Þjóðviljinn - 22.10.1986, Síða 7

DJOÐVIUINN
Umsjón:
Ólafur
Gíslason
I^MENNINGARMOLAR-
Ný menntamál
„Fullkominn glundroði ríkir
varðandi tilgang og markmið
mynd- og handmennta í grunn-
skóla“ segir Bjarni Daníelsson
skólastjóri Myndlista- og hand-
íðaskólans í fróðlegri grein í nýj-
asta hefti Nýrra menntamála.
Lýsir Bjarni þar eftir frumkvaeði
mynd- og handmenntakennara
við stefnumörkun í þessum
greinum, sem hafi orðið
hornrekur í skólakerfinu vegna
þess að „hin yfirlýsta
menntastefna hefur aldrei verið
framkvæmd...".
Hómer og Platón
Eyjólfur Kjalar Emilsson ritar
einnig fróðlega grein í sama rit,
þar sem hann fjallar um vanræk-
slu íslenska skólakerfisins við að
miðla menningararfi grikkja og
rómverja til nútímans, þar sem
hugmyndasaga og listasaga
fornaldarinnar sé sniðgengin
með öllu. Segir Eyjólfur að það
sé ekki skólayfirvöldum að þakka
ef íslenskur nýstúdent veit að
Appolon var grískur guð auk
þess að vera bandarískt geimfar
og að Sókrates var grískur
heimspekingur ekki síður en
brasilískur- knattspyrnumaður.
Segir Eyjólfur að með vanþekk-
ingu okkar á sögu og hugmynda-
heimi fornaldarinnar förum við á
mis við mikilsverða leið til nokk-
urrar sjálfsþekkingar, því þótt
Sturlungaöldin hafi vissulega
verið merkileg sem og upphaf
togaraútgerðar, þá skipti Hómer
og Platón enn meira máli, jafnvel
fyrir íslending. Tillaga hans er sú
að tekin verði upp kennsla í al-
mennum fornfræðum í fram-
haldsskólum, og verði hún gerð
að skyldunámsgrein til stú-
dentsprófs.
Próf fyrir
atvinnurekendur
Fleiri fróðlegar greinar eru í
Nýjum menntamálum þar sem
þær Svanhildur Kaaber og Birna
Sigurjónsdóttir greina meðal
annars frá merku starfi sem nú
fer fram á vegum Kennarasam-
bands (slands við mótun skóla-
málastefnu. Anna Björg Aradóttir
og María Guðmundsdóttir fjalla
um tilgang, markmið og vanda-
mál kynfræðslu og Kristján Krist-
jánsson heimspekikennari mælir
með notkun prófa sem heppilegu
mælitæki fyrir atvinnurekendur
við ráðningu starfsfólks.
Læjonsklúbburinn „Kiddi“ með berjatínurnar.
Stella í orlofi
★★
íslensk, 1986
Leikstjóri: Þórhildur Þorleifsdóttir
Handrit: Guðný Halldórsdóttir
Leikarar: Edda Björgvinsdóttir, Þór-
hallur Sigurðsson (Laddi), Gestur
Einar Jónsson, Eggert Þorleifsson,
Gísli Rúnar Jónsson, Sigurður Sigur-
jónsson o.fl.
Kvikmyndafélagið Umbi
Austurbæjarbíó
Það er ennþá þessi sérstaka
spenna í loftinu þegar líður að
fæðingu nýrrar íslenskrar mynd-
ar, þótt sennilega sé liðin tíð að
áhugamenn geymi frumsýningar-
miðann einsog dýrgrip í koffort-
um sínum, - og einsog fram-
kvæmdastjóri Slellu sagði í
inngangsræðu á laugardaginn var
full ástæða til að ganga glaður til
leiks í Austurbæjarbíó. Valds-
menn virðast loks hafa séð að sér
um peninga til Kvikmyndasjóðs
sem nú loksins á að fá það sem
hann á með réttu, og er nú von-
andi að þessi listiðnaður fari að
komast á legg.
Kvikmyndagerð er milljóna-
fyrirtæki og í þeim þrengingum
sem menn hafa búið við hér að
undanförnu eru þau viðbrögð
eðlileg að róa á þau mið sem hafa
reynst traustust. Stella í orlofi ber
þess merki, það er búið til ærsla-
fullt gaman, farsi, fenginn til leik-
stjóri sem hefur getið sér gott orð
fyrir fjölbreytileg sviðsverk og að
auki komið við kvikmyndasögu
(Hrafninn flýgur t.d.), leikarar
allflestir bæði þaulvanir og vin-
sælir af tjaldinu. Efniviðurinn er
þjóðlífsskop bundið saman með
misskilningi ýmisskonar og
kryddað ýmsu smágamni sem
sumt hefur gengið aftur og aftur
frá blábyrjun hreyfimyndanna.
Gamanmyndir eru ágætar
meðan áhorfendum finnst gam-
an, og Stella er eftir fyrstu sýn
líkleg til vinsælda. Undirtektir á
frumsýningu voru góðar og að-
sókn fyrstu dagana líka. Enda er
leikurinn oftast hnökralaus og
stundum með ágætum, leik-
stjórn, taka og klipping án þeirra
vandræða sem hafa átt það til að
snúa niður heila kafla í fyrri gam-
anmyndum hérlendum.
Einum finnst eitt gaman, öðr-
um annað; sá sem hér skrifar er
svo illgjarn að sakna háðs, íróníu,
finnast gamanið of græskulaust,
full-flatneskjulegt, á köflum of
fyrirsjáanlegt. Ef til vill lík'á of
losaralegt, - ærslakapp síðari
hluta myndar skyggir soldið á þá
skapgerðar- og samskiptakóme-
díu sem örlar á framanaf, til
dæmis í hlutverkum flugstjóra og
tánings. En um smekk er að vísu
hægt að deila, en sjaldnast með
góðum rökum.
Stella íorlofi er engin nýjunga-
mynd í íslenskri kvikmyndasögu,
og það er heldur ekki verið að
reyna neitt í þá áttina. Hún
gengur hinsvegar ágætlega upp,
er heilsteypt miðað við eigin
frumteikningar, og það leiðist
held ég engum. Sumsé full ástæða
til að óska fjölmörgum aðstand-
endum til hamingju og óska eftir
meiru að heyra og sjá frá þeim
umbum.
Yndislegt óbó
Það er ekki oft að manni gefst
tækifæri að heyra einleikstón-
leika þar sem blásturshljóðfæri er
í aðalhlutverki og í þau fáu skipti
sem það hendir, hefur það oftast
verið flauta. Nú bar svo við sl.
sunnudag, að ung stúlka frá Sví-
þjóð, Helen Jahren, lék á óbó í
Norræna húsinu, efnisskrá með
Bach, Britten, Schumann, Pou-
lenc og Kalliwoda. Mætti þar
fjöldi manns, fullur eftirvænti-
ngar og voru þar reyndar óvenju
margir sem maður er vanur að sjá
á konsertpalli fremur en í sal.
Frk. Jahren hafði nefnilega gert
boð á undan sér, hún er nemandi
hins óumdeilda „óbósnillings"
Heinz Holligers og þaraðauki al-
þjóðlegur verðlaunahafi og einn
af eftirsóttustu óbóleikurum Evr-
ópu.
Það varð líka ljóst þegar í upp-
hafi, í gmoll sónötu Bachs, að
hún er mjög sérstæður listamað-
ur, sem keppir að persónulegum
leikmáta, án þess þó að yfirdrífa
eða nálgast tilgerð. Hún notar
þykkt blað, sem gerir tóninn að
vísu dálítið óþjálan, en sterkan
* bithreinan og víst er þetta á-
í skrítnu tónferli
og--------
hrifamikið
Bachsónötunnar, sem er á mörk-
um þess yfirnáttúrulega. Að vísu
er þetta enn sterkara þegar
hljómborðshlutverkið er leikið á
sembal, en ágætur píanóleikur
Láru Rafnsdóttur sem lék með í
öllum verkum nema Britten,
tengdist þessu vel og vandlega.
Sex metmorfósur samkvæmt
Ovidusi eftir Britten er eitt af
fáum bitastæðum sólóverkum frá
okkar tímum. í meðförum Hel-
enar öðlaðist það einhvern forn-
eskjublæ, sem hélt manni við efn-
ið, en gaf um leið frelsi til að svífa
á vit ljóðsins í goðheimum. Það
var spennandi og ágætt að skifta
verkinu í tvennt, með Schumann
og Poulenc á milli. Og mikið voru
Rómönsur Schumanns eðlilegar
og óþvingaðar hjá þeim stöllum.
Poulenc sónatan olli nokkrum
kvíða, því ekki var maður viss um
að þessi leikmáti hentaði henni.
En sá kvíði reyndist óþarfi; leikur
Helenar Jahren varð allt í einu
gagnsærri og léttari, líkt og hún
hefði skift um blað og skóla og
Lára hjálpaði vel til að koma
frönskum „dægurstílnum" í höfn.
Morceau de Salon eftir tékk-
neska 19du aldarmanninn Kall-
iwoda, skildi kannski ekki mikið
eftir, en það var þægilegur endir á
yndislegum tónleikum.
LÞ.
Miðvikudagur 22. október 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7
Blús í óperunni
Kvartett George Adams og Dons Pullen í Gamla Bíói
- Hefði Charlie Parker verið
byssubófi, lægju þrjú þúsund
eftirhermusaxistar í valnum,
sagði Mingus þegar honum
blöskraði metnaðarleysið. f dag
hefði John Coltrane þurft að ráða
sér aðstoðarmenn til að valda
sama verkefni. En þessir meistar-
ar saxófónsins hafa verið dauðir í
samtals fimmtíu ár svo
djassnemar um veröld víða geta
óhindrað haldið áfram að læra af
plötum og bókum allt nema það
eina sem einhverju skiptir; að
eignast sína eigin rödd á hljóð-
færið. George Adams hefur nefnt
þá Parker og Coltrane að óg-
leymdum Webster sem sína höfu-
ðáhrifavalda. En hann getur svo
sannarlega tekið undir með
frúnni í Atómstöðinni; ég er stú-
dent en það sér einginn. George
Adams vitnar ekki í Giant Steps-
sóló Johns Coltrane, hans fyrir-
mynd er fremur Coltrane á sínu
lokaskeiði þegar hann hafði
sprengt af sér öll bönd hljóma og
tónalítets. Þar er lítið að fá að láni
nema sjálfa hugmyndina - að
blása sálina út í gegnum lúðurinn.
Þess vegna er gaman að hlusta á
Adams á þeim tímum þegar flest-
ir ungir saxófónleikarar eru orð-
nir svo lærðir að þeir eru búnir að
gleyma því sem þeir ætluðu að
segja.
í Don Pullen togast á engillinn
og demóninn. Úr lagrænum stefj-
um sem hann spilar af rósemd og
blíðu hleypur hann „gönuhlaup
útí ofsafenginn djass“ eins og
,T.ldinblóð Búadóttir og er senni-
lega ennþá ofsafengnari. Þá
nægja honum ekki fingurnir og
tæpast hendurnar upp að oln-
boga. En út skal demóninn hvað
sem það kostar. Verst er þegar
djöflafarganið er orðið svo ásæk-
ið að hreinsa verður til í flestum
lögum, en avantgarðurinn lendir
stundum í klisjunum líka, sbr.
skyldugt skriðsund í flyglum. En
þetta eru ekki barsmíðar útí loft-
ið, hversu trylltur sem Pullan
verður og grátbólginn í andliti
hangir þetta allt saman, hægri
höndin veit fullkomlega hvað sú
vinstri gjörir og oftar en ekki
tekst honum að stigmagna ryþm-
íska spennu. Trommuleikur
Dannie Richmond er heldur ekki
beinlínis fallinn til að draga úr
æsingnum, sjái hann einhvers
staðar glóð er hann kominn með
olíubrúsann á loft. En hann er
líka sá sem heldur hópnum sam-
an þegar allt ætlar að springa í loft
upp.
Maður og mold
Sansinn fyrir sögulegu sam-
hengi ryþmískrar tónlistar er
þessum kvartett inngróinn - Ge-
TÓMAS
EINARSSON
orge Adams hitaði upp fyrir Elm-
ore James og Howlin’ Wolf á
unglingsárum og lokalagið á tón-
leikunum sl. fimmtudagskvöld
var óður til ryþmablúsarans Bo
Diddley. Einnig afleysingamað-
urinn Lonnie Plaxico kontra-
bassaleikari, sem ekki átti sístan
aðgang að hjörtum áheyrenda
þetta kvöld, spilaði í rokkuðum
blús bassariffið úr Harðsnúnu
Hönnu (landsfundarsöng Sjálf-
stæðisflokksins).
Blúsinn er það sem gefur þess-
um kvartett sannfæringarkraft-
inn. Kannski spila þeir bara einn
tólftaktablús á hljómleikum en
frumkrafturinn, tilgerðarleysið
og dásamleg fjarvera allra pen-
heita standa nær baðmullinni en
borgaralegri menningu.