Þjóðviljinn - 06.04.1986, Blaðsíða 14

)
'■.iLvuxstti
-át mmp-
9 :* Æ
1 ' f WBk ■** M
€S§, ,JÉf|
Sigur viljans er þekktasta myndin sem gerö var á dögum Powers Boothe og Lea Thompson í Rauðri dögun - seinni
Þriðja ríkisins. Menn finna mörg líkindi með henni og heimsstyrjöldinni snúið á hvolf.
Rauðri dögun.
Er Rocky
fasisti?
Undanfarin misseri hefursnjóað
inn frá Bandaríkjunum kvikmynd-
um í ósviknum kaldastríðsstíl.
Eftir langt hlé er vondi rússinn
afturorðinn helsti skúrkurinn í
bandarískum kvikmyndum en
um nokkurt skeið hafa kínverjar
og austur-þjóðverjar haft þann
sess. Núerenginn rússi góður
nema hann sé annað hvort
dauðureðaflúinn.
Myndir á borð við Rambo,
Rocky IV, Rauð dögun og Innrás
í Bandaríkin (Invasion USA, hef-
ur ekki verið sýnd hér ennj hata
orðið bandarískum kvikmynda-
gagnrýnendum að umhugsunar-
efni. Einn þeirra, David Denby,
notaði orðið „fasískar“ um þessar
myndir í lesendadálki tímaritsins
New York og uppskar mikil mót-
mæli. Vöruðu menn hann við að
rugla saman fasisma og and-
kommúnisma og sökuðu hann
um fáfræði.
Denby svaraði með því að
benda á ýmis líkindi með Rambo
og Rauðri dögun annars vegar og
hins vegar tilraunum Hitlers til að
útskýra ósigur Þýskalands í fyrri
heimsstyrjöldinni með kenning-
um um svik sem einungis mætti
sporna gegn með því áð
„hreinsa" fólk í trúarlegum anda.
Bendir hann á blóðdrykkju í
Rauðri dögun og pyndingar sem
Rambo má þola og eiga að leiða
til endurfæðingar. „Það má alveg
ímynda sér að hér séu á ferðinni
fyrstu angamir af nýrri tegund
fasisma — bandarískri útgáfu þar
sem blandast saman ofsóknar-
brjálæði, hernaðardýrkun og allt
að því sjúkleg einstaklingshyg-
gja. Geti lesendur bent mér á
betra nafn á þessu fyrirbæri mun
ég glaður nota það,“ sagði Denby
í fyrra. Hann hefur enn ekki feng-
ið neina ábendingu um annað
nafn en fasismi.
Bandarískir
gagnrýnendur
velta því fyrir sér
hvort bandarískur
fasismiséí
uppsiglinguí
Hollywood
Veruleikaflótti
í tímaritinu American Film fer
gagnrýnandinn J. Hoberman
nánar í saumana á þessum mynd-
um, og reyndar fleirum, og ber
þær saman við kannanir sem
gerðar hafa verið á menningarpó-
litík og menningarafurðum
Þriðja ríkisins. Stærsti munurinn
á Rambó og félögum og Þriðja
ríkinu sem hann kemur auga á er
kannski sá að nasistar gerðu ekki
svo mikið af beinskeyttum
áróðursmyndum. Sigur viljans
eftir Leni Riefenstahl er þar
undantekning.
Þær myndir sem mest var fram-
leitt af í Þriðja ríkinu, og reyndar
einnig á Ítalíu á tíma Mussolinis
og hjá Franco á Spáni, voru gam-
anmyndir og rómantísk ævintýri
sem höfðu þann tilgang að fá fólk
til að gleyma veruleikanum sem
það lifði í.
Og þar finnur Hoberman sam-
svörun í nútímanum. Hann nefn-
ir til Stjörnustríðsmyndirnar sem
auk þess að skemmta endurreistu
glansmyndina af hernum, myndir
Stephen Spielberg, td. Indiana
Jones og musterið fordæmda, þar
sem mikið beri á kynþáttahatri og
kynferðislegu misrétti, og mynd-
ina Foringi og fyrirmaður (An
Officer and a Gentleman). Vitn-
ar hann í Robin nokkurn Wood
sem sagði um myndir af þessari
gerð að þær væru „einmitt þannig
skemmtun sem fasískt menning-
arsamfélag myndi að öllum lík-
indum framleiða og hafa gaman
af“.
Kynlífið útlœgt
En Hoberman er samt þeirrar
skoðunar að myndir á borð við
Rambo og myndirnar með Chuck
Norris, Týndur í orrustu I og II,
hefðu fallið vel í kramið hjá
Göbbels og félögum. í þeim er
reynt að hefna fyrir þá niðurlæg-
ingu sem bandaríkjamenn máttu
þola í Víetnam og þar má líka
finna annað atriði sem vestur-
þýski rithöfundurinn Susan Son-
tag benti á að einkenndi fasískar
menningarafurðir: endurfæðingu
líkamans og samfélagsins í gegn-
um dýrkun á ómótstæðilegum
leiðtoga.
í þessum myndum og fleirum
af sama toga er kynlífið ýmist gert
útlægt eða sveigt undir aðrar og
„æðri“ hvatir, svo sem hefnd eða
föðurlandsást. í Rauðri dögun
finnur Hoberman margt sam-
eiginlegt með Sigri viljans. f báð-
um er ástin sveigð undir föður-
landsástina, trúmál hafa engu
hlutverki að gegna og hatur á
stjórnmálamönnum er tak-
markalítið.
Stríðið hreinsar
En það sem Hoberman finnst
einna athyglisverðast við þessar
myndir, einkum Rauða dögun, er
að þær minna að mörgu leyti á
myndir úr seinni heimsstyrjöld-
inni sem snúið hefur verið á
hvolf. Nú eru bandaríkjamenn í
hlutverki andspyrnumanna og
Úr Rocky IV - Stallone glímir við Marx og Engels.
rússarnir leika innrásarliðið. Ho-
berman vitnar í leikstjóra
Rauðrar dögunar, John Milius,
og segir að samkvæmt hans kokk-
abókum séu Bandaríkin, voldug-
asta þjóð jarðar, farin að líkjast
þróunarríki. Inn í þau sé ráðist og
þau hernumin og eina andsvar
þjóðarinnar að leggjast í skæru-
hemað.
Hoberman bendir á að þeir
Sylvester Stallone og John Milius
eigi það sameiginlegt að hvorug-
ur þeirra barðist í Víetnam. Það
geti verið ein skýringin á þeirri
hemaðardýrkun sem birtist svo
glöggt í myndum þeirra. Og
sennilega sé það skýrasta dæmið
um þann dulda fasisma sem í
þeim býr að báðir virðast trúa á
stríðið sem einhvern náttúmkraft
sem fólk geti hreinsast í og öðlast
nýtt líf. í myndum beggja sé deilt
á siðferðilega upplausn og úr-
kynjun sem ráði ríkjum í Banda-
ríkjunum. Þar af fæðist þörfin
fyrir skírslu og endurfæðingu
þjóðarinnar.
Engin fjöldahreyfing
Lokaorð Hobermann eru þau
að í þessum myndum sé höfðað til
hefnigirni, hlýðni við yfirboðara
og níhilisma áhorfenda. Enn
skorti höfunda þeirra þó að geta
fylkt að baki sér mikilli fjölda-
hreyfingu og þess vegna sé vara-
samt að kalla þá fasista. „En
hvernig myndum við bregðast við
ef japanir og þjóðverjar færu
skyndilega að framleiða kvik-
myndir sem sýna sigur þeirra í
seinni heimsstyrjöldinni? Eða þá
að sovétmenn gerðu tilfinninga-
samar myndir um staðlað ofur-
menni á borð við Rocky sem
stekkur á flótta bandarísku her-
liði sem hyggst leggja undir sig
ástkært föðurlandið?“
Það sakar ekki að nefna það að
Ronald Reagan forseti Banda-
ríkjanna pantaði sérstaka sýn-
ingu á Rambo í Hvíta húsinu og
lauk miklu lofsorði á handbragð
Stallone.
—ÞH endursagði
14 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINNi Sunnudagur 6. apríl 1986