Þjóðviljinn - 21.08.1987, Síða 7

Vofa Jósefs Stalíns gengur Ijósum logum um Sovétríkin enn þann dag í dag.
þá hafi farið að lögum einsog nú.
Fólk getur verið fullvisst um
það að óvinir sovétskipulagsins
hurfu ekki einsog dögg fyrir sólu
á fyrstu 20 árum eftir byltingu.
Ónei. Þeir góðu menn höfðu
hægt um sig og unnu fólskuverk
sín svo lítið bar á.
Þetta voru útsendarar borgar-
astéttarinnar og fulltrúar fjand-
samlegra viðhorfa sem gjarna
störfuðu í flokknum og reyndu að
grafa undan honumsegir meðal
annars í bréfi Karakozofs fyrrum
hermanns. Og hann klykkir út
með eftirfarandi: „Þar sem hin
opna umræða virðist vera tak-
markalaus í blaði yðar þá þakka
ég fyrirfram fyrir birtingu þessa
bréfs."
í kjölfar skrifa Karakozofs
sigldu síðan nokkur bréf þar sem
látin voru í ljós öndverð viðhorf.
Eitt var til að mynda frá manni
sem sagðist hafa verið hnepptur í
ánauð fyrir að hafa spurt emb-
ættismann hver væri eiginlega
stefna flokksins í menningarmál-
um. En, segja ritstjórar tímarits-
ins, enn fleiri skrif bárust frá fólki
sem kvaðst vera hjartanlega sam-
mála Karakozof.
-ks.
Suður-Afríka
Sovétríkin
Gagnsókn
stalínista
Nýverið hafa birstísovéskum blöðum og tímaritum bréffrá
lesendumsem harma „ófrœgingarherferð“ á hendurJósef
Fjölmargar greinar hafa birst
að undanförnu í sovéskum
blöðum og tímaritum þar sem
fjallað er um valdaskeið Jósefs
Stalíns og gerð grein fyrir mörgu
sem miður fór í stjórnartíð hans.
Þetta virðist ekki falla öllum í
geð og nú hafa aðdáendur
harðstjórans hafið gagnsókn.
Þeir fá birt lesendabréf í þessum
sömu ritum og harma í þeim að
barátta Gorbatsjofs leiðtoga fyrir
„glasnost“ (opinskárri umræðu)
og nýfengið prentfrelsi skuli mis-
notuð svo gróflega. Telja stalín-
istar þessir af og frá að hægt sé að
sitja undir því þegjandi að minn-
ing mannsins sem leiddi þjóðina
til sigurs á herjum nasista í síðari
heimsstyrjöld skuli útbíuð í auri.
Bréfin minna menn á þá stað-
reynd að fjölmargir þegnar So-
vétríkjanna, jafnt fólk sem var
uppi á valdatíma Stalíns (frá
Stalín
1924-1953) og margt yngra fólk,
hafi aldrei verið þeirrar skoðunar
að Stalín hafi verið harðstjóri og
vita fæst um hryðjuverk hans.
Enda tæplega við því að búast þar
eð heimildir um misgerðir hans
hafa verið næsta fáskrúðugar
eystra fram til þessa.
Flestir aðdáenda Stalíns eru af
eldri kynslóðinni, einkum
flokksfélagar og stríðshetjur,
sem fegra í huga sér tímabil
styrkrar stjórnar þegar landið var
iðnvætt af krafti.
En einnig er að finna yngra fólk
í þessum hópi og virðist það eink-
um sjá samansemmerki milli leið-
sagnar Stalíns og ýmsra göfgra
kennda svo sem röggsemi og góðs
aga í samfélaginu. Sá ljóður er
hinsvegar á ráði þessa unga fólks
að það veit bókstaflega ekkert
um stjórnarhætti Stalíns né ýms
skuggaleg atvik í sovéskri sögu,
svo sem Moskvuréttarhöldin og
fjöldamorðin sem sigldu í kjölfar
þeirra.
Þótt minningin um Jósef Stalín
sé hvergi í heiðri höfð opinber-
lega í austurvegi nema á bernsku-
slóðum hans í Grúsíu fullyrða
ýmsir er gerst þekkja að víða á
heimilum manna hangi lítil mynd
af honum á stofuveggnum.
Fyrir nokkru birtist grein í vik-
uritinu Ogonyok þar sem fjallað
var um réttarhöld í málum yfir-
manna Rauða hersins árin 1937-
1938. Það hefur ekki verið á vit-
orði margra í Sovétríkjunum að
ein af skýringum ófara hersins í
upphafi átakanna við nasista sé
sú að hann var nánast höfuðlaus.
f málaferlum þessum voru þrír af
fimm marskálkum hersins dæmd-
ir til dauða og skotnir. 13 af 15
hershöfðingjum voru teknir af
lífi. 50 af 57 stórdeildarforingjum
voru drepnir. Af 186 herdeildar-
foringjum var aðeins 32 hlíft. 99
af 108 flokksfulltrúum (kommiss-
örum) hersins voru vegnir og
sömu leið fór 401 af 456 ofurst-
um.
Ritsmíð þessi bögglaðist mjög
fyrir brjósti gamals hermanns
sem svaraði um hæl. „Ég tel
nauðsynlegt að leggja áherslu á
að sú hreinsun sem átti sér stað í
samfélaginu skömmu fyrir stríð
hafi verið bráðnauðsynleg og ég
veit ekki betur en að dómstólar
Lögreglan pyntar blökku-
böm
I nýútkominni skýrslu erfarið ófögrum orðum um misþyrmingar á
þeldökkum börnum
Gorbatsjof og Nakasone. Njósna mínir menn? Nei það er af og frá.
Japan/Sovétríkin
Brottrekstrar á
báða bóga
Samskipti Sovétmanna ogJapana eru
með versta móti um þessar mundir
Sovésk stjórnvöld létu það boð
út ganga í gær að þau hefðu
vísað tveim japönskum sendi-
ráðsmönnum úr landi vegna
meintra njósna og skömmu síðar
bárust þær fréttir frá Tókýó að
sovéskum verslunarfulltrúa hefði
verið gert að hypja sig fyrir sömu
sakir.
Grunnt hefur verið á því góða
milli stjórna Japans og Sovétríkj-
anna í sumar. Hafa ásakanir um
njósnir og ófrægingarherferðir
flogið á milli höfuðborganna
Tókýó og Moskvu í gríð og erg.
Talsmaður sovéska utanríkis-
ráðuneytisins, Gennady Gera-
simof, kvað sendiherra Japana
hafa verið kvaddan á fund ráðu-
neytismanna í gær og honum tjáð
að flotafulltrúi sendiráðs hans
hefði farið í njósnaleiðangur um
höfnina í Odessa þann 29. júlí.
Sendiherrann lét sem hann kæmi
af fjöllum ofan og ekki dró úr
furðu hans þegar honum var enn-
fremur tjáð að fulltrúi Mitsubishi
fyrirtækisins í Moskvu væri líka
njósnari og báðir yrðu þeir að
hverfa úr landi.
Ekki stóð á viðbrögðum.
Utanríkisráðuneytið í Tókýó
greindi frá því að varaverslunar-
fulltrúinn í sovéska sendiráðu-
neytinu þar í borg hefði lagt stund
á iðnaðarnjósnir og yrði því að
hverfa á brott hið snarasta. Vita-
skuld var Sovétmaðurinn jafn
hlessa á þessum miskilningi og
kollegar hans f Moskvu.
Japanir lögðu áherslu á að hér
væri ekki um hefnd að ræða og
kváöust efast um að samskipti
ríkjanna versnuðu þrátt fyrir
atvik þessi.
Suðurafrískir lögreglumenn
þurfa ekki að óttast að verða
látnir sæta ábyrgð gjörða sinna
þótt þeir leggi hendur á blökk
börn í fangelsum og á lögreglu-
stöðvum. Enda gera þeir það ó-
spart.
Alþjóðanefnd lögfræðinga
nýtur mikils álits fyrir baráttu
sína fyrir mannréttindum vítt og
breitt um heiminn. Nýverið voru
fjórir félagar nefndarinnar á ferð
í Suður-Afríku í því augnamiði að
kanna réttmæti ásakana í garð
yfirvalda þar þess efnis að svartir
fangar væru beittir harðræði,
börn jafnt sem fullorðnir.
Skýrsla þeirra kom út í gær og í
henni er dregin upp nöturleg
mynd af ástandi þessara mála.
„Mjög algengt er að börn í fanga-
vist séu barin með svipum og
hnefahögg látin dynja á þeim
fyrir minnstu sakir. Við sáum
ljósmyndir af svörtum börnum er
báru ör sem augljóslega voru af
völdum misþyrminga.
Það sem við höfum nú greint
frá sýnir svart á hvítu að lögregl-
an hefur ótarkmarkað vald til að
handtaka fólk og halda því
föngnu án þess að þurfa neitt að
óttast frá dómsyfirvöldum. Það
er nánast óheyrt að lögreglu-
menn sem sannanlega hafa gert
sig seka um gróf ofbeldisverk hafi
þurft að sæta ábyrgð gerða
sinna."
í skýrslunni kemur fram að
ástand mannréttindamála í svo-
nefndum heimalöndum blökku-
manna (Transkei, Ciskei, Venda
og Bophutswana) sé jafnvel verra
en í Suður-Afríku sjálfri.
„Tveir okkar hittu böm í Cisk-
ei sem báru þess ljóslega merki
að þeim hafði verið misþyrmt
þótt átta mánuðir væru liðnir frá
því þau voru yfirheyrð.
Börnin sögðust hafa verið
hýdd með svipum og stálvír og að
brennandi vatni og logandi plasti
hefði verið slett á þau. Þau tjáðu
okkur að þeim hefði verið neitað
um læknishjálp."
Skýrsluhöfundar segjast hafa í
höndum sannanir fyrir því að pól-
itískir andófsmenn í heimalönd-
unum séu beittir miklu harðræði
og að fangar, börn og fullorðnir,
væru „pyntaðir á hroðalegan hátt
af lögreglusveitum sem hafa náið
samstarf við eða lúta stjórn ör-
yggissveita Suður-Afríku.“
I skýrslunni er stjórn Bothas
forseta gagnrýnd harðlega fyrir
að hafa framlengt neyðarástands-
lögin þann 11. júní en þau hafa
verið í gildi í landinu í rúmt ár.
Höfundar segjast ítrekað hafa
fengið fregnir af harmi lostnum
foreldrum sem vissu ekkert um
afdrif barna sinna annað en það
að þau hefðu verið handtekin af
lögreglunni.
Þetta var fyrsta sinni í tuttugu
ár að sendimenn Alþjóðanefndar
lögfræðinga ferðast til Suður-
Afríku. Nefndin hlaut Evrópsku
mannréttindaverðlaunin árið
1980. Félagar hennar eru lög-
fræðingar frá meira en sextfu
löndum og nýtur hún viðurkenn-
ingar á alþjóðavettvangi.
-ks.
ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7