Þjóðviljinn - 13.06.1986, Blaðsíða 5

FISKIMÁL
Breytinga er þörf á okkar
fiskimjölsverksmiðjum
Stór þáttur í íslenskum sjávar-
útvegi eru veiðar á uppsjávarfiski
svo sem loðnu og fleiri tegundum
til mjöl- og lýsisvinnslu. Þegar
það er skoðað að á sl. ári komu til
vinnslu frá íslenskum loðnuveiði-
skipum 997.323 tonn af loðnu til
mjöl- og lýsisvinnslu þá segir það
sig sjálft að á miklu veltur að
verksmiðjurnar sem vinna úr
þessu mikla hráefni séu á hverj-
um tíma í því vinnsluástandi að
þær geti skilað frá sér eins verð-
mætum afurðum og hægt er að
vinna úr þessu hráefni. Hér er um
sameiginlega hagsmuni að ræða,
bæði verksmiðjanna og veiðiflot-
ans.
Á síðustu áratugum hafa orðið
geysilega miklar tæknilegar fram-
farir í þessum verksmiðjurekstri
sem allar miðast við að fá betri og
verðmætari afurðir. Eldþurrkan
sem upphaflega var í öllum þess-
um verksmiðjum er nú horfin úr
verksmiðjum nágrannalandanna
svo sem Danmerkur og Noregs
en í stað eldþurrkaranna eru
komnir gufuþurrkarar og í
sumum tilfellum loftþurrkarar.
Hinsvegar sitja flestar íslensku
verksmiðjumar eftir með eld-
þurrkara. Ég veit ekki um neina
af stóm íslensku verksmiðjunum
nema Krossanesverksmiðjuna,
en hún mun nú búin fullkomnum
loftþurrkara.
Munurinn á þessu er sá að dýr-
asta mjölið sem nú er framleitt er
úr fiski sem verður að vera nýr og
án rotvarnarefna. Það er notað í
fiskeldisfóður, loðdýrafóður og
kálfafóður og er eftirspurn eftir
þessu mjöli hraðvaxandi með
hverju ári sem líður. Þetta mjöl
er ekki hægt að framleiða þar sem
eldþurrkarar eru notaðir í verk-
smiðjum. Á árinu 1985 sem er
eitt lakasta loðnuár Norðmanna
á löngu tímabili, seldu þeir
loðnumjöl undir sérstökum
gæðamerkjum til framangreindra
þarfa fyrir n.kr. 350 miljónir, í
íslenskum krónum 1 miljarður og
886 miljónir.
Flutningur íslenskra skipa á
loðnu til erlendra verksmiðja á sl.
ári, þar sem hægt var að greiða
hærra verð fyrir loðnuna, styðst
ekki bara við lægra olíuverð
hinna erlendu verksmiðja heldur
jafnframt þá staðreynd að þær
hafa verið endurbyggðar á síð-
ustu árum og eru nú búnar nýrri
tækni sem flestar okkar verk-
smiðjur vantar, t.d. hinar nýju
þurrkunaraðferðir.
Nú mun standa fyrir dyrum að
gera þurfi breytingar á íslenskum
fiskimjölsverksmiðjum til að
losna við mengun frá þeim eða
hina hvimleiðu lykt sem einusinni
var nefnd peningalykt. Tækni-
menn segja mér að með breyttum
þurrkunaraðferðum sé þarna
hægt að slá tvær í einu höggi,
losna við mengun, fá betri afurðir
og auk þess hagkvæmari vinnslu.
Nú er framundan mikill vöxtur
í fiskeldi ekki bara á íslandi held-
ur líka meðal margra annarra
þjóða. Vafalaust verður þurrfóð-
ur stór þáttur í fiskeldinu vegna
þess hve auðvelt er að beita raf-
eindatækni við fóðrun sé þurr-
fóður notað. En stærsti hlutinn í
slíku þurrfóðri er fiskimjöl fram-
leitt úr nýju hráefni án rotvarnar-
efna og gufu, eða loftþurrkað.
Það er því sjáanlegt að vaxandi
eftirspum verður eftir slíku fiski-
mjöli á næstu ámm. Það er orðið
aðkallandi allra hluta vegna, að
íslenskum fiskimjölsverksmiðj-
um án undantekninga, verði
komið í fullkomið nútímahorf
Fiskimjölsverksmiðjan að Kletti
tæknilega séð svo fljótt sem þess
er nokkur kostur.
Ole Enger forstjóri hjá Nor-
sildmel sagði nýlega á fundi í
Stavanger að þeir hjá Norsildmel
reiknuðu með að selja á þessu ári
fiskimjöl og lýsi til fiskeldis fyrir
n.kr. 500 miljónir eða í íslenskum
krónum 2 miljarða og 695 miljón-
ir. Hinsvegar voru fluttar út frá
íslandi 143,579,7 tonn af loðnu-
mjöli á sl. ári og fyrir það fengust
1 miljarður 838 miljónir og 148
þúsund ís' kr..
Vaxandi útflutningur
á fiskréttum
Það var rétt fyrir 1970 að sölu-
samtök norskra frystihúsa, Frio-
nor, keypti nýja fiskréttaverk-
smiðju í Þrándheimi sem einstak-
lingur hafði byggt og rekið í fá ár.
Síðan hefur Frionor rekið verk-
smiðjuna og fullunnið fiskrétti
þar fyrir Evrópumarkað úr frosn-
um fiskblokkum.
Ég hef tvisvar rengið að skoða
þessa verksmiðju fyrir sérstakan
velvilja stjómarmanns í Frionor.
í síðara skiptið sem ég kom þang-
að hafði verksmiðjan verið
stækkuð mikið enda húsrými
mikið til stækkunar. Þá var þessi
verksmiðja orðin eins og best-
búnu fiskréttaverksmiðjur
Bandaríkjanna og stóð þeim ekk-
ert að baki. Nú hefur sala full-
unninna fiskrétta í neytendaum-
búðum vaxið svo frá þessari verk-
smiðju að þeir gátu ekki lengur
annað eftirspum og hafa því
byggt nýja fiskréttaverksmiðju í
Alta á Finnmörku. Ég sagði lítil-
lega frá þessu áður hér í fiski-
málaþætti en hef nú fengið nánari
fréttir af þessum framkvæmdum.
Hin nýja fiskréttaverksmija er
rekin af sérstöku fyrirtæki sem
Frionor stofnaði um verksmiðj-
una og heitir Frionor Polar Pro-
dukter A.S.. Þama á framleiða á
ári 8000 tonn af fullunnum fisk-
miðað við verðlag í ár, n.kr. 130
miljónir, í íslenskum krónum
rúmar 700 miljónir króna. Þess
skal getið að dagvinnukaup í nor-
skum verksmiðjum er nú hvergi
undir n.kr. 50.00 á klst. en sum-
staðar hærra, í íslenskum krónum
reiknast þetta sem 268.00 á klst.
Það skal tekið fram að Norð-
menn skortir frosnar þorskafurð-
ir í framleiðslu sína og má því
gera ráð fyrir að talsvert sé af
blokk unninni úr ódýrari fiskteg-
undum.
Með fullvinnslunni vinnst það
hjá Norðmönnum að þessi út-
flutningur þeirra á fullunnum
fiskréttum, í stað útflutnings á
hráefni í fiskrétti sem fullunnir
væru síðan í verksmiðju í mark-
aðslandi, að þeir fá meira af
gjaldeyri markaðslandsins við
söluna í sinn hlut því við vinnsl-
una heima þá flytja þeir út í stór-
um mæli aukna vinnu við fram-
leiðsluna.
réttum í neytendaumbúðum fyrir
Evrópumarkað úr frosinni fisk-
blokk. Unnið er samtímis á
þremur framleiðsluárum. Alls er
starfsfólk við verksmiðjuna 160
manns þar af vinna við fram-
leiðsluna í verksmiðjunni 115.
Útflutningur frá verksmiðjunni
árlega í krónum talið, og er þá
Ég skrifaði um það fyrir mörg-
um árum að æskilegt væri að
fullvinna fiskrétti úr frosinni
fiskblokk hér heima fyrir markað
í Evrópu. Á þessu voru þá talin
öll tormerki m.a. vegna fjar-
lægðar frá markaðinum. Nú hafa
Norðmenn hinsvegar sannað að
þetta er hægt og með því að stað-
setja síðari fiskréttaverksmiðju
sína norður á Finnmörku, sem er
mikið lengri flutningsleið heldur
en héðan frá íslandi á Evrópu-
markaði, þá undirstrika þeir að
lengd flutningsleiðar sé ekki að-
alatriði í þessu sambandi heldur
markaðsöflunin og gæði fram-
leiðslunnar.
Fiskrétturinn
Kamaboko
Þetta er eftirlíking af krabba-
fiski, japönsk uppfinning og ein
grein surumiframleiðslunnar.
Af þessum rétti fluttu Japanir á
Bandaríkjamarkað á sl. ári
38.985 tonn. Þetta var 20% sölu-
aukning frá árinu 1984. Fyrir
þessa japönsku framleiðslu
fékkst mjög gott verð.
Nú hafa Bandaríkjamenn sjálf-
ir hafið framleiðslu á Kamaboko í
Alaska og er hráefnið Alaskaufsi
sem er ódýrt hráefni. Vinnslu-
leyfi og vélar til framleiðslunnar
er keypt frá Japan. En til marks
um hvað Japanir eru góðir sölu-
menn þá seldu þeir á Kanda-
markaði mikið magn af Kama-
boko á sl. ári en Kandamenn eru
með stærstu fiskframleiðsluþjóð-
um í heimi.
Sala skreiðar
til Nígeríu
Sala skreiðar til Nígeríu hefur
verið til umræðu að undanförnu
og er sagt að komið hafi til tals að
afhenda Sölusambandi ísl. fisk-
framleiðenda, S.Í.F. allan út-
flutning á skreið héðan. Sagt er
að tveir af stærstu skreiðarútflytj-
endum héðan, Skreiðarsamlagið
og Sjávarafurðadeild sambands-
ins hafi getað fallist á þetta fyrir-
komulag í útflutningi. Hinsvegar
stendur íslenska umboðssalan,
eða Bjarni Magnússon öndverð-
ur gegn slíku sölufyrirkomulagi.
En Bjarni hefur verið einn af
stærstu útflytjendum skreiðar á
undanförnum árum. Fullyrt er að
S.Í.F. setji það að skilyrði að fá
alla skreiðarsöluna ef það fyrir-
tæki tæki verkefnið að sér.
Á árinu 1985 var allur skreiðar-
útflutningur héðan frá íslandi
924,8 tonn og fór til 16 landa þar
af 429,6 tonn til Ítalíu og 104,6
tonn til Nígeríu. Nokkuð af ítal-
íuskreiðinni var send til baka sem
óhæf vara. Á árinu 1985 fluttu
Norðmenn út 6.349 tonn af
skreið til 5 ónafngreindra landa.
Engin skreið fór til Nígeríu hins-
vegar fóru 3,864 tonn á markað á
Ítalíu og er sagt að norska
skreiðin hafi líkað vel. Útflutn-
ingur skreiðar frá Noregi er frjáls
eins og verið hefur hér.
Það er ekki sölufyrirkomulagið
á skreiðinni sem hindrað hefur
sölu til Nígeríu heldur fjárhags-
erfiðleikar þar í landi. Þá er sagt
að stjórnvöldum í Nígeríu þykir
skreiðin dýr miðað við gæði.
Norskur kaupsýslumaður með
mikil viðskipti við Nígeríu kom
þaðan á sl. vetri og sagði þær
fréttir að ríkisstjórnin í Nígeríu
hefði látið manneldisfræðinga
gera úttekt á innfluttri skreið og
hefði álit þeirra verið að skreiðin
væri of dýr miðað við gæði. Ráð-
lagði hann mikla verðlækkun sem
ekki var fallist á. Hinsvegar hefur
sala á frosnum makríl til Nígeríu
haldist og hefur verið í kringum
30 þúsund tonn, þar af frá Noregi
1985 6.243 tonn, hitt frá Bret-
landseyjum.
9. júní 1986
Föstudagur 13. júní 1986 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5