Þjóðviljinn - 02.10.1987, Blaðsíða 9

HEIMURINN
Bandaríkin
Tapa demókratar 88?
í vorgekk demókrötum allt í haginn ogsigurlíkur þeirra í nœstuforseta-
kosningum voru taldar verulegar ef ekki yfirgnæfandi. Síðan hefursigið
á ógæfuhlið og hremmingar Josephs Biden gefur repúblikönum byr
undirbáða. En enn eru þrettán langir mánuðir frammað kosningum
Demókratinn Joseph Biden,
öldungadeildarþingmaður
frá Deiaware, hélt blaðamanna-
fund um miðja síðustu viku, og
sagði þar að hann væri hættur að
sækjast eftir tilnefningu til forset-
aframboðs fyrir demókrata við
forsetakosningarnar í nóvember
á næsta ári. „Eg er reiður,“ sagði
Biden, ,,-útí sjálfan mig fyrir að
hafa komið mér í þessa stöðu.“
Biden dró framboð sitt til baka
einmitt á þeim tíma sem skipu-
leggjendur hans höfðu vænst
verulegrar sóknar í baráttunni.
Biden var í sviðsljósinu sem
oddviti þeirrar þingnefndar sem í
beinni sjónvarpsútsendingu hef-
ur verið að yfirheyra lögspeking-
inn Bork, þann sem Reagan vill
fá í hinn volduga Hæstarétt. Láti
nefndin og öldungadeildin að
þeim vilja forsetans er talið að
íhaldsmenn nái þar meirihluta
sem þessvegna gæti staðið framá
næstu öld, og hafa yfirheyrslurn-
ar því vakið feikilega athygli ve-
stra: kjörið tækifæri fyrir fram-
bjóðandann Biden að stimpla
nafn sitt og andlit inní þjóðarsá-
lina.
En í stað þess að gylla Joseph
Biden hefur sviðsljósið smækkað
hann svo að ekki einungis er for-
setatignin úr sögunni heldur er
Sovét
Nýtt
geimmet
Enginn jarðarbúa hefur dvalið
lengur úti í geimnum samfleytt en
sovéski geimfarinn Júrí Roman-
enko. Gærdagurinn var sá 238. í
röð.
Romanenko hélt þann sjötta
febrúar útí geim og síðan hefur
hann dvalið í geimstöðinni Mir.
Fyrra met áttu landar hans og
kollegar, Leonid Kizim, Vladim-
ir Solovyof og Oleg Atkof, en
þeir höfðu 237 daga viðdvöl utan
gufuhvolfs árið 1984.
Að sögn sovésku fréttastof-
unnar Tass er þetta þriðja geim-
ferð Romanenkos og hefur hann
nú alls dvalið í 341 dag í
geimnum. Yfirmaður methafans
á jörðu niðri, Viktor Blagof,
sagði í gær að Romanenko og fé-
lagi hans, Alexander Alexand-
rof, væru nokkuð farnir að lýjast
og því hefði verið ákveðið að
fækka daglegum vinnustundum
þeirra úr sex og hálfri á dag í fimm
og hálfa.
Alexandrof þessi gekk til liðs
við Romanenko í júlímánuði síð-
astliðnum. Fram að þeim tíma
hafði Alexander Laveikin dvalið
með honum efra en hann varð að
halda heim fyrr en gert hafði ver-
ið ráð fyrir þar eð hjarta hans
sýndi ótvíræð veikleikamerki.
Romanenko fór í sína fyrstu
geimferð árið 1977 og var þá
fjarri móður jörð í 96 daga. Árið
1980 hleypti hann heimdraganum
á ný í fylgd Kúbumanns.
- ks.
alvarlega efast um endurkjör
hans sem þingmanns. Biden varð
uppvís að því að hafa stolið
heilum ræðubútum frá Neil Kin-
nock hinum breskaog fr'á hálf-
goðinu Robert Kennedy, þaó
voru rifjaðar upp svindlsögur af
honum úr lögfræðináminu, og
náðarstungan var veitt þing-
manninum þegar sýnt var í sjón-
varpi myndband þarsem fram-
bjóðandinn hælist um af gáfum
sínum og segist hafa lokið lagap-
rófi með láði í efri hluta síns hóps;
auðsannanleg staðreynd er að
Jósef varð númer 76 af 85 próf-
tökum í sínum árgangi.
Næsti!
Fyrir aðra en frambjóðandann
Biden og stuðningsmenn hans
væri þessi uppákoma lítið mál:
einn hrasar í pólitíkinni og annar
kemur í hans stað einsog gengur.
Þeim mun heldur sem Biden var
engan veginn fremstur í fylkingu
hinna „sjö dverga" sem sóttust
eftir framboði, og stuðnings-
menn hans virðast nú ætla að
skiptast nokkuð jafnt á þá sex
sem eftir standa, fara þó einkum
á Dukakis, Gephardt og Jesse
Jackson.
En hremmingar Bidens eru
ekki stök bára í framboðsmálum
demókrata, og þessa dagana
aukast efasemdir fréttaskýrenda
og spámanna vestra um mögu-
leika demókrata til að ná undir
sig Hvíta húsinu á næsta ári.
Brotthvarf Bidens úr fram-
bjóðendaslagnum kemur uppá
meðan Bandaríkjamönnum er
enn í fersku minni að Gary Hart,
líklegasti frambjóðandinn, varð
frá að hverfa eftir að hafa logið til
um kvennamál sín, og nú spyrja
menn: hver er næstur? Kannski
Michael Dukakis, - síðustu frétt-
ir herma að upplýsingar til blaða
um ávirðingar Bidens hafi komið
frá kosningastjóra hans, og
jafnvel á þessum slóðum þykir
ekki fallegt að vega að andstæð-
ingunum úr launsátri.
Demókratar eiga í vanda með
frambjóðendurna. Tveir þeirra
liggja í valnum, og enginn hinna
sex nýtur verulegrar hylli nema
hinn róttæki svarti prestur Jack-
son. En vandi þeirra er þó ekki
síður sprottinn af ekki-
frambjóðendunum einsog Kanar
kalla þá, hinir þekktu og öflugu
forystumenn demókrata sem
ekki ségjast vera í framboði. í
þeim hópi eru til dæmis Edward
Kennedy, Mario Cuomo borgar-
stjóri í New York, Samuel Nunn
öldungardeildarmaður frá Ge-
orgíu og talsmaður flokksins í
hermálum; hér má eftilvill lfka
nefna Iacocca kraftaverkamann í
bílaiðnaði sem einusinni var títt-
nefndur til framboðs í fullri al-
vöru.
Haltir ganga
Og f síðustu viku setti kosning-
abaráttuna í flokknum enn niður
við þá yfirlýsingu Patriciu Schro-
eder, fulltrúadeildarmanns frá
Colorado, að hún treysti sér ekki
í framboð. Framboð hennar
hefði lífgað mjög uppá og virkjað
til leiksins stóran hóp kvenna, -
sem hefðu hugsanlega haldið

áfram slagnum að Patriciu útsleg-
inni.
Þessi vandræði demókrata
verða sérlega áberandi nú þegar
teikn eru á lofti um að stjórn Re-
agans í hvíta húsinu sé að rétta
við eftir írans-kontra-áfallið.
Menn höfðu talið að Reagan væri
þarmeð orðinn „lömuð önd“
(lame duck), - hugtak sem notað
er í Amríku um valdsmenn á síð-
asta kjörtímabili - en því kynnu
afvopnunarsamningar við Sovét
að breyta með afgerandi hætti.
Að öllu samanlögðu þykir
skýrendum og spámönnum lík-
legra miklu nú en áður að repú-
blikani muni setjast við skrif-
borðið í Sporöskjustofunni þegar
Reagan stendur upp í ársbyrjun
89. Sennilega annaðhvort varaf-
orsetinn Bush eða stjórnmálaref-
urinn Robert Dole, sem eiga
mestu fylgi að fagna þeim megin.
Aðrir yfirlýstir eru hægrimaður-
inn Jack Kemp, sjónvarpsprest-
urinn Pat Robertsson, helsti full-
trúa siðvædda meirihlutans, hinn
lítt þekkti en „vel“ ættaði Patrick
DuPont, og Alexander Haig,
fyrrverandi utanríkisráðherra og
Nató-hershöfðingi.
Hressist Eyjólfur?
t>ó er auðvitað allsekki úti öll
nótt fyrir demókrata. í fyrsta lagi
er enn ár og mánuður í kjördag
og það er langur tími, jafnvel
fyrir vestan. Einn frambjóðend-
anna sex kynni að byggja sig upp
sem vænlegan kost í fyrstu próf-
kjörunum í New Hampshire og
Iowa eftir áramót og enn kynnu
hinir þekktari demókratar á borð
George Bush. Næsti Bandaríkjaforseti eftir allt saman?
Jesse Jackson. Ef til vill er gengi demókrata undir því komið hversu honum tekst til við að safna liði í lágstéttum og j
minnihlutahópum.
stjórnmál þannig fram að hver
gildur pólitíkus myndar eiginlega
stjórnmmálaflokk í sjálfu sér, og
repúblikanar og demókratar eru
þá aðeins lauslegir merkimiðar á
misvel heppnuð bandalög þess-
ara einsmannsflokka.
Á hitt er svo að líta að nú um
stundir er mikill munur á afstöðu
til einstakra málefna milli fylk-
inganna tveggja, þarsem allir
frambjóðendur demókrata taka
annan pól í hæðina en allir fram-
bjóðendur demókrata. Meðal
annars vegna þess að grasrótar-
samtök ýmis halla sér að dem-
ókrötum, þar á tilraun til verka-
lýðshreyfingar heima, og þar fá
hljómgrunn ýmsar hugmyndir
vinstramegin úr tilverunni.
Skoðanamunur kemur til
dæmis skýrt fram í afstöðu til
„stjörnustríðs“-áætlunar Reag-
ans, til stuðnings við kontraliða í
Mið-Ameríku, til (að mestu)
aukinna fjárveitinga til hersins. I
innanríkismálum má einnig telja
víst að demókrataforseti mundi
reyna að lappa eitthvað uppá
heiibrigðis- og velferðarkerfi og
sinna betur umhverfismálum og
réttindabaráttu ýmissa hópa sem
undir högg eiga að sækja, til
dæmis svertingja og spánskætt-
aðra, eða kvenna. Og nú er uppi
sú sérkennilega staða að demó-
kratarnir eru ákafir fylgismenn
samninga Reagans við Sovét-
menn um afvopnunarmál meðan
flokksmenn forsetans keppast
við að gera athugasemdir og
draga lappirnar.
En ekki er víst að samskipti
bötnuðu við Sovét og austur-
blokkina þótt demókrati kæmist í
forsetastól. Demókrataforsetum
hefur einmitt þótt nauðsynlegt að
sýna mikla hörku austur á bóginn
til að þvo af sér slyðruorð frá
hægrimönnum heimafyrir,
„sanna sig“ sem gegnbandaríska
andkommúnista.
Og það er engan veginn gefið
að dragi úr bandarískum frunta-
gangi í öðrum löndum þótt dem-
ókrati setjist í Hvíta húsið. Enda
stjórnast þær aðfarir af viðskipta-
og hernaðarhagsmunum sem
forseti Bandaríkjanna ræður ekki
við hvað sem hann heitir og hvað
sem hann vill.
Joseph Biden tilkynnir að hann sé hættur, konan auðvitað við hlið eiginmannsins.
við Cuomo að skipta um skoðun.
Reagan-stjórnin á enn eftir að
bíta úr íran-kontra-nálinni og
enganveginn öruggt að nokkuð
geisli á repúblikana þegar Reag-
an dregur sig í hlé. Að auki þykir
enginn frambjóðenda þeirra með
sérstökum glæsisvip, síst sá sem
8 SfÐA - ÞJÓÐVILJINN
ísrael
Dmsar fara í verkfall
Israelskir Drúsar sœtta sig ekki við það að bera sömu samfélagsskyldur oggyðingar en
njóta lítillarsem engrar félagslegrar þjónustu
I
í gær
tveggja daga verkfall í því
augnamiði að knýja fram aukin
framlög ríkisins til mennta- og fé-
lagsmála í heimabyggð sinni í
Galfleu, nyrst í ísrael.
Fulltrúar í stjómum 17 þorpa
Drúsa lögðu niður störf í gær
ásamt íbúunum. Þeir fullyrða að
stjórnin í Jerúsalem hafi ítrekað
svikist um að standa við loforð sín
um fjárframlög til menntamála
og félagslegrar þjónustu í Drúsa-
byggðum.
Drúsar í Galíleu eru 65 þúsund
talsins og hafa verið ríkisborgarar
í ísrael frá stofnun ríkisins árið
1948. Auk þeirra búa 13 þúsund
Drúsar á Gólanhæðum en þær
unnu ísraelsmenn af Sýrlending-
um í sex daga stríðinu árið 1967
og innlimuðu í ríkið árið 1981.
Þorri Gólandrúsanna hefur
aldrei ljáð máls á því að gerast
ísraelskir þegnar.
ísraelskrr Drúsar bera sömu
samfélagslegu skyldur og gyðing-
ar. Þeir þurfa til að mynda að
gegna herþjónustu ólíkt arabísk-
um þegnum sem eru um 700 þús-
und talsins í landinu. Margir
Drúsanna hafa skarað fram úr í
hemum og sumar úrvalsher-
deildir em nær eingöngu skipað-í
ar þeim.
Engu að síður njóta þeir ekki
sömu hlunninda og gyðingar er
þeir hafa lokið herskyldu. Þeir fá
ekki skattafrádrátt og þeim er
ekki hjálpað við að koma sér upp
þaki yfir höfuðið.
Trú Drúsa er einhverskonar
blanda úr síta-afbrigði múham-
eðstrúar og kristindómi. Forfeð-
ur þeirra vom af mörgu bergi
brptnir, Arabar, Persar, Kúrdar
og Sýrlendingar. Þeir búa í fjalla-
hémðum í Líbánon, Sýrlandi og
ísrael. Þeir em álitnir hinir verstu
villitrúarmenn af „hreinræktuð-
um“ múslimum, jafnt sítum sem
súnnítum. - ks.
nú hefur mest fylgið, varaforset-
inn Bush.
Því má heldur ekki gleyma að
kosningabarátta í Bandaríkjun-
um er háð við allt aðrar aðstæður
en hér austanmegin hafs, meðal
annars að þvi leyti að þar kýs yfir-
leitt ekki nema um helmingur at-
kvæðisbærra manna. Pólitískar
veiðar fara fram í tveimur áföng-
um, áður en mönnum er sagt
hvað þeir eiga að kjósa verður að
fá þá til að skrifa sig á kjörskrá.
Það er talinn hafa verið tals-
verður þáttur í kjöri Reagans að
hægrimenn í Siðvædda meirihlut-
anum og svipuðum trúarlegum
öfgasamtökum hafa síðasta ára-
tuginn skóflað fólki inná kjör-
skrána, - og meðal annars af
þessum ástæðum er Jesse Jack-
son vel þeginn liðsmaður hjá
demókrötum þráttfyrir róttækni
og tengsl við Kastró og Ortega.
Kosningabarátta hans hefur fjöl-
gað mjög svertingjum og öðrum
minnihlutahópum í hópi væntan-
legra kjósenda demókratamegin.
í raun kynnu úrslit kosninganna
að ráðast í þessum áfanga, löngu
fyrir kjördág.
Sami rassinn?
En hverju skiptir það svosem
hvort Bandaríkjamenn kjósa sér
forseta úr hópi repúblikana eða
demókrata? Kannski ekki miklu.
Flokkarnir bandarísku hafa mjög
óljósa stefnu og mörk milli þeirra
eru afar óskýr.
Þótt demókratar teljist „frjáls-
lyndari" en repúblikanar og
flesta ótvíræða hægrimenn sé að
finna í flokki forsetans núverandi
eru ýmsir fulltrúar repúblikana
„vinstrisinnaðri" en hægri armur
demókrataflokksins, sérstaklega
Suðurríkjamanna. Sennilega
mundu níu af hverjum tíu stjórn-
málamönnum bandarískum una
sér vel í íslenska Sjálfstæðis-
flokknum og afgangurinn sæti
sennilega kringum Albert.
Þarvið bætist að vestra er í æ
minna mæli kosið um stefnu
frambjóðenda heldur um per-
sónu þeirra, stfl, framkomu, út-
lit, - og auglýsingamenn sjá um
það f bland við fjölmiðlavélina að
frambjóðendur verða oft einsog
steyptir í sama mótið, bæði frjáls-
lyndingjar og íhaldsmenn halla
sér að miðjunni þegar á hólminn
er komið.
Það má líka færa rök að því að
þótt það skipti nokkru hver er
flokksbakgrunnur Bandaríkja-
forseta sé hitt miklu þyngra á
metunum hver maðurinn er sjálf-
ur: í raun fara bandarísk
Föstudagur 2. október 1987 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9'
Of) krónur
Þfr .
^r r»iða
Fáðufóa'.
Milljónirá hverjum laugaxdegi. Upplýsingasími: 685111