Þjóðviljinn - 13.09.1987, Blaðsíða 23

Þjóðviljinn - 13.09.1987, Blaðsíða 23
MINNING Páll Hafstað Fœddur 8.12. 1917, dáinn 5.9. 1987 Páll var kvikur á fæti, grannur og bar sig vel. Hárið liðað og gránaði snemma, þykkar brúnir og næm augu. Fallegar hendur. Páll var gleðimaður, gaf augnablikinu líf og mótaði veru- leikann í sögur. Þegar sólin skein gekk hann í garðinn og hélt veislu með þó ekki væri nema einum gesti. Þegar dimmdi um vetur færðist hann í ljóðaham og fór þá með verk skálda sem ortu um ást- ir og tilfinningar, einsemd og sársauka. Það var alltaf gaman að hitta Pál. í fjölmenni gat hann sungið, einn eða með öðrum, í smærri hóp sagði hann frá, kannski frá einkennilegum mönnum úr Skagafirði eða frá konunni sem hélt hún væri nútímaleg og vildi banna honum að fá sér í pípu. Hann lýsti ferðum sínum þannig að þær festust manni skýrar í minni en eigin minningar. Hvort sem það var á sólbakaðri stétt á Ítalíu að lepja camparisoda, á rölti um rústir Pompej eða sigl- andi eftir Rauðánni í Manitoba, allt varð ævintýri í frásögninni. Eins var um löngu liðna atburði sem Páll sagði þó ekki oft frá. Á stríðsárunum var Páll við nám í Noregi og starfaði þá með andspyrnuhreyfingunni. Þar hjálpaði hann m.a. fólki að flýja yfir til Svíþjóðar, fór með því gangandi á skíðum þangað til skipt var um leiðsögn á ónefnd- um bóndabæ í skjóli nætur án þess að segja orð til að allir vissu sem minnst. Þangað til einn dag- inn að Páll svaf yfir sig og fór of seint í skólann. Það varð honum til happs því að fyrr um morgun- inn höfðu Þjóðverjar látið til skarar skríða og handtekið þá sem tengdust andspyrnuhreyf- ingunni í skólanum. Páll frétti þetta hjá samstúdentum sínum sem hann mætti á leiðinni, fór strax í felur og flúði skömmu síð- ar til Svíþjóðar. Eftir stríð kom hann heim og tengdist þá nokkuð vaxtarbroddi íslenskra bókmennta, varð vinur Steins Steinars og bauð honum með sér í mælingaleiðangur um Vestfirði. Sú ferð varð uppistaða í sagnabálki eina jólanótt. Ég sat eftir þegar aðrir fóru úr jólaboði sem þau Páll og Ragnheiður héldu árlega fyrir ættingja og vini með söng, dansi og hljóðfæra- slætti. f stað þess að fara heim og fletta jólabókum naut ég sagna- gáfu Páls fram eftir nóttu eða þangað til frú Ragnheiður kom inn og bauð manni sínum upp í dans. Ég dáist að þeim samhljómi sem þau hjón náðu alla tíð. Ragnheiður, föðursystir mín, og Páll bjuggu í næstu götu, „úti í húsi“ sem kallað var, með þrem- ur börnum sínum, Steinunni, Baldri og Völu. Það var því ævin- lega mikill samgangur á milli heimilanna. Einn laugar- dagsmorgun kemur Páll og sting- ur brosandi upp á því að ég komi með sér að þvo bílinn. Ég játa því og við vinnum verkið sem er í sjálfu sér fáfengileg athöfn. En þegar við ökum burt af þvotta- planinu stoppar Páll og sendir mig aftur fyrir bílinn að gæta að því hvort eitthvað sé laust því sér hafi heyrst vera komið aukahljóð sem ekki ætti að vera. Ég geri þetta og finn ekkert athugavert en þegar ég kem aftur er hann búinn að opna hanskahólfið og stiila þar upp tveimur glösum með ísköldu hvítvíni sem hann býður mér að dreypa á. Þannig varð augnablikið eilíft. Þegar leið að páskum kom Páll ævinlega með afskornar trjá- greinar úr garði sínum og færði okkur til að setja í vasa. Þetta var fynsti vorboðinn og lýsti hugul- semi sem fáum er gefin. Síðast í vetur snaraði hann sér inn á gólf til mín með greinaknippi að láta laufgast í stofunni. Páll ræktaði garðinn sinn og notaði hann til að gleðja sig og aðra. Páll las mikið, sögur og 1 j óð, og var smekkmaður á bókmenntir. Hann hreifst af fegurð, rómantík og einlægni en leiddist tilgerð og hroðvirkni sem honum fannst oft njóta óverðskuldaðrar virðingar. í afstöðu hans kom fram heilsteypt lífssýn mannvinar sem leitar fram á við en veit þó að hver stund er dýrmæt og má ekki fara í súginn og verða ljótleikanum að bráð. Með Páli er genginn góður drengur og óvenju minnisstæður öllum þeim sem þekktu hann. Það er mikil gæfa að hafa átt hann að vini. Gísli SigurSsson Nokkur kveðjuorð Páll Hafstað fæddist í Vík í Skagafirði 8. desember 1917. Foreldrar hans voru Árni Haf- stað, bóndi þar, og kona hans, Ingibjörg Sigurðardóttir Haf- stað. Hann lauk stúdentsprófi í Noregi 1940 og kandídatsprófi í búnaðarfræðum frá Landbún- aðarháskólanum að Ásí, Noregi, 1943. Hann kom heim 1945 og lagði stund á ýmis störf uns hann gerðist jarðræktarráðunautur hjá Búnaðarfélagi íslands 1947. Því starfi gegndi hann til 1949. í þessu starfi ferðaðist hann mikið um sveitir landsins. Á þeim ferð- um mun hann hafa lagt grunninn að þeirri miklu og ítarlegu þekk- ingu á aðstæðum í sveitum um allt land sem hann bjó yfir æ síðan og vikið er að hér á eftir. Við Páll Hafstað vorum sam- starfsmenn hjá raforkumála- stjóra og síðar Orkustofnun um meira en þriggja áratuga skeið. Vil ég því fara nokkrum orðum um störf hans að íslenskum orku- málum. Páll réðst sem fulltrúi til raf- orkumálastjóra árið 1949, og hafði þegar unnið þar um fimm ára skeið þegar ég kom til starfa hjá því embætti árið 1954. Hann var því þegar hinn starfsreyndi maður er fundum okkar bar fyrst saman. Meðal minna fyrstu verk- efna hjá raforkumálastjóra var að gera undir stjórn Páls áætlanir um dreifiveitur fyrir rafmagn í sveitum víðsvegar um land. Mér er enn minnisstætt hversu vel Páll þekkti til í sveitum um land allt. Hann vissi upp á hár hvort jörð var raunveruíega í ábúð eða ekki. Á þeim árum var mikil ásókn í það í sveitum að fá rafmagn, eins og nærri má geta. Þá var það skil- yrði fyrir að fá rafmagn að jörð væri setin allt árið en ekki notuð sem sumarbústaður í fáeinar vik- ur að sumrinu. Fyrir kom að lax- veiðimenn og hrossabændur í Reykjavík, sem keypt höfðu eyðijarðir, reyndu að fara í kring- um þessi ákvæði. En þar var Páli að mæta, og riðu fæstir sem þetta reyndu feitum hesti frá skiptum við hann. Raforkuráði, sem stofnsett var með Raforkulögum frá 1946, var af Alþingi falið það hlutverk, meðal annars, að gera tillögur frá raforkuráðherra um ráðstöfun þess fjár sem Alþingi veitti ár hvert gegnum Raforkusjóð til rafvæðingar í sveitum landsins. Ráðið var stjórn Raforkusjóðs, og vann því í nánu samstarfi við raforkumálastjóra, sem var lög- um samkvæmt framkvæmda- stjóri Raforkusjóðs, og hélt jafn- an fundi sína á skrifstofu hans. Lagði hann og ráðinu til ritara. Vegna starfa sinna að rafvæðingu sveitanna kom það eðlilega í hlut Páls að gegna ritarastarfinu. Tók hann við því árið 1954. Með orkulögum frá 1967 tók Orkuráð við hlutverki Raforku- ráðs og orkumálastjóri við hlut- verki raforkumálastjóra. Jafn- framt var starfssvið ráðsins víkk- að þannig að það tók einnig til jarðhita, auk raforku. Orkuráð gerði einnig tillögur til ráðherra um lánveitingar úr Orkusjóði til bænda og annarra sem reisa vildu einkarafstöðvar þar sem ekki var von á rafmagni frá samveitu í bráð, svo og til leitar að jarðhita með borunum. Fjölgaði umsóknum um slík lán mjög í kjölfar olíuverðshækkan- anna 1973-74. Einkarafstöðva- lánin voru jafnan bundin því skil- yrði að áætlanir um þessar stöðv- ar væru reistar á raunhæfum for- sendum, t.d. að nægjanlegt vatn væri á öllum tímum árs í á þeirri eða læk er virkja skyldi. Það kom jafnan í hlut Páls að ganga úr skugga um þetta. Hann aflaði nauðsynlegra upplýsinga milli funda Orkuráðs og lagði þær fyrir ráðsmenn. Naut hann oft í þeim efnum hjálpar starfsfélaga síns hjá Orkustofnun, Sigurjóns Rists, vatnamælingamanns. Jarð- hitaleitarlánin kröfðust líka margvíslegra upplýsinga sem kom í hlut Páls að afla. Aldrei brást að hann legði nauðsynlegar upplýsingar fyrir fundi ráðsins til að það gæti tekið sínar ákvarðan- ir. Það var orkumálastjóra og Orkuráðsmönnum ómetanlegur styrkur í störfum þeirra að hafa mann eins og Pál í ritarastarfinu. Þeir fundu fljótt að upplýsingum hans mátti treysta. Auk þeirra starfa sem þegar hafa verið nefnd fyrir Orkuráð og að rafvæðingu sveitanna gegndi Páll Hafstað ýmsum öðrum störf- um fyrir raforkumálastjóra og síðar Orkustofnun. Meðal annars annaðist hann um margra ára skeið starfsmannamál stofnunar- innar. Síðustu fjögur ár sín í starfi hjá Orkustofnun var Páll skrif- stofustjóri hennar. Þá hafði hún vaxið svo mjög að sérstakur starfsmannastjóri hafði létt af honum starfsmannaumsýslun- inni. Páll lét af störfum að eigin ósk síðla árs 1985. Að beiðni minni, og eftir eindregnum óskum Orkuráðsmanna, gegndi hann þó áfram störfum sem ritari Orkur- áðs allt þar til á þessu sumri að hann varð að hætta vegna veikinda. Gegndi hann þannig ritarastarfinu á fjórða tug ára. Samviskusemi og fáguð snyrti- mennska auðkenndu öll störf Páls Hafstað. Hjá honum var ávallt allt í röð og reglu og hver hlutur á sínum stað. Hann var þessvegna alltaf fljótur að finna gögn sem hann leitaði að hverju sinni. Kom það sér oft vel á fund- um Orkuráðs. Páll átti því láni að fagna að starfsvettvangur hans var óað- skiljanlegur hluti af mesta fram- faramáli þessarar aldar á íslandi: Rafvæðingu landsins, einkum hinna dreifðu byggða þess. Til- koma rafmagnsins hefur valdið byltingu í lífskjörum og lífshátt- um íslendinga, svo róttækri og al- tækri byltingu að ungt fólk í dag á í hinum mestu erfiðleikum með að gera sér í hugarlund hvernig lífið var hér á landi fyrir þá bylt- ingu. Breytingarnar eru líkastar stórkostlegu ævintýri. Páll Hafstað kvæntist eftirlif- andi konu sinni, Ragnheiði Bald- ursdóttur, kennara, 26. okt. 1946. Eignuðust þau þrjú mannvænleg börn, Steinunni, Baldur og Valgerði Ingibjörgu. Páll andaðist hinn 5. septemb- er síðastliðinn. Nú að leiðarlokum er mér þakklæti í hug fyrir langt og ánægjulegt samstarf við Pál Haf- stað, sem aldrei barskugga á. Við starfsfólk Orkustofnunar og nú- verandi og fyrrverandi Orkuráðs- menn, vottum eiginkonu hans, börnum þeirra, barnabörnum og fjölskyldu allri dýpstu samúð okkar. Blessuð sé minning Páls Haf- stað. Jakob Björnsson Vinur minn, Páll Hafstað, lést á Landakotsspítala laugardaginn 5. sept. sl. Ótímabært andlát hans kom ekki á óvart. Ég kynntist Páli fyrst sumarið 1958 þegar ég ungur stúdent vann eitt sumar á Raforkumálaskrif- stofunni þáverandi. Páll var þar fulltrúi raforkumálastjóra og hafði m.a. með höndum rafvæð- ingu sveitanna. Mér þótti strax mikið til þessa hressilega, spaug- sama og kvika en þó alvörugefna manns koma. Leiðir okkar lágu aftur saman á árunum 1966-1969 þegar ég starfaði hjá Rafmagnsveitum ríkisins en hann í sama húsi hjá Orkustofnun og störf þeirra beggja tengdust rafvæðingunni, hvort með sínum hætti. í því samstarfi þróaðist vinátta, sem síðan hélst, þótt starfsleiðir skildu. Ég minnist margra sam- verustunda með Páli og Guð- mundi heitnum Hannessyni við störf að línuframkvæmdum og ég minnist góðra stunda í öræfaferð- um með þeim félögum og nafna hans Hallgrímssyni, sýslumanni á Selfossi. Fyrst og fremst minnist ég þá að leiðarlokum mannkosta Páls. Páll var þannig maður að eftir honum var tekið. Hann var meðalmaður á hæð og grannvaxinn, beinn í baki og bar sig vel. Hann var skarpleitur og brúnamikill og andlitsfallið stór- gert nokkuð og þekktust þeir bræður hver af öðrum. Páll var einarður maður og hafði ákveðnar skoðanir og þorði að standa við skoðanir sínar. Hann var ekki ætíð sammála síð- asta ræðumanni og ekki allra, en traustur vinur vina sinna. Ég hafði lengi ekki séð Pál þeg- ar ég heimsótti hann fyrir fáum vikum. Það var sunnudagsmorg- unn eins og hann getur fegurstur orðið íSnekkjuvogi. Páll hafði þá enn fótavist, en var brugðið. Við sátum úti í garði og Ragn- heiður færði okkur Egils öl. Páll sagði mér hispurslaust og án allrar viðkvæmni af sjúkleika sín- um og síðan fórum við og heim- sóttum nágrannann. Á leiðinni sýndi hann mér reyniviðartréð, sem vaxið hefur í víðirunnanum miðjum við innganginn. Eftir að hafa setið þar drykklanga stund gengum við aftur heim til Páls og þar kvöddumst við. „Ég hef ekki kvalir og ég sef á nóttum. Ég er þakklátur fyrir að geta enn verið hér heima hjá þessum dásamlegu manneskjum sem styðja mig og styrkja á allan hátt og kvarta ekki. Segðu það vinum mínum að ég kvfði ekki morgundeginum. “ Þetta voru síðustu orðin sem Páll talaði til mín. Ragnheiði, konu Páls, og börnum þeirra hjóna, Steinunni, Baldri og Völu, sem kom heim erlendis frá til að geta verið sem lengst hjá föður sínum, votta ég samúð mína. Sunnudagur 13. september 1987 ÞJÖÐVILJINN — SÍÐA 23 Tryggvi Sigurbjarnarson TlLVIÐSKIPrAVINA Vinsamlega athugið að frá og með 15. september eru aðalskrifstofur okkar að Ármúla 3 opnar á virkum dögum frá kl. 9-17. SAMVINNU TRYGGINGAR ARMULA3

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.