Þjóðviljinn - 13.09.1987, Blaðsíða 8

SUNNUDAGSPISTIIl
Eigi er mœrin dauð
heldur sefur hún
Margt fróðlegt hefur komið
fram í umræðu um Útvegsbanka-
málið. Ekki síst það, að menn eru
minntir á það, að þjóðfélagið er
ekki kærleiksheimili þar sem allir
una glaðir við sitt sem vongóðir
hluthafar eins og sama fjöl-
skylduhlutafélagsins. Ættaveldi
íhaldsins, segja menn, SÍS
auðhringurinn. Láta ófriðlega og
bíta í skjaldarrendur. Milli Morg-
unblaðsins og Tímans fara hnútur
sem um sumt minna á heiftina
milli íhalds og Framsóknar á
velmektardögum Jónasar frá
Hriflu.
Pússað yfir allt
Ritstjóri Tímans fjallar einmitt
um þessa hluti í Tímabréfi fyrir
nokkru. Hann rifjar það upp að
menn hafi lengi vanist umræðu í
þá veru að „félagsleg og stéttar-
leg hagsmunaátök séu lítil í ís-
lensku þjóðfélagi og leitast við að
hylja slík átök með einhvers kon-
ar pólitískri fínpússningu." Hann
segir að fólki hafi verið ætlað að
trúa því „að pólitík og allt sem
henni tengist felist aðallega í
myndasýningum af formönnum
flokkanna og einhverju sjón-
varpsmasi í kringum þær.“
Hér er komið bæði inn á goð-
sögnina um stéttleysið íslenska -
og svo þá iliu meðferð sjónvarps
á stjórnmálamönnum sem á
endanum snýr öllu upp í það
hvernig Svavar eða Jón Baldvin
„koma fyrir“ en kemur í veg fyrir
það að menn heyri hvað þeir eða
Þorsteinn eða Steingrímur eru í
rauninni að segja. Allt saman
tekst þetta svo í hendur við hjátrú
á sérfræðingum, sem heldur að
pólitík snúist ekki um neitt - mál
sem upp koma í þjóðfélaginu séu
best leyst án þess að stjórnmála-
menn komi nálægt þeim. Tíma-
bréfið segir:
Trúin á tœknikratana
„Hjá mörgum hefur draumur-
inn um þjóðfélagið jafnvel snúist
um það, að gera forsendur þess
svo vélrænar að því mætti stjórna
eins og verksmiðju af sérmennt-
uðum tæknikrötum enda sé
mannfélagið síst flóknara og ekki
fremur vandmeðfarið en vel
Mörgum hœttir til að trúa því að allir séu á sama báti í samfélaginu, stétta-
andstœður horfnar og pólitíkin óþörf leiðindi
hönnuð vélasamstæða. Þessa trú
á tæknina og sérfræðina hafa
margir mætir menn tekið og af-
neita gjarnan félagslegum and-
stæðum í gömlum skilningi þess
orðs, láta eins og þjóðfélagsleg
átök séu ekki til eða líta á mis-
munandi hugmyndir um skipt-
ingu auðsins eða skilning manna
á því hvað sé jöfnuður og
mannréttindi - þ.e.a.s. hvað sé
pólitík - á það er litið eins og
hugaróra sérvitringa"
Allt er þetta satt og rétt og afar
skylt mörgu sem þusað hefur ver-
ið hér í okkar blaði Þjóðviljanum
í áranna rás.
Tæknitrúin og þá trúin á tækni-
kratana á sér forsendur m.a. í
þörf manna fyrir eitthvað sem
þeir halda að þeir geti treyst. Þeg-
ar þeir hlusta á stjórnmálamenn
fá þeir yfir sig mjög ólíka túlkun á
tilteknum málum og er kannski
boðið upp á nokkrar lausnir - og á
okkar þægindatímum finnst
mönnum það ansans vesin að
reyna að pæla í þessu, fylgjast
með, bera saman málflutning,
reyna á dómgreindina. Miklu
þægilegra að finna einhvern sem
hefur bréf upp á það að hann
VITI hvað klukkan slær. Og
kasta sínum efasemdum á bak við
hann.
Hér við bætist svo sú hæpna
kænska margra stjórnmála-
manna að fela sig á bak við sér-
fræðinga og álit þeirra þegar taka
þarf erfiðar ákvarðanir (sem
hljóta að móðga einhverja, líka í
eigin flokki).
Niðurlœging
stjórnmálanna
Og allt vinnur þetta að því að
draga úr vitund manna um
hagsmunaárkestra og mismun-
andi viðhorf, allt niðurlægir þetta
pólitíkina, dregur á hana svefn-
húfu. Um þetta eru ótal dæmi,
gömul og ný. Þegar unnið var að
því að gera samninga við Alusu-
isse um álver og orkusölu, voru
ótal sérfræðingar dregnir fram til
að vitna um það, að nú væri hver
síðastur að koma vatnsorku í
verð - og m.a. þess vegna urðu
samningarnir eins og þeir urðu.
(Þeir kommar sem vöruðu við
vélabrögðum auðhringa voru í
þessu máli stimplaðir úreltir og
afturhaldssamir - allt þar til
fregnir bárust af „hækkun í hafi“
og fleiri viðskiptabrellum ál-
hringsins). Við höfum séð æ
harðari viðleitni til þess, einkum
hjá atvinnurekendum, að skjóta
viðræðum um kaup og kjör sem
mest til hagfræðinga - til þess
náttúlega að fá „fræðilegan“ um-
búnað um þá hentugu og vitan-
lega rammpólitísku staðhæfingu
að fyrirtækin þoli ekki
kauphækkun.
Pólitíkin -
það eru hinir
Það er í anda þessarar þróunar
að íslenskir sendiherrar hafa
skokkað fram á ritvöllinn að und-
anförnu með langar greinar um
hermál og Nató. Þeir hafa undir
yfirskyni sérþekkingar á utan-
ríkismálum og hermálum haldið
fram gagnrýni á hugmyndir um
kjarnorkuvopnalaus Norður-
lönd, neitað því að ekki væri allt
með felldu í Natóveldi og kallað
stefnu helsta flokks vinstrimanna
í vígbúnaðarmálum “aulast-
efnu“. Allt eru þetta vitanlega
hápólitískar staðhæfingar - en
embættismenn eins og sendiherr-
arnir eru skálka í því skjólinu, að
menn taki innlegg þeirra rétt eins
og hvern annan hlutlægan, vís-
indalegan sannleika. Ekki bara
vegna þess að þeir kjósa sér oftast
sérfræðilegt tungutak - heldur og
vegna þess, áð sú þróun sem nú er
um fjallað leiðir til þess að fólki
fer að finnast að ríkjandi viðhorf
séu alis EKKI pólitísk.
Þetta er sá angi málsins sem er
einna hættulegastur. Færri en
skyldi hafa tekið eftir því, að eng-
inn græðir meir en hægriföflin og
þá Sjálfstæðisflokkurinn á því, að
ríkjandi viðhorf (Sjálfstæðis-
flokkurinn er nær alltaf í stjórn og
á þar að auki Moggann að og
DV) sýnast eins og ópólitísk. Það
er svikamylla sem margir mættu
öfunda íslenska íhaldið af, að
ótrúlegur fjöldi saklausra kjós-
enda telur að Sjálfstæðisflokkur-
inn sé einskonar samnefnari fyrir
allan skrattan sem hrærist í
þjóðfélaginu og þá ópólitískur.
Pólitíkin er svo eins og hvert ann-
að helvíti - og helvíti, það eru
hinir. Allaballar, Framsóknar-
menn og svoleiðis fólk.
Er breytinga von?
Sem fyrr segir: Útvegsbanka-
málið hefur aðeins hreyft við
þessari hjátrú á tæknikrata og
vantrú á pólitík. í því máli hafa
menn svosem reynt að skjóta sér
á bak við sérfræðinga - tií dæmis
lögfræðinga. En þá eru menn líka
minntir á þann einfalda sannleik
að hvorki hagfræði né lögfræði
bjóða upp á stærðfræðilega rétta
formúlu sem sussar á ágreinings-
mál og hagsmunaárekstra í
þjóðfélaginu. Náttúrlega pönt-
uðu vonbiðlar hlutabréfanna í
Útvegsbankanum lögfræðileg álit
- og hver og einn fékk út úr iög-
fræðinni það sem hann þurfti.
Eins og vænta mátti.
Það væri gaman ef Útvegs-
bankamálið yrði til að grafa svo
um munaði undan hinni „pólit-
ísku fínpússningu" sem áðan var
á minnst. Þó mundi fleira þurfa
að koma til ef að líkum lætur.
Meðan góðæri hefur hleypt
þenslu í einkaneyslu mjög stórs
hluta þjóðarinnar, meðan það er
ráðandi viðhorf meðal ungu kyn-
slóðarinnar að „ég redda mér“ og
andskotinn hirði þann aftasta, er
þess varla að vænta að sú marg-
rægða mær, pólitíkin, fái roða í
kinnar. En hitt vitum við líka, að
eigi er mærin dauð, heldur sefur
hún í mollulegri sálarkompu
þjóðarinnar. Varla mun sá svefn
endast í heila öld, eða hvað hald-
ið þið?
ÁRNI
BERGMANN