
fiskvinnslufólks?
Fréttamenn hafa tuggast á því
að fiskvinnslufólk fái alltað 8%
kauphækkun umfram aðra. Það
er auðvelt að fá háar prósentut-
launahækkun þegar í stað, BSRB
vann að auki 1 mánuð með því að
skrifa undir áðuren sól rann hátt
á loft 1. mars.
Síðustu 2 mánuði hefur
kaupmáttur minnkað um 5%.
Launahækkunin rétt mætir því og
eru þá enn óbættar verðhækkanir
sem urðu í nóvember og desemb-
er.
Eftir stendur að ekki er hróflað
við 30% kjararáninu sem dundi á
launafólki 1983 og ríkisstjórnin
Fátækraölmusan er viður-
kenning á því að laun í landinu
eru langt undir framfærslumörk-
um.
Engin verðtrygging
- niöurgreidd vísitala
Engin verðtrygging felst í
samningunum. Nefnd atvinnu-
rekenda og ASÍ á að fylgjast með
og meta verðlagsþróun, hjá
BSRB fær hagstofustjóri oddaað-
stöðu. Frá 1. jan. - 1. nóv. má
íárslok verða lœgstu taxtar enn undir20
þúsund krónum og stór hluti kvenna og
verkakarla verður ennfjœrþvíen nú að
vinnafyrir sér og sínum á
dagvinnutöxtum
ölur þegar grunnurinn er lár.
Tímakaup fiskvinnslufólks er í
dag 97.60 kr. Kauphækkanir sem
samningurinn greir ráð fyrir að
fiskvinnslufólk geti fengið, felast
í 3ja launaflokka hækkun, eftir
að hafa unnið hjá sama atvinnu-
rekanda í 15 mánuði og sótt nám-
skeið í 2 vikur. Þannig að það
verður á miðju ári 1987 sem þessi
kauphækkun kemur mögulega til
framkvæmda.
Kona sem unnið hefur í 20 ár í
fiski, og er naumast matvinnung-
ur nema þræla ómælt í bónus,
hún fær enga viðurkenningu á
sinni starfsþekkingu. Hún skal á
2ja vikna námskeið, einsog byrj-
endur, til að læra að hantéra
fiskinn.
Ölmusa í stað launa
Samningarnir fela í sér 5%
réttlætti ma. með því að þjóðar-
tekjur hefðu minnkað um 4%.
Nú eiga þjóðartekjur að aukast
um 4% á árinu, en ekki hækka
launin.
Hagfræðingar hafa tíundað að
sérstakar launabætur til hinna
lægst launuðu þýði 3.4% hækk-
un. Fréttamaður sjónvarps álykt-
aði svo djarflega að helst mátti
skilja að þessar fátækrabætur
næmu 3 þúsund krónum á mán-
uði.
Þessi ölmusa getur hæst orðið 6
þúsund kr. yfir samningstímann
eða 600 kr. á mánuði hjá ASÍ-
félögum og aðeins minna hjá
BSRB þarsem samningstíminn er
11 mánuðir. Ölmusan miðast við
heildartekjur, þannig að hæpið er
að þeir fái notið hennar sem
blessunarlega lifa á yfirvinnu-
þrælkun og vinnustriti.
framfærsluvísitalan hækka um
6,1% án þess nokkrar bætur
komi til greina.
Tollalækkanir og fleiri lækkan-
ir sem samþykktar hafa verið eru
til þess að greiða niður fram-
færsluvísitöluna, enda fara þær
eftir því hve þungt einstakir liðir
vega í vísitölunni. Rekstur einka-
bíls mælir td. 15% af framfærslu-
vísitölu, þótt augljóslega eyði
þeir, sem lifa á lægstu launatöxt-
um, ekki 15% af launum sínum í
bifreið.
Þeir liðir í opinberri þjónustu
sem nú verða lækkaðir hafa allir
hækkað gífurlega að undanförnu.
Dagvistargjöld lækka td. um 5%
en hækkuðu 1. jan. um 20%. Við
erum búin að borga þessar hækk-
anir í 2 mánuði; rafmagn, hita,
síma, útvarp ofl. Þessar hækkanir
koma aldrei tilmeð að mælast
inní framfærsluvísitölu. Þann 1.
maí, þegar hún verður næst
reiknuð, mælir hún verðlag í lok
apríl.
Lækkun tekjuskatts felst í því
að allar tölur Iækka frá því sem
áætlað var. Tekjuskattur og út-
svar verða sama hlutfall tekna og
áætlað hafði verið. Lækkun fyrir-
framgreiðslu skatta, sem nýbúið
var að hækka, er samskonar
leikur.
Seðlabankastjóri segir vaxta-
lækkun þýða hækkun raunvaxta
og þegar hafa vextir af langtíma-
lánum verið hækkaðir.
Gefið var í skyn við undirritun
samninga að búvöruverð myndi
ekki hækka nú um mánaðamótin.
Þann 1. mars var hinsvegar til-
kynnt að flestar búvörur hækk-
uðu um 5%, en greinilega þarf að
losna við eitthvað af smjöri, það
lækkar og þarmeð eyðast áhrif
annarra búvöruhækkana í fram-
færsluvísitölunni.
Við borgum framfærsluvísitöl-
una niður einsog við verðum látin
greiða aðra reikninga ríkisstjórn-
arinnar. Búvöruverðshækkunin
1. mars er aðeins forsmekkurinn.
Við getum gengið að því vísu
að verðhækkaanir munu ekki
haldast innan 7% marka út árið,
hvernig sem framfærsluvísitalan
verður fiffuð. Þá stöndum við
uppi berskjölduð án nokkurra
uppsagnarmöguleika, án nokk-
urrar tryggingar, háð duttlungum
nefndar sem meta skal áhrif verð-
lagsbreytinga „á efnahagslegum
forsendum“ - það verða ekki for-
sendur alþýðuheimilanna.
í árslok verða lægstu taxtar enn
undir 20 þús. kr. og stór hluti
kvenna og verkakarla verður en
fjær því en nú að vinna fyrir sér og
sínum á dagvinnutöxtum.
Þessvegna eigum við, félagar í
ASÍ og BSRB, að hafna þessum
samningum.
2. mars 1986
Birna Þórðardóttir, félagi í
Samtökum kvenna á vinnu-
markaði.
Þriðjudagur 4. mars 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5