Þjóðviljinn - 21.08.1987, Qupperneq 4

LEIÐARI
Tékkóslóvakía, 21sta ágúst
í dag eru nítján ár síðan sovéskur her réðst
inn íTékkóslóvakíu til að bæla niðurtilraun sem
forystumenn Kommúnistaflokksins þar í landi
höfðu byrjað á með virkri þátttöku almennings:
að skapa sósíalisma með mennsku yfirbragði
eins og það hét. Nýta þá möguleika sem til væru
til endurnýjunar, málfrelsis, viðreisnar lýðrétt-
inda og almennra framfara.
Þessi innrás hafði mikil og víðtæk áhrif. Hún
varð þeim sem vildu velkomin röksemd fyrir því
að kalda stríðinu væri ekki lokið, svokölluð
slökun spennu hrökk í baklás. Hún minnti smá-
þjóðarmenn óþyrmilega á að risaveldi er fljótt
að grípa til fólsku ef það telur hagsmunum sín-
um ógnað með einhverjum hætti. Hún minnti
evrópska vinstrimenn á það, hve langt var í land
með að umtalsverðar breytingar yrðu á flokks-
ræðiskerfum um austanverða álfuna - vegna.
þess hve hræddir sovéskir ráðamenn voru við
við öll nýmæli. Um leið minnti hún þá sömu
vinstrisinna á nauðsyn þess að taka sjálfstæða
afstöðu, tengja ekki vonir við byltingararf sem
um margt hafði þróast á versta veg.
( Tékkóslóvakíu sjálfri tóku við atvinnuof-
sóknir gegn umbótasinnum og þeim sem hugs-
uðu „öðruvísi". Mannréttindabrot héldust í
hendur við stöðnun í efnahagslífi. Og nú er svo
komið að Tékkóslóvakía Húsaks og hans
manna er hræddari við breytingar en Sovétríkin
sjálf: sú þversögn er upp komin, að tékkneskir
andófsmenn vitna um eitt og annað til Gorbat-
sjofs til að ögra því varfærna öldungaveldi sem
enn situr í Prag.
En þrátt fyrir allt hélt sú viðleitni áfram sem
hafði af stað farið með vorinu í Prag 1968. í
Tékkóslóvakíu varð til merkileg og hugrökk
mannréttindahreyfing, kennd við Charta 77. Þar
varð og til frjó neðanjarðarmenning sem hefur
gefið okkur frábæra höfunda eins og Hável,
Kohout, Vaculík og Kundera (sumir eru heima,
aðrir í útlegð). Og ytri aðstæður hafa um margt
breyst þeim í hag, sem ekki hafa gefið frá sér
vonir Pragvorsins. Risaveldin hafa, eins og
dæmi sanna úr Mið-Ameríku jafnt sem Afgan-
istan, ekki sömu möguleika og áður til að skipa
fyrir, til að knýja fram sinn vilja. í Sovétríkjunum
sjálfum er af stað farin þróun, sem hlýtur að
vera fagnaðarefni. hvejum þeim sem telur að
sósíalisminn og lýðræði séu skötuhjú sem ekki
geta hvort án annars verið.
„Nú er einstakt tækifæri til að gefa sósíalism-
anum sína réttu mynd“ segir í ræðu tékkneska
leikarans Kopeckýs, sem birt er hér í blaðinu í
dag, og vonandi hefur hann á réttu að standa.
Hann fer þess á leit við ráðamenn í Prag að þeir
geri þjóðinni og sósíalismanum þann sögulega
greiða að víkja úr sessi - ekkert er að óttast,
segir hann, því „það er ekki til neitt betra né
máttugra vopn gegn óvinum en alþýða full af
trúnaðartrausti sem finnur á sjálfri sér að sósíal-
isminn er í hennar eigin þágu“.
Þessi ummæli eru í anda vorsins í Prag, þau
eru og í anda þess skilnings sem ríkjandi hefur
orðið í hugsunarhætti evrópskra vinstrisinna á
seinni árum, skilnings á því að flokkur sem tekur
sér alræðisvald er dæmdur til hnignunar og
spillingar og dáðleysis, hvernig sem af stað var
farið. Islenskir sósíalistar hafa látið sig miklu
varða málefni Tékka og Slóvaka eins og sjálf-
sagt er og eðlilegt: það er brýnt að þeir fylgist
sem best með framvindu mála hjá þeim í nokk-
uð tvísýnni stöðu og taki hiklaust undir við þá
sem vilja vekja „vorið í Prag“ aftur til sterks lífs í
breyttum heimi.
áb
KUPPT OG SKORIÐ
\vetni!VÍurltjölmidlu.._ _ ■
Útvarosstióri furbu lostinn
W T***** * ,ið [amt úi fyrir eölih’S »“>rk
•tinri' Tel að frpttastofa Sjónvarpshaff . . ^ . hilU'umH'nnsk:.
<)n\ \nt<>‘’"nl1 utvorpsstfori- / SvefneyjurlSjónvarpid 1
Hefði breytt fréttinni
Ingvi Hrafn Jónsson fréttastjóri Sjónvarps: Sá ekki viðtalið áðuren
hað fór í loftið. Lögmaður sakbornings íhugar málsókn
Svefneyjamálið
Barnaverndarmál af ýmsu tagi
eru allajafna afskaplega erfið og
flókin, ekki síst þau sem varða
kynferðislega misnotkun á börn-
um. Það hefur verið eins konar
þegjandi samkomulag á fjölmiðl-
unum um að láta slík mál liggja
að mestu milli hluta.
Sú afstaða réðst af þeirri viður-
kenndu staðreynd, að það eru
fyrst og fremst börnin, sem þegar
eru í hlutverki þolenda, sem líða
fyrir fréttaflutning af þannig mál-
um. Menn hafa verið sammála
um að umfram allt beri að kosta
kapps um að vernda þau og við-
kvæmar tilfinningar þeirra. Það
er þeim síst til sálarheilla þegar
fjölmiðlar bæta því ofan á önnur
meiðsl að tíunda þann miska sem
þeim var ef til vill gerður, rök-
ræða jafnvel þau sjálf, aðstæður
og foreldra opinberlega.
Frá þessu hefur nú verið
brugðið með vafasömum hætti í
umfjöllun fjölmiðla um Svefn-
eyjamálið svokallaða.
Dómharka
Ábyrgð fjölmiðla um viðkvæm
mál einsog það sem kennt er við
Svefneyjar er þeim mun meiri
sem auðvelt er að magna upp
djúpar tilfinningar í garð hins
meinta sektarlambs, fyrirlitningu
almennings og jafnveí hatur.
Það skiptir svo í rauninni litlu,
þó viðkomandi verði ef til vill í
fyllingu tímans fundinn sýkn saka
fyrir dómstólum. Hin atgangs-
harða fjölmiðlun er þá ef til vill
búin að dómfella hann í augum
almennings, og skaðinn er
skeður. Dómi almenningsálitsins
verður seint áfrýjað.
Þannig er það í tilviki hinna
ógæfusömu hjóna sem tengjast
Svefneyjamálinu. Umfjöllun DV
er í raun og veru búin að rústa þau
og þeirra lífi hvað svo sem dóm-
stólar kveða síðar upp með.
Eymdin seld
Fólk, sem er undir miklu sál-
rænu álagi heldur vitaskuld ekki
óskertri dómgreind og sennilega
er erfitt að hugsa sér meiri and-
legar þrengingar en vera stöðugt
á útsíðum blaða vegna meintra
kynferðisafbrota gagnvart börn-
um. Menn hugsa ekki rökrétt
undir sh'kum kringumstæðum.
Þeir taka rangar ákvarðanir, -
kannski finnst þeim þeir hafi
engu að tapa enda sé veröldin
þeim öll andsnúin.
Undir slíkum kringumstæðum
er það mikill ábyrgðarhluti hjá
fjölmiðli að notfæra sér brengl-
aða dómgreind fólks. En það
verður ekki betur séð, en DV hafi
gert einmitt þetta. Eftir að hafa
lýst meintum glæpum Svefneyja-
hjónanna á útsíðum dögum sam-
an býður DV þeim og þjóðinni til
veislu: - opnuviðtal í helgarblaði
DV með heilsíðumynd á forsíðu
af móðurinni með dóttur sína á
brjósti.
í viðtalinu er svo höfð orð eftir
þessu örvinglaða fólki, sem síður
en svo bæta stöðu þeirra. Ekki
bara það, heldur birtir DV mjög
harkaleg ummæli föðurins um
stúlkubarn, sem er aðili að mál-
inu og um heimilisaðstæður þess.
Meira segja börn hjónanna eru
dregin inn í málið.
Maður verður einungis sorg-
mæddur yfir slysi á borð við
þetta. Því þetta getur ekki verið
annað en slys, - þó þeir kollegar
vorir á DV séu sensasjónalistar af
góðum skóla og gömlum getur
ekki verið að þeir vilji selja ógæfu
fólks.
Málið var orðið hálfopinbert,
sagði Ellert Schram ritstjóri, sér
til varnar, búið að hneppa máls-
aðila í gæsluvarðhald og setja
fram kæru.
En hvaða bölvabætur er það
særðum barnssálum?
Brjáluð
dómgreind
En DV er DV. Það er stundum
gott að hafa það til að fullnægja
faríseaþörfinni sem við höfum
öll, berja sér dulítið á brjóst og
þakka sínum sæla fyrir að vera
ekki einsog það. Það fer útaf
strikinu einsog við gerum öll ann-
að veifið.
Það er hins vegar öllu erfiðara
að finna gildar afsakanir fyrir
framferði ríkissjónvarpsins. Við-
talið við foreldri barna, sem mál-
inu tengdust var þess eðlis, að
skýringar eru giska fjarlægar.
„Frétt“ þess um málið var ein-
faldlega fyrir neðan allar hellur.
Það situr víst síst á okkur hér á
Þjóðviljanum nú um stundir að
óska eftir stalínískum hreinsun-
um. En eftir að hafa horft upp á
„blaðamennsku“ af því tagi sem
sjónvarpið bauð fólki umrætt
kvöld veltir maður fyrir sér, hvort
við, áskrifendur að sjónvarpinu,
höfum einfaldlega efni á því að
hafa fólk í vinnu sem býr til svona
efni.
Því fréttin var viðkomandi
blaðamanni hreinlega til
skammar og fréttastjóra sjón-
varpsins sömuleiðis. „Ég sá ekki
viðtalið," sagði Ingvi Hrafn,
„fyrr en í útsendingu“. Til hvers í
fjandanum eru þá fréttastjórar ef
þeir stjórna ekki fréttum á sínum
fjölmiðli?!
Það var hins vegar röggsamur
útvarpsstjóri, Markús Örn, sem
bjargaði því sem bjargað varð af
heiðri sjónvarpsins í málinu.
Hann lýsti því hreinskilnislega að
hann væri furðu lostinn á frétta-
flutningi sjónvarpsíns, og kvað
fréttastofuna hafa farið langt út
fyrir eðlileg mörk í umfjöllun
sinni.
Þetta er hreinskilnisleg og
ábyrg afstaða hjá Markúsi Erni,
og maður hefur að minnsta kosti
þá tilfinningu á eftir að í framtíð-
inni muni hann koma í veg fyrir
að dómgreind sjónvarpsins brjál-
ist aftur á svipaðan hátt.
þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, Þráinn Bertelsson, össur
Skarphóöinsson.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Garðar Guðjónsson, Guðmundur RúnarHeiðarsson,
Hrafn Jökulsson, HjörleifurSveinbjörnsson, IngunnÁsdísardóttir,
Kristín Ólafsdóttir, Kristófer Svavarsson, Logi Bergmann Eiðsson
(íþróttir), Magnús H. Gíslason, MörðurÁrnason, ÓlafurGíslason,
Ragnar Karlsson, SigurðurÁ. Friðþjófsson, StefánÁsgrímsson, Vil-
borg Davíðsdóttir, Yngvi Kjartansson (Akureyri).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljóamyndarar: EinarÓlason, SigurðurMarHalldórsson.
Útlitsteiknarar: Sævar Guðbjömsson, GarðarSigvaldason.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir,
Skrif8tofu8tjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrlfstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglý8lnga8tjórl: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Unnur Ágústsdóttir, Olga Clausen, Guðmunda Krist-
insdóttir.
Símvarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Hörður Oddfríðarson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, OlafurBjörnsson.
Utkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýslngar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 55 kr.
Helgarblöð:60kr.
Áskrlftarverð á mánuði: 550 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 21. ágúst 1987