Þjóðviljinn - 25.07.1987, Blaðsíða 9

Þegar flokkar missa fylgi í
kosningum er tilhneiging að
bregðast við á tvenns konar hátt.
Sumir leggja ofurkapp á að kom-
ast í ríkisstjórn. Þeir álíta að
ábyrgðarstörfin í Stjórnarráðinu
muni færa þeim hylli fólksins á
nýjan leik. Aðrir telja sjálfum sér
trú um að í stjórnarandstöðu
muni hagur flokksins sjálfkrafa
rétta við. Óvinsældir ríkisstjórn-
arinnar muni flytja fylgið á færi-
bandi til þeirra sem áður töpuðu,
einkum þegar ráðherrarnir virka
þreyttir strax í upphafi.
Reynslan sýnir hins vegar að
þessar vinnureglur eru hæpin Iíf-
trygging í örlagaglímunni um
fylgi almennings.
Flokkar hafa sest í ríkisstjórn
eftir umtalsvert tap - eins og
Framsóknarflokkurinn gerði
1974 - og hlotið að launum algert
fylgishrun í næstu kosningum þar
á eftir. f kosningunum 1978 varð
Framsóknarflokkurinn minnsti
flokkurinn á Alþingi. Slík örlög
ættu að vera sérstakt umhugsun-
arefni fyrir þá forystumenn Sjálf-
stæðisflokksins sem nú tengja
alla sína drauma um endurreisn
við forsætisráðherradóm Þor-
steins Pálssonar.
Þeir gætu íhugað þá staðreynd
að í síðustu kosningum hlaut
Sjálfstæðisflokkurinn minna fylgi
en Framsóknarflokkurinn hafði
allan Viðreisnaráratuginn. í al-
þingiskosningunum 1963 og 1967
hlaut Framsóknarflokkurinn rúm
28% atkvæða en nú fékk Sjálf-
stæðisflokkurinn aðeins um 27%
Hins vegar er Framsóknarsveitin
orðin svo vön ósigrunum á und-
anförnum árum að Steingrímur
Hermannsson er talinn flokks-
hetja með 18 prósentin sem
flokkurinn fékk í vor og Tíminn
túlkar þá niðurstöðu sem sögu-
legan „sigur“.
Tólvonir
Pessar ábendingar um glettur
örlaganna við forystuflokka
hinnar nýju ríkisstjórnar eru hins
vegar engin huggun fyrir Alþýðu-
bandalagið. Sagan sýnir nefni-
iega einnig að lítið skjól er í hinni
kenningunni um að stjórnarand-
staða færi flokki sjálfkrafa á ný
gull og græna skóga.
Við þurfum ekki að fara lengra
til baka en til síðasta kjörtímabils
til að átta okkur á hættunni sem
felst í slíkum tálvonum. Fáir
hefðu trúað því haustið 1983 þeg-
ar launafólk fór að kynnast í raun
hinni rniklu kjaraskerðingu ríkis-
stjórnarinnar að í næstu aiþing-
iskosningum myndi Alþýðu-
bandalagið bíða mesta ósigur í
sögu íslenskra sósíaiista.
Sú staðreynd ætti að vera okk-
ur alvarleg áminning í upphafi
nýs kjörtímabils., Endurreisn Al-
þýðubandalagsins mun ekki ger-
ast af sjálfu sér. Hún verður
mikið verk og erfitt. Árangur
mun ekki nást nema við séum
óhrædd við að draga lærdóma af
reynslunni og reiðubúin að fara
nýjar leiðir. Vissulega skapar
innganga Alþýðuflokksins í
gamla valdakerfi Sjálfstæðis-
flokksins og Framsóknarflokks-
ins hagstæð skilyrði fyrir okkur
eigið endurreisnarstarf. En ríkis-
stjórnin mun þó ekki færa Al-
þýðubandalaginu nýtt tækifæri
nema við höfum vit og vilja til að
bregðast við breyttum aðstæðum
á réttan hátt.
Verkefni íslendinga
Þessi áhrifatengsl milli ferils
ríkisstjórnarinnar og endur-
reisnar Alþýðubandalagsins fel-
ast einkum í því að stjórnar-
sáttmálinn gefur til kynna að
stjórnarflokkarnir hafi hvorki
vilja né getu til að takast á við
ýmis höfuðverkefni sem sífellt
verða brýnni í íslensku þjóðfé-
lagi. Ef Alþýðubandalaginu tekst
hins vegar að vísa veginn út úr
þeim margslungna vanda og
flokkurinn tekur sjálfum sér tak á
svo afgerandi hátt að þjóðin fær á
ný trú á hæfileikum hans og fram-
tíðarsýn þá gætu skapast óvenju-
lega skýrar línur í íslenskum
stjórnmálum.
Viðfangsefni flokksins á næstu
mánuðum er því í senn að útskýra
hvernig hann myndi taka á þess-
um verkefnum og búa sjálfan sig
þannig úr garði að hann hafi getu
og tiltrú til að leysa þau af hendi.
Á þessari verkefnaskrá íslend-
inga eru eftirfarandi þættir brýn-
astir:
1. Ný atvinnustefna sem leggur
grundvöllinn að sókn tii betri
lífskjara. Stóriðjustefnan hefur
siglt í strand. Sjávarútvegur og
landbúnaður eru í sjálfheldu og
sum stærstu iðnfyrirtækin eru
komin í þrot. Sá kraftur sem
tækninýjungar, hugvit og mikil
fjölgun smáfyrirtækja hafa
skapað í ýmsum nágranna-
löndum hefur enn ekki náð okkar
garði. Við erum svifasein að
bregðast við hraðfara breyting-
um á alþjóðlegum samkeppnis-
mörkuðum og látum
einokunartilhneigingar stórra
söluhringa hindra að kostir eðli-
legrar samkeppni á innanlands-
markaði komi almenningi til
góða.
2. Jöfnun lífskjara, stytting
vinnutíma, leiðrétting í þágu
hinna lægst launuðu og bættur
hagur kvenna á vinnumarkaði
eru mikilvægustu verkefnin í
launamálum næstu ára. íslend-
ingar geta ekki haldið áfram að
vera með lengsta vinnutíma í
heimi og jafnt og þétt dregist aft-
ur úr í almennum lífskjörum. Það
er ótrúlegt en satt að hinir
atvinnulausu á meginlandi Evr-
ópu búa víða við meiri fjárráð og
varanlegt öryggi í húsnæðismál-
um en hinir lægst launuðu á ís-
iandi.
3. Byggðaröskunin er óðum að
skapa tvær þjóðir í þessu landi.
Gjáin milli höfuðborgarsvæðisins
og annarra landshluta í atvinnu-
háttum, þjónustu og félagsað-
stöðu breikkar ár frá ári. Þessari
þróun verður ekki snúið við með
því að dæla bara meiri peningum í
landsbyggðina í gegnum stjórn-
stofnanir í Reykjavík. Það verður
að færa íbúum héraðanna raun-
verulegt vald í eigin málum og
aukinn ráðstöfunarrétt yfir þeim
verðmætum sem þar eru sköpuð.
Það er ekki „aðstoð að sunnan"
sem er lykillinn að hinni nýju
byggðastefnu heldur vilji og verk
heimamanna sjálfra.
4. Velferðarkerfið verður að
halda áfram að eflast og félagsleg
þjónusta að vera í samræmi við
kröfur nýs tíma. Hér bíða stór
verkefni í dagvistarmálum barna.
Aðbúnaður aldraðra verður sí-
fellt brýnni vegna vaxandi fjölda í
þeim aldurshópum og breyttrar
afstöðu til gæða lífsins. Við höf-
um í þessum efnum verið að drag-
ast aftur úr flestum löndum í
Vestur-Evrópu. Það sama má
reyndar segja um skólakerfið.
Þótt flestir viðurkenni að
menntunin sé besta fjárfestingin
og skýrasta vísbendingin um
skilning á þörfum framtíðarinnar
hafa úrbætur í menntamálum yf-
irleitt verið hornreka.
5. Umhverfisvernd og varð-
veisla hinnar fögru náttúru lands-
ins eru orðin knýjandi skylda
þeirra sem nú byggja ísland.
Engu að síður heldur eyðingin
áfram. Dæmin um vanrækslu
hrúgast upp. ísland er víða að
verða eyðimörk. Eiturefni, drasl
og úrgangar skapa hættur sem
Miðstjórn Alþýðubandalagsins á fundi fyrir skömmu. Flokkurinn hefur mikil sóknarfæri, ef rétt er á málum haldið.
Hin nýja ríkisstjórn íslands hefur ekki farið vel af stað, að dómi Ólafs Ragnars Grímssonar.
leitt geta til stórtjóns og jafnvel
slysa. Þrátt fyrir ótal ábendingar
virðast stjórnvöld ekki hafa getu
eða vilja til að snúa við af braut
eyðileggingarinnar.
6. Þróun þjóðfélagsins kallar á
opnara stjórnkerfi, frjálsari að-
gang að upplýsingum og aukið
lýðræði á flestum sviðum. Fjöld-
inn sættir sig enn verr við vald
hinna fáu. Fólk vill ráða sér sj álft,
vera herrar yfir eigin lífi. Lýð-
ræðið er í raun kjarninn í kenn-
ingum sósíalista um betra
mannlíf: Þjóðfélag þar sem sjálfs-
stjórn fólksins kemur í stað ofur-
valds fjármagnsins og fámennra
valdaklíkna. Þess vegna eiga ís-
lenskir sósíalistar að vera í farar-
broddi lýðræðisþróunarinnar.
Sósíalisminn hefur ætíð hlotið
raunbesta brautargengið þegar
lýðréttindi og aukið vald fólksins
sjálfs hafa tengst efnahagslegum
framförum.
7. Islendingar geta orðið áhrif-
aríkir í baráttunni fyrir friði og
raunverulegri afvopnun. Við
erum vopnlaus smáþjóð sem
sannað hefur í verki að hægt er að
öðlast sjálfstæði í krafti raka og
orðræðunnar einnar án þess að
beita ofbeldi og blóðsúthell-
ingum. Við höfum nýlega verið
griðastaður fyrir leiðtoga stór-
veldanna í viðleitni þeirra til að
leita samkomulags. Við eigum
því ekki að leggja vígbúnaðar-
öflunum lið með aukinni hernað-
araðstöðu í landi okkar og að-
stöðu við afvopnunaríillögur á al-
þjóðavettvangi. Sómi íslands og
orðstír þjóðarinnar yrði meiri
með því að hrinda í framkvæmd
nýrri utanríkisstefnu sem mótuð
væri í samræmi við forsendur al-
hliða afvopnunar og alþjóðlegrar
friðarbaráttu.
8. Menning íslendinga, bók-
menntir og listsköpun hafa veitt
okkur þá sérstöðu sem aðrar
þjóðirvirða og viðurkenna. Sjálf-
stæði okkar og þjóðfrelsi verða
ekki tryggð til lengdar með hag-
vextinum einum saman. Það er
hættumerki að áhersla á menn-
ingarmál færist sífellt neðar á
skránni yfir hin brýnu verkefni og
Iistamenn, skáld og hugsuðir búa
við lakari kost en þeir sem lifa á
að selja víxla ríkissjóðs í gegnum
hin nýju fyrirtæki fjármagns-
markaðarins.
Ríkisstjórnin
veitir engin svör
Þrátt fyrir langan texta í sam-
vinnusáttmála stjórnarflokkanna
eru þar fáar vísbendingar um
hvort og þá hvernig ríkisstjómin
hyggst glíma við þessi höfuð-
vandamál. í raun hefur Alþýðu-
flokkurinn tekið að sér að fram-
lengja starfshætti og stefnu fyrri
ríkisstjórnar án þess að nokkur
veruleg breyting verði á verklýs-
ingunni. Sjálfstæðisflokkurinn og
Framsóknarflokkurinn stýra
áfram öllum atvinnuvegaráðu-
neytunum og skipta forsæti
stjórnarinnar og utanríkismálum
á milli sín. Á þessum sviðum er
allt við sama gamla heygarðs-
hornið.
Á undanförnum árum hefur
Alþýðuflokkurinn sagst vilja
gera nýsköpun í atvinnulífi og
umbyltingu í húsnæðismálum,
ábyrga efnahagsstjórn og þátta-
skil í málefnum landsbyggðarinn-
ar, aukið lýðræði og valddreif-
ingu að úrslitaatriðum við mynd-
un nýrrar ríkisstjórnar. Hann
hefur nú hlaupið frá öllum þess-
um kröfum og látið sér nægja að
setjast inn í hið forstokkaða vald-
akerfi sem íhaldsöflin í Sjálfstæð-
isflokknum og Framsóknar-
flokknum hafa varðveitt á undan-
förnum áratugum. 1
Alþýðuflokkurinn hefur að
vísu fengið „íhlutun í meðferð
framkvæmdavaldsins“ eins og
fyrrvrandi forstjóri Þjóðhags-
stofnunar mun hafa orðað það
þegar hann var að reyna að
sannfæra þingflokkinn um ágæti
niðurstöðunnar. En þetta er ekki
hinn stóri Alþýðuflokkur Finn-
boga Rúts og Hannibals sem nýi
formaðurinn hefur í tvö ár séð í
draumum sínum. Hér er bara
kominn gamli krataflokkurinn
þeirra Emils og Guðmundar f.
sem ætið varð litlu feginn ef ráð-
herrastólarnir voru í boði. Til-
raunin um endurnýjunarafl ís-
lendkra jafnaðarmanna hefur
verið kirfilega læst niður í kontór-
hirslum ráðherranna þriggja úr
Reykjavík.
í ljósi fóstbræðrasögu þeirra
Karvels og Jóns Baldvins á Vest-
fjörðum er það hins vegar kald-
hæðni örlaganna að það skuli
vera Karvel einn sem hafði
manndóm til að afhjúpa inni-
haldsleysi stjórnarsáttmálans og
benda á að keisarinn væri ekki í
neinum fötum!
Framsóknarflokkurinn og
Sjálfstæðisflokkurinn eru svo
staðráðnir í því að allt verði
óbreytt. Jón Helgason og Hall-
dór Ásgrímsson hafa hælt sér af
því að ekkert nýtt muni gerast í
þeirra ráðuneytum. Þeir muni
bara halda áfram að gera það
sama og í fyrra og hittiðfyrra.
Steingrímur mun svo fara í sömu
ferðirnar og Matthías Á. Mathie-
sen en sá síðarnefndi fetar í fót-
spor nafna síns Bjarnasonar í
samgönguráðuneytinu.
Það eina sem sætir tíðindum er
að Birgir ísleifur skyldi hafa vit á
því að afneita iðnaðarráðu-
neytinu og koma því yfir á Frið-
rik. Birgir hefur nefnilega komist
að því eftir fjögurra ára puð og
heimshornaflakk sem fulltrúi
Sjálfstæðisflokksins í stóriðju-
nefndum að óskadraumur hægri
aflanna á íslandi um ótal erlend
stóriðjuver er búið spil. Kapítal-
istarnir út í heimi hafa einfaldlega
ekki lengur áhuga. Þeir vita að
stóriðjan er orðin vondur busin-
ess. Þess vegna skellti Birgir sér
bara í menninguna og lét Friðrik
sitja eftir sem ráðherra hinna
brostnu stóriðjuvona.
í stjórnarsáttmálanum er
hvergi að finna svör við stóru
spurningunum sem snerta kjarn-
ann í vandamálum íslendinga á
næstu árum. Engin fersk og víð-
tæk atvinnustefna. Engin ávísun
á kjarajöfnun og félagslegar
úrbætur. Ekkert leiðarljós um
endurreisn landsbyggðarinnar.
Enginn skilningur á brýnni þörf
fyrir baráttuna gegn landeyðingu
og fyrir alhliða umhverfisvernd.
Engin vísbending um nýjar leiðir
til að bæta og efla velferðarkerf-
ið. Engir áfangar á braut til
aukins lýðræðis og valddreifing-
ar. Enginn skilningur á nauðsyn
afvopnunar og friðarbaráttu.
Engin yfirlýsing um forgang ný-
rrar menningarsóknar.
Hver tekur
forystuna?
Öll þessi viðfangsefni krefjast
hins vegar brýnna úrlausna ef ís-
land á ekki að halda áfram að
dragast aftur úr helstu nágranna-
löndum okkar. Það verður að
reisa merki nýrrar sóknar sem
hefur að markmiði að gera ísland
að fyrirmynd. Aðstæðurnar
skapa skilyrði til slíkra þáttaskila.
Það er hins vegar spurning um
pólitískan vilja, hæfni og tiltrú.
Þegar ný ríkisstjóm gengur
strax í upphafi burtu frá þessu
verkefni þá er ljóst að annað
hvort verður afturförin hlutskipti
þjóðarinnar eða önnur stjórn-
málasamtök búa sig í stakk til að
taka við forystunni. Þess vegna
beinist kastljósið að þeim flokk-
um sem eru í stjórnarandstöðu.
Kvennalistanum mistókst að
fylgja kosningasigrinum eftir
með inngöngu í Stjórnarráðið og
samningum um straumhvörf í
landsstjórninni. Slitin á viðræð-
unum við Sjálfstæðisflokkinn og
Alþýðuflokkinn voru hálf mátt-
laus og enn hefur ekki verið gerð
ítarleg grein fyrir ólíkum efnis-
þáttum og ágreiningi um mis-
munandi vinnuaðferðir. Viðræð-
unum var einfaldlega slitið, allir
stóðu brosandi upp og síðan hef-
ur Kvennalistinn haft hægt um
sig.
Borgaraflokkurinn virðist hafa
kosið sér það hlutskipti að vera
upptekinn við að skipuleggja
sjálfan sig. Og er það að vísu ekki
óskynsamlegt hjá nýjum flokki
Ólafur
Ragnar
Grímsson
skrifar
sem spratt upp í kringum pólit-
íska sálarheill eins manns. Al-
menningur mun hins vegar bíða
álengdar og velta vöngum yfir
lífslíkum fyrirbærisins. Borgara-
flokkurinn á eftir að afsanna þá
vonarkenningu Morgunblaðs-
herranna að hann muni hverfa
innan tíðar eins og Bandalag
jafnaðarmanna og Samtök frjáls-
lyndra og vinstri manna gerðu á
sínum tíma. Báðir þessir flokkar
voru myndaðir í kringum ákveð-
inn foringja og reyndust skamm-
vinn fyrirbæri. Borgaraflokkur-
inn mun því ekki vera til stórræð-
anna í aimennum þjóðmálum á
ineðan hann glímir við að afsanna
þessa vonarkenningu húsbænd-
anna í Aðalstræti og Valhöll.
Og þá er Alþýðubandalagið
eitt eftir. Ennþá dálítið lamað
vegna ósigursins mikla en engu
að síður með verulegu Iífsmarki
eins og atburðarásin síðustu vik-
ur gefur til kynna. í stað þess að
gera umræðu um vanda flokksins
að launhelgum og læsa greinar-
gerðir inn í eldtraustum skjala-
skáp eins og Sjálfstæðisflokkur-
inn taldi sjálfum sér fyrir bestu þá
gerði Alþýðubandalagið þörfina
á endurreisn að lýðræðislegu
verkefni allra flokksmanna.
Skýrslur forystumanna eru opin
bók og flokkurinn tilkynnir þjóð-
inni að hann hafi ekkert að fela.
Vissulega var við því að búast
að í fyrstu myndu fjölmiðlar velta
sér upp úr einstaka setningum og
hressilegu orðfæri en sá dans
reyndist þeim skammvinn
skemmtun. Það kom nefnilega í
Ijós að umræðan í Alþýðubanda-
laginu einkenndist af bullandi
pólitískum þrótti. Á miðstjórn-
arfundinum í júní var viðurkennd
þörfin á víðtækri endurskoðun á
stefnuáherslum, hugmyndafræði
og starfsháttum.
Alþýðubandalagið hefur sýnt
vilja til að læra af mistökum for-
tíðarinnar og verða á raunsannan
hátt flokkur framtíðarinnar. Slík
breyting yrði að vísu ekki
auðveld. Hún kæmi ekki af sjálfu
sér eins og einhver pólitískur
hókuspókus. Hún yrði að vera
ávöxtur markvissrar vinnu og op-
innar umræðu. Þá myndi þjóðin á
ný öðlast trú á getu flokksins og
boðskap. Ástæðan væri einfald-
lega sú að hún hefði á lýðræðis-
legan hátt fengið að fylgjast með
glímu hans við hinar nauðsynlegu
breytingar.
Hlutverk Alþýðu-
bandalagsins
Alþýðubandalagið hefur sýnt í
verki vilja til að taka sjálft sig því
taki sem óhjákvæmilegt er ef
flokkurinn á að hljóta brautar-
gengi þjóðarinnar til að sinna
þeim brýnu verkefnum sem ríkis-
stjórnin hörfaði frá og hvorki
Kvennalistinn né Borgaraflokk-
urinn valda. Á næstu mánuðum
verður Alþýðubandalagið að
skýra nánar meginþættina í hinu
nýia hlutverki. Þeir eru:
I fyrsta lagi að móta heilsteypta
og ljósa stefnu á þeim átta verk-
efnasviðum sem lýst er hér að
framan. Þar getur flokkurinn nýtt
sér reynslu liðinna ára jafnframt
því sem hann dregur lærdóma af
mistökunum sem mörkuðu ríkis-
stjórnarferilinn 1980-1983 og
stjórnarandstöðuna 1983-1987.
Nýjar hugmyndir og fordæmi um
nýsköpun frá ýmsum heims-
hlutum geta einnig orðið gagn-
legur leiðarvísir í þessu starfi.
Lykillinn felst í því að viðurkenna
að kenningar frá gömlum tíma
duga skammt í leit að lausnum á
vandamálum sem áður voru ó-
þekkt og endurspegla nýjar for-
sendur í hraðbreytilegum heimi.
í öðru lagi að veita brautar-
gengi víðtækri nýsköpun í
atvinnulífi landsmanna. Hún þarf
að taka mið af nýrri tækni og
þekkingarbyltingu, gjörbreyttum
markaðsaðstæðum erlendis, um-
sköpun á efnahagssamvinnunni í
veröldinni og kröfum um annað
lífsgæðamat. Þetta stóra stökk
inn í atvinnulíf næstu aldar þarf
að tryggja samkeppnisgetu ís-
lendinga í helstu útflutnings-
greinum og gera kröfurnar um
jafnrétti og sjálfsákvörðunarrétt
byggðarlaganna og lýðræðislega
þátttöku launafólks í stjórn fram-
leiðslunnar að kjarnanum í fram-
tíðarþróun atvinnuveganna.
í þriðja lagi að skilgreina
tengslin við jafnréttisbaráttu
samtaka launafólks í samræmi
við þann fjölbreytilega og marg-
þætta veruleika sem einkennir nú
samtakavettvanginn sem löngum
hefur verið merktur orðinu
verkalýðshreyfing. Sú eintala
gefur hins vegar villandi mynd af
því sem gerst hefur á undanförn-
um 10-20 árum. Nú hefur enginn
einn maður, ein stjórn eða ein
samtök prókúru á að tala fyrir
hönd launafólksins alls. Alþýðu-
bandalagið verður þess vegna að
temja sér starfshætti sem taka
mið af hinum margslungna skip-
ulagsveruleika á vettvangi sam-
taka launafólks. Þar verða allir
að hafa sama rétt til að flytja sitt
mál. Margræðið fjöldans verður
að koma í stað hins takmarkaða
skrifstofuvalds.
f fjórða lagi að útskýra hvernig
flokkurinn ætlar að efna það
fyrirheit sem gefið var í nýlegri
samþykkt þingflokks og fram-
kvæmdastjórnar að hann verði „í
reynd forystuafl íslenskra jafnað-
armanna og vinstri hreyfingar."
Skýr svör um hugmyndafræðilegt
eðli flokksins og kjarnann í hinni
sósíalísku lífshugsjón eru óhjá-
kvæmilegur þáttur í þeirri við-
leitni að öðlast á heiðarlegan hátt
tiltrú fólksins. Þjóðfélagsumrótið
á okkar tímum og áleitnar spurn-
ingar nýrra kynslóða kalla einnig
á heilsteypta hugmyndafræðilega
afstöðu.
í fimmta lagi að bjóða til þessa
verks miklum fjölda áhugafólks
um framgang félagshyggju og
eflingu vinstri hreyfingar sem á
undanförnum árum hefur ýmist
staðið álengdar eða í tilrauna-
skyni stutt þennan flokkk í fyrra
og annan í ár. Slíkt pólitískt
hringsól þeirra þúsunda sem eru í
raun vinstri sinnaðir jafnaðar-
rnenn, sósíalistar og jafnréttis-
sinnar á evrópskan mælikvarða
þjónar eingöngu þeim tilgangi að
gefa íhaldsöflunum eftir forræðið
á mótun íslenskrar framtíðar. Al-
þýðubandalagið verður að sýna á
sannferðugan hátt að það sé op-
inn og lýðræðislegur vettvangur
fyrir þessar þúsundir heimilis-
lauss vinstra fólks. Slík sönnun er
sérstaklega mikilvæg fyiý hina
fjölmennu ungu kynslóð sem nú á
næstu árum gerir tilkall til
aukinna ítaka í stjóm samfélags-
ins.
í sjötta lagi taki flokkurinn upp
starfshætti sem gefi til kynna að
hann hafi ákveðið að vera „prof-
essional" stjórnmálaflokkur svo
notað sé erlent orð sem einna
best lýsir þessari breytingu.
Flokkur sem ætlar sér stórt hlut-
skipti í mótun framtíðarinnar má
ekki vera samansafn mislítilla
fjölskylduhópa og kunningja-
bandalaga. Hann verður að vera
nútímaleg fjöldahreyfing þar sem
starfsleg hæfni og lýðræðislegt
mat á ólíkum sjónarmiðum eru
ríkjandi mælikvarði á framlagi
hvers og eins. Tími prófana á því
hvar menn kunni að standa í
meira og minna ímynduðum klík-
um er einfaldlega liðinn.
Er þetta hœgt?
Það er kannski eðlilegt að sú
spurning vakni í hugum margra
hvort það sé virkilega hægt að
gera Álþýðubandalagið þannig
úr garði að þjóðin feli því þá for-
ystu í málefnum sínum sem sífellt
verður meira aðkallandi. Er
mögulegt að vinna úr mesta ósigri
í sögu íslenskra sósíalista þá um-
sköpun sem dugir til nýrrar sókn-
ar?
Svarið er hvorki einfalt né
sjálfgefið. Það felst í vilja til að
læra af reynslunni, skoða veröld-
ina að nýju með opnum huga,
vera reiðubúinn að gera þær
breytingar sem þarf og taka á-
hættuna sem felst í því að fara
ótroðnar slóðir.
Vissulega geymir sagan rnörg
dæmi um flokka sem dóu út eða
urðu litlir og áhrifalausir vegna
þess að þeir voru ekki reiðubúnir
að taka sjálfum sér tak og draga á
heiðarlegan og lýðræðislegan
hátt lærdóma af fyrri mistökum.
En það eru líka til fordæmi um
árangursríka uppstokkun sem að
vísu var í fyrstu sársaukafull fyrir
suma en í tímans rás varð upphaf-
ið að nýju blómaskeiði. Veröldin
hefur á undanförnum misserum
fylgst með einni slíkri tilraun í
einhverju jámbentasta flokks-
kerfi sem þekkist í heiminum.
Hún hefur vissulega vakið deilur
og átök og orðið ýmsum erfið lex-
ía. Engu að síður er nú viður-
kennt að tilraun Gorbatsjovs til
að umskapa flokkskerfið í So-
vétríkjunum sé merkilegasti við-
burður síðari ára á sögusviði
heimsmálanna.
Það er að vísu löngu liðin tíð að
áhugafólk um málefni Alþýðu-
bandalagsins líti til Sovétríkjanna
í leit að umræðudæmum. Á hinn
bóginn gæti það orðið ýmsum
hvatning til aukinnar áræðni að
fyrst Sovétríkin voru reiðubúin
að segja skilið við höfuðeinkenni
Brezhnévstímans og veita nýjum
tilraunum brautargengi, þá ætti
Alþýðubandalagið ekki að hika
við að gera þær breytingar sem
nauðsynlegar eru ef flokkurinn á
að gegna mikilvægu hlutverki í
framtíðarsögu íslensku þjóðar-
innar.
Ólafur Ragnar Grímsson
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 25. júll 1987 •
Laugardagur 25. júlí 1987 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9