Þjóðviljinn - 01.02.1987, Qupperneq 5

Garret FitzGerald: Við einir erum ábyrgir (fjármál-
Götumynd frá Dublin: Tveir þriðju kjósenda vildu ekkl leyfa hjónaskilnaði í landinu.
um...
Kosningar á írlandi
Stjóminni er spáð ósigrí
Nýrflokkurbreytirhinupólitískamynstrilandsins-Efnahagsmál vega þyngra en sameiningarmálin
Fleiri ganga nú til kosninga en
Vestur-Þjóöverjar. Á írlandi
kom fyrir tveim vikum til
stjórnarkreppu þegar Verka-
mannaflokkurinn, sem er lítill
flokkur, drósig útúrstjórnar-
samstarfi við flokk Garrets
FitzGeralds, Fine Gael, til að
mótmæla meiriháttar niður-
skurði útgjalda til félagslegrar
þjónustu í nýju fjárlagafrum-
varpi. Allt bendir til þess að
flokkurforsætisráðherra muni
bíða verulegt afhroð í kosn-
ingunum-og að nýrflokkur,
Framsæknir demókratar,
muni breyta verulega hinu
írska pólitíska mynstri.
Skoðanakannanir benda til
þess að Fine Gael fái aðeins um
25% atkvæða en helsti stjórnar-
andstöðuflokkurinn, Fianna
Fail, fái allt að helmingi atkvæða.
Sérstœð
flokkaskipan
Flokkaskipan á írlandi er sér-
stæð og ekki aðeins vegna þess að
stærstu flokkarnir bera írsk nöfn
- eins þótt landsmenn séu lang-
flestir búnir að týna niður tungu
feðra sinna. Fine Gael er í frétt-
um kallaður kristilegur og frjáls-
lyndur flokkur en Fianna Fail
þjóðlegur íhaldsflokkur. Þær ein-
kunnir segja kannski ekki mikið
nú á tímum. En flokkaskipting
þessi réðist upp úr borgarastríð-
inu 1922-1923, þegar þeir sem
höfðu barist fyrir sjálfstæði ír-
lands skiptust í andstæða hópa
eftir því, hvort þeir gátu fallist á
skiptingu landsins (Ulster áfram
undir breskri stjórn) - þeir menn
stofnuðu Fine Gael - hinsvegar
voru þeir sem ekki sættu sig við
samkomulagið við Breta um
Norður-írland, - þeir söfnuðust
helst í Fianna Fail.
Pessi saga öll lifir enn sínu lífi -
að minnsta kosti þurfti forsætis-
ráðherra frá Fine Gael, með öðr-
um orðum Garret FitzGerald, til
að semja við bresku stjórnina
árið 1985 um einskonar írskan
íhlutunarrétt um málefni
Norður-írlands - án þess að gefin
væru fyrirheit um sameiningu
landsins. Þeir hjá Fianna Fail
hafa haft sitthvað við það sam-
komulag að athuga, þótt langur
vegur sé á milli viðhorfa þeirra og
hinna róttæku sameiningarsinna í
Sinn Fein.
En það voru reyndar ekki hin
sögulegu stórmál írlands sem
felldu samsteypustjórn Fine Gael
og Verkamannaflokksins.
Hingað og
ekki lengra
Verkamannaflokkurinn sem
hefur aðeins um fimm prósent
fylgi hefur um skeið haft fullan
hug á því að koma sér út úr ríkis-
stjórninni. Hún hefur, þrátt fyrir
ýmsar harkalegar ráðstafanir í
efnahagsmálum ekki getað gert
neitt til þess að draga úr mesta
atvinnuleysi sem þekkist í Evr-
ópulandi um þessar mundir
(19,3%) né heldur til að létta
nokkuð þunga og óvinsæla skatt-
abyrði.
Síðan stjórnin kom til valda í
janúar 1983 hefur halli á ríkisbú-
skapnum næstum því tvöfaldast
og efnahagskreppan hefur m.a.
komið fram í því, að írar hafa í
vaxandi mæli flúið land - og er
það viðkvæmt mál í þessu mikla
útflytjendalandi.
Stjórnin hefur talið sér það til
tekna að hafa skorið verðbólguna
niður úr 21% í 4% - m.a. með því
að draga úr ýmsum ríkisstyrkj-
um. John Burton fjármálaráð-
herra ætlaði síðan að ganga enn
lengra í ýmsum „efnahagsráð-
stöfunum“ - með fvrirheitum um
að skapa svigrúm fyrir skatta-
lækkanir síðar meir. En öll sú að-
ferð var sem rauð dula í augum
Verkamannaflokksins, sem taldi
sig hafa stigið miklu lengra í borg-
aralegri hagsýslu en flokkurinn
gæti þolað.
„Þriðja aflið“
Og nú er spurt hver verði næsti
forsætisráðherra, hinn umdeildi
foringi Fianna Fail, Charles
Haughey, eða þá Garret FitzGer-
ald. Hans eina von um að geta
tórað áfram í embætti er sú, að
tiltölulega nýr flokkur, Fram-
sæknir demókratar, komi í stað
Verkamannaflokksins til sam-
steypustjórnar með Fine Gael.
Þessi flokkur var stofnaður
fyrir ári síðan af einum helsta
keppinauti Charles Haughey í Fi-
anna Fail, Desmond O’Malley.
Á því þingi, sem nú hefur verið
sent heim, hefur honum tekist að
fá stuðning nokkurra þingmanna
úr báðum hinum hefðbundnu
írsku flokkum. Honum hefur tek-
ist að auglýsa flokk Framsækinna
upp sem „flokk framtíðarinnar“
og sem „þriðja aflið“ sem gæti
hrist upp í stöðnuðu pólitísku
kerfi.
Fyrst eftir að flokkurinn var
stofnaður virtist hann njóta fylgis
hvorki meira né minna en um
fjórðungs kjósenda. Þessar vikur
er fylgi hans skráð í um það bil tíu
prósentum, en hugsanlegt er að
það nægi til þess, að hann verði
það lóð á vogarskálum sem ræður
því, hverskonar samsteypustjórn
verður mynduð.
Þessi nýi flokkur hefur þann
boðskap helstan að færa kjósend-
um, að hann vilji lækka tekju-
skatt niður í 25% mest og má vel
vera að það dugi til verulegra vin-
sælda.
Fine Gael mun hinsvegar
leggja mesta áherslu á það, að
þar fari sá flokkur sem einn horf-
ist í augu við erfiða tíma og reyni
ekki að blekkja fólk. Þessu til
staðfestingar hefur stjórnin rétt
um það bil sem hún féll hækkað
álögur á tóbaki og bensíni.
Staða FitzGeralds
Þar að auki var á þeim fjár-
lögum, sem urðu stjórninni að
falli, gert ráð fyrir því að frystar
yrðu allar launahækkanir til opin-
berra starfsmanna, aðstoð við
þróunarlönd yrði skorin niður,
sjúklingum yrði gert að greiða
meira fyrir heilsugæslu og sjúkra-
húsvist - auk þess átti að fækka
nokkuð sendiráðum íra erlendis.
Staða forsætisráðherrans sjálfs
hefur veikst. Hann mun hafa
slegið sér nokkuð upp á
samkomulaginu við Breta um
Norður-írland, sem gert var í
nóvember 1985. Aftur á móti
varð það honum mikið áfall þeg-
ar hann fékk ekki stuðning við
áform sín um að lögleyfa hjón-
askilnaði í landinu. Um tveir
þriðju kjósenda sögðu nei við því
að taka skyldi úr stjórnarskránni
ákvæði, sem bannar hjónaskiln-
aði í þessu höfuðvígi kaþólskunn-
ar í Vestur-Evrópu.
Norður-írland
Sem fyrr segir voru mál
Norður-frlands ekki tilefni til
stjórnarkreppu. En þau koma
samt við sögu í kosningabarátt-
unni. Fianna Fail hefur gagnrýnt
FitzGerald fyrir að hafa verið of
undanlátssamur við Breta, en
Charles Haughey hefur samt
lofað að gera þau mál ekki að
stórmáli í kosningaslagnum sem
nú stendur yfir (kosið verður
þann 17. febrúar).
En það gerir Sinn Fein að sjálf-
sögðu, sá pólitíski flokkur sem
með ráðum og dáð styður baráttu
hins bannaða neðanjarðarhers
IRA, írska lýðveldishersins, fyrir
sameiningu landsins.
Það ber nú til tíðinda að Sinn
Fein býður fram í 20 af 164 kjör-
dæmum, og að flokkurinn ætlar
að láta þá menn sína sem kjörnir
kunna að verða taka sæti á þingi.
Sinn Fein hefur hingað til hafn-
að slíkum möguleikum á þeirri
forsendu, að hvorki þingið í Du-
blin né þingið í London sé hægt
að viðurkenna sem löggjafarsam-
kundur fyrir írsku þjóðina.
En varía er búist við því að Sinn
Fein fái í þessari umferð meira en
tvö þingsæti á Dail, írska þinginu
- þar sitja nú 166 menn.
ÁB byggði á Information.
Rannsóknaráð ríkisins
auglýsir styrki til
rannsókna og tilrauna
árið 1987
Umsóknarfrestur er til 15. mars nk. Umsóknareyðublöð fást á skrifstofu ráðsins,
Laugavegi 13, sími 21320.
Um styrkveitingar gilda m.a. eftirfarandi reglur:
Styrkfé á árínu 1987 skal einkum verja til verkefna á nýjum og álitlegum
tæknisviðum. Sérstök áhersla skal lögð á:
- fiskeldi,
- framleiðni- og gæðaaukandi tækni,
- líf- og iífefnatækni,
- nýtingu orku til nýrrar eða bættrar framleiðslu,
- undirstöðugreinar matvælatækni,
- upplýsinga- og tölvutækni.
Mat á verkefnum sem sótt er um styrk til skal byggt á:
- líklegri gagnsemi verkefnis,
- gildi fyrir eflingu tækniþekkingar eða þróun atvinnugreina,
- möguleikum á hagnýtingu á niðurstöðum hér á landi,
- hæfni rannsóknarmanna/umsækjenda,
- líkindum á árangri.
Forgangs skulu að öðru jöfnu njóta verkefni sem svo háttar um að:
- samvinna stofnana eða fyrirtækja og stofnana er mikilvægur þáttur f framkvæmd
verkefnisins,
- fyrirtæki leggja umtalsverða fjármuni af mörkum,
- líkindi eru á skjótum og umtalsverðum árangri til hagnýtingar í atvinnulífi. Þó er
einnig heimilt að styrkja verkefni sem miða að langframa uppbyggingu á færni á
tilteknum sviðum.
Sunnudagur 1. febrúar 1987 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5