Þjóðviljinn - 31.01.1988, Blaðsíða 5

betur fer eignuðumst við ekki
slíkan menningararf hér á landi
að neinu marki, og í því ljósi
verður líka að skoða pólitíska og
menningarlega þýðingu módern-
ismans: hann var andhverfa
þeirra menningarhugsjóna sem
leitt höfðu mannkynið út í
heimsstyrjöldina síðari. Við
fljóta yfirsýn á salnum sem sýnir
okkur innreið módernismans í ís-
lenska myndlist er erfitt að gera
sér grein fyrir þýðingu einstakra
verka, eða hvað þar hefði hugs-
anlega átt erindi frekar en annað,
en þó get ég ekki látið hjá líða að
vekja athygli á tveim myndum
eftir Hörð Ágústsson annars veg-
ar og Kristján Davíðsson hins
vegar, sem skipa veglegan sess í
salnum og eins og kristalla anda
módernismans hvor með sínum
áhrifaríka og skýra hætti svo að
vart verður betur gert.
Nýir straumar
Á sjöunda áratugnum, þegar
módernisminn var fyrst búinn að
vinna sér nokkurn sess meðal al-
mennings hér á landi fer að bera á
nýjum viðhorfum og straumum í
myndlist á meginlandinu, sem
túlka verður sem andóf gegn aka-
demískum tilhneigingum og
þreytu, sem orðin var áberandi í
óhlutbundinni myndlist módern-
ismans. Myndlistin verður póli-
tískari í víðustu merkingu þess
orðs, og um leið fer hún að gera
fjöldamenningu og fjöldafram-
leiðslu iðnaðarþjóðfélagsins að
viðfangsefni sínu. Popplistin var
einn angi þessa, annar var flúxu-
shreyfingin, nýdadaisminn, póli-
tísk ádeilulist, gjörningalist, kon-
septlist og svo framvegis. Þessir
straumar rötuðu hingað til ís-
lands á sjöunda áratugnum með
SÚM-hópnum og fleirum, og
þeir endurspegla tilraun til þess
að rjúfa þá einangrun sem mó-
dernisminn var kominn í og um
leið endurspegla þessir straumar
þá kröfu um aukið lýðræði og
virkari þátttöku listamanna jafnt
og almennings í mótun umhverf-
isins og þjóðfélagsins sem fylgdi
því pólitíska umróti sem kennt er
við árið 1968. Pessu tímabili og
allt til okkar dags eru gerð skil í
einum sal Listasafnsins, þar sem
fjölbreytnin er áberandi og hug-
myndaflugið óbeislað. Án þess
að geta lagt nokkurt endanlegt
mat á það úrval verka sem þar eru
sett fram til sýnis, þá verður því
Salur módernistanna: Myndir eftir Jóhannes Jóhannesson, Hörð Ágústsson og Kristján Davíðsson.
ekki neitað að þessi salur ber vott
um grósku og fjölbreytni í ís-
lenskri myndlist. Pað vekur sér-
staka ánægju að sjá þarna eitt af
nýrri og glæsilegri verkum Hreins
Friðfinnssonar, sem safnið hefur
borið gæfu til að eignast og er
meðal áhrifamestu verkanna í
þessum sal.
Safnið sem miðill
Opnunarsýning Listasafnsins
er í heild áferðarfalleg og um leið
skemmtileg upprifjun á því sem
kannski var þegar vitað. En að
henni skoðaðri vaknar spurning-
in: Hvað næst? Til hvers eigum
við að nota þetta glæsilega hús?
Það er hefðbundið viðhorf að
safn eigi að geyma leifar fortíðar-
innar eftirkomendum til glöggv-
unar á sögu sinni og menningu.
Þegar búið er að nota hlutina og
þeir hafa gegnt sínu hlutverki í
samfélaginu er þeim annaðhvort
hent á öskuhaugana, eða þá að
þeim er komið fyrir á safni sem
minnisvarða um liðna tíma. Um
leið breytist hlutverk þeirra: Val-
þjófsstaðahurðin í Þjóðminja-
safninu er ekki lengur sá sami
inngangur í helgidóminn sem hún
var kristnum Fljótsdælingum á
13. öld þar sem hún markaði
sigur hins góða yfir hinu illa um
leið og gengið var í guðs hús. í
dag er hún okkur fyrst og fremst
ómetanleg heimild um trúarlíf og
skilning kristinna manna í Fljóts-
dal fyrir 800 árum. Það er hins
vegar þversögn margra nútíma-
listasafna eins og til dæmis Listas-
afns íslands, að þar eru mörg
verk sem aldrei hafa gegnt sínu
„hlutverki" úti í samfélaginu,
heldur hafnað beint á safni. Það
er ekki óalgengt nú orðið að verk
séu jafnvel gerð beinlínis í því
markmiði að lenda beint á safni.
Safnið er þá hætt að vera safn í
hefðbundnum skilningi, en er
orðið miðill, sem hefur ákveðinn
boðskap fram að færa í nútíman-
um. Miðill sem hefur sjálfstætt
hlutverk og leitast við að endur-
spegla nútímann og horfast í augu
við framtíðina. Þar með er safnið
jafnframt orðið vettvangur fyrir
pólitíska starfsemi í víðasta skiln-
ingi þess orðs: viðleitnin til þess
að endurspegla og hafa áhrif á
samtímann hlýtur að vera pólitísk
í eðli sínu.
Það er vandasamt verk að reka
listasafn á þeim forsendum sem
hér hafa verið nefndar. Það
krefst bæði áræðni, hugmynda-
flugs og síðast en ekki síst lifandi
tengsla við strauma samtímans og
skilnings á gildi þeirra. Það hlýtur
að verða ósk okkar til nýrra
stjórnenda safnsins á þessum
tímamótum að þeim muni takast
að gera Listasafn íslands að lif-
andi afli í íslensku menningarlífi
er nái að færa myndlistina nær
fólkinu og glöggva um leið skiln-
ing okkar á samtímanum og
kenna okkur að kallast á við
framtíðina í gegnum þau meðul
sem myndlistin hefur þrátt fyrir
allt upp á að bjóða. -ólg
Veldur þóltaskilum
segir Bera Nordal forstöðukona Listasafns íslands
Þessi nýja aðstaða Lista-
safnsins hér við Fríkirkjuveg-
inn veldur þáttaskilum í starf-
semi þess, sagði Bera Nordal
í samtali við Þjóðviljann. Þetta
er að vísu ekki stór bygging,
en hún er miðsvæðis og að-
gengileg fyrir fólk, hún er með
aðskilda sali sem er mikilvægt
fyrir skipulagningu starfsem-
innar, og hún býður upp á
gjörbreytta aðstöðu fyrir gesti
með lítilli veitingastofu, bóka-
safni, fyrirlestrasal og barn-
akrók þar sem börn geta haft
afdrep.
Þá hefur það mikið að segja
fyrir þessa byggingu hversu vel
hefur verið gengið hér frá öllum
öryggismálum, bæði hvað varðar
brunavarnir og þjófavarnir.
- Hefur starfsemin eitthvað ver-
ið skipulögð fram í tímann eftir að
opnunarsýningunni lýkur?
- Já, salaskiptingin gerir það
að verkum að við munum alltaf
geta haft uppi úrval af verkum
safnsins í einum sal, og er stefnt
að því að nota stóra salinn til
þess. Ég legg mikið upp úr því að
efla fræðslu og rannsóknir á veg-
um safnsins, og verður fræðsl-
Unni meðal annars háttað þannig
að hér verður boðið upp á leið-
sögn með fagmanni einu sinni í
viku á sunnudögum, þar sem
einnig verður hægt að koma með
fyrirspurnir. Þá verður einnig
hægt að fá leiðsögn á kasettum á
öðrum tímum. Þá munum við
hafa litskyggnusýningar og sýn-
ingar á myndböndum í gangi í
fyrirlestrasalnum auk þess sem
bókasafnið verður opið fyrir al-
menning.
Við höfum þegar skipulagt
dagskrá fyrir sérsýningar út þetta
árið, og verður fyrsta sérsýningin
um norræna konkret-myndlist á
6. áratugnum. Þetta er farand-
sýning skipulögð af Norrænu
menningarmiðstöðinni með fullri
aðild íslendinga, og kemur hún
hingað frá Osló.
Þá verðum við með sérsýningu
á verkum eftir fransk/rússneska
málarann Chagall, sem kemur
hingað beint frá einkasafni Chag-
alls, sem nú er í eigu erfingja
hans. Mun sýningin taka allt safn-
ið í sumar. í september verður
hér sýning ungra myndlistar-
manna og í október verður hér
sýning á vegum Nýlistasafnsins í
tilefni 10 ára afmælis þess. Að
lokum verður svo hér yfir-
litssýning á verkum Kristínar
Jónsdóttur í tilefni aldarafmælis
hennar á þessu ári.
- Er áformað að koma upp
höggmyndagarði í kringum safn-
ið?
- Það er reyndar sérstakt
„höggmyndatorg“ hér ofan við
bygginguna sem tengist efri saln-
um í nýbyggingunni, en okkur
finnst hann ekki tengjast safninu
nægilega vel, þannig að þar hefur
engum útilistaverkum verið kom-
ið fyrir enn. Lóðamörk safnsins
eru við húsvegginn að Hallar-
garðinum, en við hugsum gott til
samstarfs við Reykjavíkurborg
um að setja upp útilistaverk þar í
framtíðinni. Safnið hefur þegar
látið gera bronsafsteypu af högg-
mynd eftir Sigurjón Ólafsson,
sem sett verður á háan stall niður
við Fríkirkjuveginn og verður
eins konar einkennisstytta
safnsins. Það er mynd hans af
Bera Nordal við skúlptúr eftir Sigurjón Ólafsson, sem Listafafn Sigur-
jóns hefur nýlega fært Listasafni (slands að gjöf.
knattspyrnumanninum. Að
öllum líkindum munum við setja
upp aðra styttu þar nálægt þó
ekki sé búið að ákveða það end-
anlega.
Við vonumst til þess að fagurt
umhverfi, aukin fjölbreytni í
starfi og bætt aðkoma og aðstaða
gesta eigi eftir að stórauka að-
sókn að Listasafninu, því til þess
er leikurinn gerður og það er ekki
gaman að reka Listasafn sem
ekki ersótt, sagðiBera að lokum.
Þjóðviljinn óskar Beru og
landsmönnum öllum til hamingju
með nýtt Listasafn og vonar að
það eigi eftir að verða vettvangur
blómlegrar starfsemi í framtíð-
inni. -ólg
Sunnudagur 31. Janúar 1988 þjóÐVILJINN - SlÐA 5