Þjóðviljinn - 11.11.1986, Blaðsíða 5

Strandhögg frjálshyggjunnar
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir skrifar
Á borgarstjórnarfundi þann
16. okt. sl. var gerð samþykkt,
með atkvæðum Sjálfstæðis-
manna og borgarfulltrúa Alþýðu-
flokks, sem veldur mér talsverðu
hugarangri. Við fyrstu sýn virðist
á ferðinni ósköp einföld yfirlýs-
ing sveitarstjórnar sem vill halda í
sitt gagnvart ríkisvaldinu. Pegar
betur er að gáð má þó glögglega
sjá á henni frjálshyggjusvipinn.
í samþykktinni er lýst yfir
þeirri skoðun borgarstjórnar að
það sé eðlilegt að uppbygging
dagvistunarstofnana sé alfarið
verkefni sveitarfélaga, en um það
séu ekki helmingaskipti milli
þeirra og ríkisvaldsins. Þá telur
borgarstjórn að forsendurnar
fyrir þessari breytingu séu að
sveitarfélögum sé bættur sá tekj-
umissir sem af þessu hlýst og að
þau „hafi algertforrœði um rekst-
ur og skipan innri málefna da-
gvistarstofnana."
Frjálshyggja undir
yfirskini sjálfstæðis
Það er einmitt þessi síðasta
setning sem hefur farið fyrir
brjóstið á mér. Ástæðan er sú, að
ég þykist sjá í þessari einu setn-
.. eftir rúmlegaþriggja ára setu ríkis-
stjórnarinnar og a. m. k. jafnlangt niður-
lægingartímabil verkalýðshreyfingar-
innar, er málum svo komið að trúin á
einkarekstur og frelsishugtak frjáls-
hyggjunnar hefur tekið sér bólfestu í
brjóstum ótrúlegs fjölda fólks. “
mgu nýja stefnumörkun í dagvist-
armálum. í skjóli kröfunnar um
sjálfstæði sveitarfélaga er frjáls-
hyggjunni komið á framfæri.
Vissulega geta velmeinandi
menn verið þeirrar skoðunar að
sveitarfélögin eigi að sjá um upp-
byggingu dagvistarheimila þann-
ig að þau þurfi ekkert að sækja til
ríkisins í þeim efnum. Það er hins
vegar full ástæða til að efast um
vinsemd þeirra í garð dagvistar-
heimila þegar þeir leggja jafn-
framt til, að sveitarfélögin verði
leyst undan lögum og reglugerð-
um um rekstur þessara heimila.
Þar með eru þeir í raun að leggja
til að ekki verði tryggðar neinar
lágmarkskröfur sem gildi um
land allt, tií aðbúnaðar, starfs-
fólks eða uppeldisstarfs heimil-
anna. Þessar hugmyndir fela því
beinlínis í sér skerðingu á rétti
bama og foreldra til góðrar fé-
lagslegrar þjónustu. Þær eru í
engu frábrugðnar tillögum um að
fella úr gildi lög og reglugerðir
sem kveða á um rekstur og skipan
innri mála skólanna eða heilsu-
gæslunnar svo eitthvað sé nefnt.
Það er engin tilviljun að Sjálf-
stæðismenn kjósa að setja þessar
hugmyndir á flot einmitt núna.
Til þess liggja ýmsar ástæður. Ein
sú augljósasta er himinhrópandi
skortur á dagvistarheimilum.
Rfki og sveitarfélög eru óraveg
frá því að anna eftirspurninni
eftir dagvistarplássum og foreldr-
ar eru orðnir langþreyttir á ör-
yggisleysinu og illa haldnir af
sektarkennd. Þeir eru því opnir
fyrir ýmsum „lausnum“, t.d.
einkarekstri. Ef dregið er úr kröf-
um til dagvistarheimila er líklegt
að einkaaðilar sjái sér hag í því að
fara út í slíkan rekstur - sérstak-
lega ef þeir njóta til þess styrks úr
borgarsjóði. Borgin gæti lflca val-
ið þann kost að bjóða reksturinn
út og þar með losað sig við þenn-
an kaleik. Þetta gæti haft marg-
víslegar afleiðingar í för með sér,
t.d. þær að til yrðu tvenns konar
dagvistarheimili. Annars vegar
ódýr heimli fyrir foreldra með
lítil fjárráð, og hins vegar heimili
sem meira væri í lagt og væru ætl-
uð þeim foreldrum sem meira
gætu borgað. Við höfum þegar
fordæmi um þetta úr skólakerf-
inu sem er Tjarnarskóli.
önnur augljós ástæða er sú, að
nú er verið að endurskoða verka-
og kostnaðarskiptingu milli ríkis
og sveitarfélaga á vegum
félagsmála- og fjármálaráðherra.
Það er því lag að koma þessum
hugmyndum á hreyfingu og vinna
þeim fylgi, t.d. undir þeim for-
merkjum að þarna sé um sjálf-
stæði sveitarfélaganna að tefla.
Ef marka má viðbrögð borgar-
fulltrúa Alþýðuflokksins í borg-
arstjórn, þá er pólitískur stuðn-
ingur við þessar hugmyndir víðar
ju vill Dagsbrún ekki
samningum strax?
Þröstur Ólafsson skrifar
Fyrsta sunnudag í nóvember
samþykkti félagsfundur í Dags-
brún ályktun um kjaramál, sem
var með nokkuð nýstárlegu sniði.
Hér var hvorki um hefðbundna
kröfugerð að ræða né almenna
ályktun um afkomuhorfur launa-
fólks. Um var að ræða stefnuyf-
irlýsingu, þar sem markmið og
leiðir voru tíundaðar svo og færð
rök fyrir heppilegustu tímasetn-
ingu væntanlegra samninga.
Megin efni ályktunarinnar var á
þessa leið:
Annars vegar á vegum félag-
anna (landssambanda) þar sem
innbyrðis launahlutföll yrðu
leiðrétt, flokkakerfið stokkað
upp og sérsamningar endurskoð-
aðir. Þessi samningalota ætti að
hefjast sem fyrst, því hér er mikið
verk óunnið.
Hins vegar þarf að semja í
heildarsamfloti allra ASÍ-félaga
um almennan kjaralegan og efna-
hagslegan ramma næstu missera,
þar sem kaupmáttarþróun,
stefna í efnahagsmálum og nýtt
skattakerfi yrðu megin viðfangs-
efni. Þar sem ekki væri til staðar
ríkisvald sem tryggt gæti forsend-
ur og niðurstöður þessara samn-
inga út eðlilegt samningstímabil,
væri skynsamlegt að bíða með
þessa hlið samninganna, þar til
samningshæf ríkisstjórn hefði
tekið við stjórnartaumum. Fram
til þess tíma væri rétt að gera
bráðabirgða samkomulag til að-
tryggja einhverja aukningu á
kaupmætti.
Þessar megin línur eru ákaf-
lega skýrar. Þær ganga út frá
staðreyndum líðandi stundar og
biturri reynslu úr fortíðinni.
Næstu samningar verða að taka á
launakerfinu og breyta því. Þar
,Þetta eru ástœðurþess að Dagsbrún vill
ekki loka samningunum strax. Við vilj-
um rœða við atvinnurekendur og ríkis-
vald uppréttir og með óbundnar hend-
ur. “
dugar lítt að tala um að fella niður
lægsta taxta. Það leysir lítinn
vanda, en kemur úreltu kerfi í
enn frekari ógöngur. Flausturs-
lega hugsuð Bolungarvíkurað-
ferð leysir heldur ekki þann
vanda sem við er að glíma.
Þarna verða félögin sjálf að
finna leiðir, því þau þekkja eigin
þarfir best. Þessi vandi launa-
kerfisins er mestur hjá félögum
sem hafa margar og stundum ó-
líkar starfsstéttir innan sinna vé-
banda, sem sækja kjaralegar fyr-
irmyndir sínar víða að. Launa-
kerfið sjálft er miklu minna mál
svokölluðum flötum stéttarfé-
lögum sem hafa ekki nema eitt
aðalstarfsheiti. Hér vil ég nefna
iðnaðarmannafélögin innan ASÍ
sem dæmi. Það er því ekki óeðli-
legt að þau líti öðrum augum á
nauðsyn innbyrðis launajöfnuður
og uppstokkun á launakerfinu en
flókin og margþætt félög eins og
t.d. Dagsbrún.
Svipuðu máli gegnir um
B.S.R.B. hvað þetta snertir.
Samningar þess eru ætíð og sam-
kvæmt lögum í tveimur áföngum
og því þurfa þeir ekki að biðja um
það sérstaklega. Þeir hafa sinn
aðalkjarasamning og síðan koma
sérsamningar einstakra aðildar-
félaga að því loknu. Þeir búa því
ekki við samskonar vanda og
Dagsbrún, þótt mér sýnist að ein-
mitt þessi skortur á olnbogarými
einstakra aðildarfélaga (lögregl-
an, tollverðir, kennarar, hjúkr-
unarfræðingar o.s.frv.) sé að
verða örlagavaldur bandalagsins.
Ef ekki á að fara eins fyrir ASÍ
verða félögin sjálf að skapa sér
það olnbogarými sem þau þurfa.
Það er ekki hægt að vera sífellt að
skamma ASÍ fyrir samflot, sem
skili ónógri niðurstöðu, ef félögin
eru ekki reiðubúin til að leggja
neitt á sig sjálf, þar er samnings-
rétturinn og þar ber að nota
hann. Þar með er ekki rétt að
álykta sem svo að ég réttlæti
hvaða kröfugerð eða framgangs-
máta einstakra félaga sem er. Því
miður hafa sum félög farið ógæti-
lega með verkfallsréttinn og
þvingað þjóðfélagið til undan-
látssemi við óréttmætar kröfur.
En það er önnur saga. Látum
þetta útrætt mál um sérsamninga
einstakra stéttarfélaga. Það verð-
ur hvert félag að gera upp við sig
sjálft, hvað það vill í því efni.
Heildarsamstaða um sérmál fé-
laga hefur aldrei rist djúpt, enda
skiljanlegt að vissu marki.
Hin hlið samninganna skiptir
ekki minna máli þar sem eru
heildarsamningar launafólks, at-
vinnurekenda og ríkisvalds um
efnahags- og kjarastefnu næstu
missera. Það er í þessu samhengi
sem væntanleg ríkisstjórnarskipti
geta skipt sköpum fyrir afkomu
launafólks og réttindabaráttu
þess.
Eins og þetta ber með sér úti-
loka ég samningagerð til lengri
tíma án uppáskriftar ríkisvalds-
ins. Ekki svo að skilja að það eigi
í framtíðinni að vera nein meginr-
egla. En eins og ástatt er núna tel
ég það óhjákvæmilegt. Skyn-
samleg efnahagsstefna verður
ekki mótuð án ákveðinnar þátt-
töku samtaka launafólks.
Skynsamlegir samningar sem
tryggja eðlilega hlutdeild launa,
bætt lífskjör og aukin réttindi
launafólks verða ekki gerðir án
uppáskriftar ríkisvaldsins. Við
erum enn of skammt komin í glí-
munni við að koma meiri stað-
festingu á efnahagskerfið og
lækka verðbólguna. Þar að auki
er afkoma fyrirtækja og atvinnu-
greina mjög misjöfn og stutt í að
kallað sé á stórabróður til að
skakka leikinn með gengislækk-
un, breytingum á sköttum eða
öðrum aðgerðum ef eitthvað ber
útaf.
Það er ljóst að Dagsbrúnar-
menn vilja skuldbinda ríkisvaldið
áfram eins og gert var í febrúar
s.l.. Við viljum ekki að ný ríkis-
stjórn setjist að völdum í sumar
án þess að hún hafí á einn eða
annan hátt skuldbundið sig
gagnvart verkafólki. Ef við
semjum núna erum við ofurseld
duttlungum nýrrar ríkisstjórnar
bæði á þann veg að virða forsend-
ur kjarasamninga að vettugi, svo
og að hafa enga möguleika til að
semja við hana um réttar bætur til
handa vinnandi fólki, svo ekki sé
minnst á efnahags- og kjara-
stefnu. Með samningum nú erum
við að dæma okkur á áhorfenda-
bekk um meginstefnumörkun
næsta hálfs annars árs. Við erum
með því að útiloka sérsamninga
einstakra félaga og gera okkur
áhrifalaus á stefnuna í efna-
hagsmálum. Slíka stefnu mundi
ég kalla ógöngur og reyna að
forðast í lengstu lög.
Þetta eru ástæður þess að
Dagsbrún vill ekki loka samning-
unum strax. Við viljum ræða við
atvinnurekendur og ríkisvald
uppréttir og með óbundnar hend-
ur.
Þröstur Ólafsson
Þriðjudagur 11. nóvember 1986 ! ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5