Þjóðviljinn - 26.01.1988, Page 4

LEIÐARI
Fimmtán standa með formanninum
Verkefnaskipting og fjármálaleg samskipti
ríkis og sveitarfélaga, sem eru gífurlega mikil,
hafa verið talsvert til umræðu að undanförnu.
í nær öllum tilfellum, þar sem um er að ræða
sameiginleg verkefni ríkis og sveitarfélags, hef-
ur frumkvæðið komið frá viðkomandi sveitar-
stjórn. Ástandið í ríkissjóði hefur löngum verið
þannig að þingmenn og ráðherrar hafa reynt að
hægja á framkvæmdum. Oftar en ekki hefur
sveitarstjórnirbrostið þolinmæði til að bíða þess
að ríkið legði fram sinn skerf. Framkvæmdir eru
þá fjármagnaðar að mestum hluta af sveitar-
sjóðum og því treyst að ríkið leggi sitt fram síðar.
Oft leggja ráðuneyti blessun sína yfir það að
framkvæmdum sé þannig flýtt umfram það sem
ráð er fyrir gert í áætlunum ríkisins og er þá litið
svo á að ríkið hafi gefið eins konar loforð um að
þess hluti af stofnkostnaði verði greiddur á
næstu árum. En það er ekki alltaf að sveitar-
stjórnarmönnum takist að fá ráðuneytin til að
gefa óbeint samþykki við framkvæmdahraða.
Þá er ekki á vísan að róa með fjárveitingar og
stundum líða mörg ár þar til ríkið er búið að
greiða sinn hluta af framkvæmdum.
Margoft hefur verið um það rætt að bæta
þetta ófremdarástand og einfalda samskipti
ríkis og sveitarfélaga. Við gerð fjárlaga fyrir yfir-
standandi ár var við það miðað að gerð yrði
grundvallarbreyting á þessum málum. Aðferðir
fjármálaráðherrans við að einfalda málin voru
umdeilanlegar. Meðal annars lagði hann til að
ríkið hætti að styrkja rekstur tónskóla, að
íþróttasjóður, sem veitt hefur fé til byggingar
íþróttahúsa, yrði lagður niður, að félagsheimila-
sjóður yrði aflagður og að ríkið greiddi ekki
lengur helming stofnkostnaðar vegna nýrra
barnaheimila. A móti skyldi koma minni niður-
skurður á tekjum Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga
en ella hefði orðið. Allar þessar breytingar voru
settar fram í sérstöku lagafrumvarpi ríkisstjórn-
arinnar um breytta verkefnaskiptingu ríkis og
sveitarfélaga.
Frumvarp ríkisstjórnarinnar um breytta
verkaskiptingu, sem stundum hefur verið kallað
bandormurinn, var til umræðu hjá fulltrúaráði
Sambands íslenskra sveitarfélaga fyrir
skömmu. Fulltrúaráðið er skipað 25 mönnum
auk 9 manna stjórnar sambandsins, samtals 34
manns. Þar eru bæði framkvæmdastjórar
sveitarfélaga og fulltrúar í sveitarstjórnum og
flestir hverjir fylgja opinskátt einhverjum pólit-
ísku flokkanna að málum.
Á fundi fulltrúaráðsins var lögð fram tillaga
r
Um síðustu helgi hóf ný útvarpsstöð starf-
semi sína á suðvesturhorni landsins. Þar er á
ferðinni Útvarp Rót. Tvennt er það sem vonandi
verður til þess að gera Rótina ólíka þeim nýju
útvarpsstöðvum sem mest hefur borið á undan-
farin misseri. Annars vegar það hvað hópurinn,
sem stendur að útvarpsstöðinni, spannar vítt
um að mælt skyldi með að alþingi samþykkti
bandormsfrumvarp ríkisstjórnarinnar. Það var
formaður Sambands íslenskra sveitarfélaga,
Sigurgeir Sigurðsson bæjarfulltrúi Sjálfstæðis-
flokksins og bæjarstjóri á Seltjarnarnesi, sem
lagði þetta til. Ekki hafði náðst samkomulag í
stjórn sambandsins um sameiginlega afstöðu.
Þær fréttir hafa vakið mikla athygli að Sigur-
geir formaður lagði embætti sitt í sölurnar fyrir
framgang þessarar tillögu sinnar. Fulltrúum í
ráðinu var gerð grein fyrir því að formaðurinn
myndi segja af sér ef tillagan yrði felld. Fulltrúa-
ráðið, sem að miklu leyti er skipað flokkspólit-
ískum mönnum, var því í raun lent í hálfgildings
formannskjöri þegar það tók afstöðu til tillögu
Sigurgeirs. Tillagan var samþykkt með 15 at-
kvæðum en í fullskipuðu ráði sitja 34 menn.
Sú spurning hlýtur að vakna hvort afgreiðsla
fulltrúaráðsins segi nokkuð um afstöðu ís-
lenskra sveitarstjórnarmanna til áforma ríkis-
stjórnarinnar.
i Rót
svið en hins vegar meðvituð ákvörðun um að
dagskráin skuli ekki vera í anda hinnar „hressu“
síbylju.
Þjóðviljinn fagnar nýrri rót í urtagarði íslenskr-
ar fjölmiðlunar og vonar að upp af henni spretti
fagrir teinungar.
ÓP
KUPPT OG SKORIÐ
Fyrirmyndir?
„Fyrirmyndarsamningurá lágu
nótunum" eru orö eins af samn-
ingamönnunum vestra um mark-
miðið með samningunum þar, -
sem eru nýundirritaðir þegar
þetta er skrifað, og enn ekki
kunnir utan Vestfjarða nema í
aðalatriðum.
Þessir samningar hafa átt sér
undarlegan aðdraganda. Það
verður að segjast einsog er að það
er ekki mjög viðkunnanlegt að
sjá verkalýðsforingja á Vest-
fjörðum romsa uppúr sér textum
sem helst minna á fréttatilkynn-
ingar Vinnuveitendasambands-
ins og láta við fjölmiðla einsog
kjarasamningar launamanna séu
heista ógnunin í verðbólgumál-
um. Þótt samningaviðræður hafi
helst verið í gangi fjarri Reykja-
vík, - fyrir vestan og á Suðurne-
sjum lítur útfyrir að þar séu á
ferð allt annað en heimasamning-
ar á landsbyggðinni, að yfir-
stjórnin sé í höfuðstöðvum eins
stjórnarflokksins, í fjármála-
ráðuneytinu eða á Vesturgötu-
nni. Alþýðuflokkurinn hefur
sterk ítök í verkalýðssamtökum í
fyrrnefndum landshlutum, og
það vekur athygli að þeir Pétur
Sigurðsson og Kari Steinar
Guðnason hafa lýst sérstökum
stuðningi sínum við matarskatt-
inn, og standa í því máli tveir ein-
ir uppi í gjörvallri forystu launa-
fólks.
Lágar nótur
Vindar virðast blása þannig að
vestan að enn einu sinni sé verið
að semja um viðhald láglauna-
kerfisins með þeim hætti að
verkamenn taki á sig herkostnað
af baráttu gegn verðbólgu sem
allt aðrir hafa magnað upp og
hagnast á en fólkið á frystihús-
gólfinu. Og fréttir af samningun-
um geta enn ekki um aðrar tryg-
gingar fyrir raunverulegu inni-
haldi en þau sömu loforð vinnu-
veitenda og ríkisstjórnar sem
sprungu með hvað hæstum hvelli
á síðasta samningstíma.
Ef ekki hangir fleira á þessari
samningaspýtu er alls óvíst að
samningarnir vestra verði öðrum
til fyrirmyndar þótt hitt sé rétt að
þeir eru á afskaplega lágum nót-
um. Hækkunin á árinu virðist
jafngilda um það bil 12-13 pró-
sent, og jafnframt tiltekið að þá
sé miðað við ársverðbólgu uppá
12-13%. Þessar tölur benda til að
á Vestfjörðum hafi menn verið
að syngja á svo lágum nótum að
þær ná ekki uppí heyrnarsviðið;
kauphækkun sem jafngildir verð-
bólgu er engin kauphækkun, - og
kauphækkun sem nægir ekki til
þess að vinna upp verðbólgu mis-
seranna á undan heitir kauplækk-
un.
Hlutaskipti
Þeir á ísafirði voru líka að
semja um svokallað hlutaskipta-
kerfi í fiskvinnslunni. Það virðist
eiga að þróast uppúr nýja hóp-
bónusnum á þann hátt að allir fái
jafnt, en kaupaukinn verði
tengdur framleiðni á vinnustað
og rekstrarstöðu fyrirtækisins.
Þessar hugmyndir um hluta-
skiptakerfi eru þess virði að þær
séu skoðaðar nánar, þótt ekki séu
þær splunkunýjar, - menn kann-
ast við að hin illræmdu Ólafslög,
sem lækkuðu hér kaup á sjál-
fvirkan hátt í áravís, byggðu á
svipaðri hugsun.
Hættan við svonalagað er
auðvitað að stjórnendur fyrir-
tækja notfæri sér allar hrakfarir
sínar til að lækka kaupið og geri
sér far um að fela hagnaðinn þeg-
ar vel gengur; síðan reyni at-
vinnurekendur að nota sér hina
ákveðnu sameiginlegu hagsmuni
til að þrengja kost launamanna.
Hinsvegar gætu launasamning-
ar með einhverskonar hluta-
skiptakerfi einmitt orðið hrey-
fingu launafólks hvati til að hefj-
ast handa um þarfar breytingar á
verklagi og starfsháttum í þessum
undirstöðufyrirtækjum. Eigi laun
að fara að einhverju leyti eftir
vexti og viðgangi fyrirtækisins og
atvinnugreinarinnar hljóta starfs-
menn að krefjast þess að hafa
fullan aðgang að öllum tiltækum
upplýsingum um stöðuna, meðal
annars með opnu bókhaldi.
Og næsta skref er ekki síður
mikilvægt; starfsmenn hlytu að
krefjast umtalsverðra áhrifa á
rekstur fyrirtækisins: á dagskrá
væri óhjákvæmilega einhvers-
konar atvinnulýðræði.
Hér veldur hver á heldur, og
þær fréttir sem í þessum orðum
skrifuðum hafa fengist af hluta-
skiptakerfinu vestra benda ekki
til þess að kratarnir í verkalýð-
sforystu þar hafi munað eftir
þeim skilyrðum sem eðlilegt er að
launamenn setji fyrir aðild að
hverskonar hlutaskiptastandi.
Úrelt?
Yfir í allt aðra sálma, enda fá-
nýtt að ræða frekar samning sem
kíippari hefur ekki fyrir framan
sig en lesendur kynnast í dag.
Um helgina hefur gengið á
með vindhviðum vegna viðtals
við formann Alþýðubandalagsins
í Vikunni þarsem hann ræðir um
afstöðu flokksins til hersins og
Nató í svipuðum dúr og hann hef-
ur áður gert í áramótaviðtali hér í
Þjóðviljanum og í svipuðum dúr
og Svavar Gestsson forveri hans
gerði um svipað leyti hérna líka.
Þeir hafa báðir lagt áherslu á
það að mæta nýjum veruleik í al-
þjóðamálum með nýjum áhersl-
um í íslenskum utanríkismálum,
og meðal annars bent á að Evr-
ópuríki séu nú á hraðri leið til
innri samstöðu á svig við Banda-
ríkin. íslendingum sé á næstunni
þörf á að athuga betur en áður
samskipti sín við Evrópubanda-
lagið, - og því megi ekki gleyma
að íslenskir vinstrimenn eiga sér
marga bandamenn og samherja í
utanríkis-, afvopnunar- og friðar-
málum í Evrópuríkjum innan
Nató.
Vikunni finnst þetta viðhorf
merkilegt, en skjöplast í tilvísun-
arfyrirsögn sinni á forsíðu blaðs-
ins: „ísland úr Nató... úrelt
slagorð“. Þetta er misskilningur
hjá Vikunni. f þessari setningu er
ekkert úrelt nema Nató. Það sem
Ólafur Ragnar segir í Vikunni er
hinsvegar þetta:
„Við höfum lagt áherslu á slag-
orðið „ísland úr Nató, herinn
burt“ og þótt það hljómi fallega
og lýsi lokatakmarkinu segir það
lítið eða ekkert um áfanga eða
skref að því. Þetta slagorð má
ekki verða til þess að við lýsum
ekki ákveðnum áföngum. Við
viljum umræður um þá áfanga og
hvaða breytingar er hægt að gera.
stig af stigi.“
Nýir tónar, sama
stefna
Síðan setur Ólafur fram raun-
sæislega íslenska afvopnunar-
stefnu sem leggur áherslu á að
losa fsland við bandaríska herinn
og setur Nató aftar í forgangs-
röðina. Vissulega eru nýir tónar í
því sem þeir Ólafur Ragnar og
Svavar hafa verið að segja um
utanríkismál, - en að tala um
meiriháttar áherslubreytingar
eða úreltan stefnugrunn er útí
hött, - þetta hefur í raun verið
stefna flokksins frá því hann varð
til.
íslenskir herstöðvaandstæð-
ingar, innan og utan Alþýðu-
bandalagsins, þurfa hinsvegar að
kappkosta að fylgjast sem gerst
með þeim alþjóðlegu straumum
sem nú hafa á nokkrum árum ger-
breytt stöðunni í þjóðfrelsismál-
um okkar, og ófrjó hreinlífis-
stefna má ekki verða fjötur um
fót við að ná þeirri samstöðu al-
þýðu sem ein vopna bítur til
gagns. -m
þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Utgefandi: Útgáfufólag Þjódviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Mörður Arnason, Ottar Proppó.
Fróttastjóri: LúðvíkGeirsson.
Blaöamenn: Elísabet K. Jökulsdóttir, Guðmundur Rúnar Heiðarsson,
Hrafn Jökulsson, HjörleifurSveinbjörnsson, Kristín Ólafsdóttir,
Kristófer Svavarsson, Logi Bergmann Eiðsson (íþróttir) Magnús H.
Gíslason, Ólafur Gíslason, Ragnar Karlsson, SigurðurÁ.
Friðþjófsson, Vilborg Davíðsdóttir.
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlitateiknarar: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason, Margrót
Magnúsdóttir.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Unnur Agústsdóttir, Olga Clausen, Guðmunda Krist-
insdóttir.
Símavarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: JónaSigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: HörðurOddfríðarson.
Útbreiðsla: G. Margrótóskarsdóttir.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ÓlafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 55 kr.
Helgarblöð: 65 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 600 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 26. janúar 1988