Þjóðviljinn - 19.06.1988, Blaðsíða 12

Umkringdur skáldum
og skeplíkevum
Þeir segja að bækur fari ekki
lengur frammúr hundrað síðum
og rithöfundar hafi ekki lengur
þol og mæði til þess að skrifa
þykkar og myndarlegar bækur.
Þetta getur rétt verið, en því ekki
að snúa dæminu við og læða því
að sér að hinn almenni og núværi
lesandi kunni bara ekki lengur að
lesa? Magnast ekki með lesand-
anum sífellt hærri mótbárur,
(sem ekki má rugla við vanlíðan)
eftir því sem lesmálið lengist, og
því frekar sem textinn er genúín
póetískari? Þegar blasir við fólki
það mikla verkefni að lesa heila
bók verður mörgum ólétt innan-
brjósts, þeim líður eins og manni
sem neyddur er til þess að gang-
ast undir umdeildan uppskurð
sem hann sjálfur hefur enga trú á.
Ef við nú leitumst fyrir ástæð-
una og leggjum hlerugar hlustir
við stofuheitar samræöur um
þetta efni, komumst við að því að
hinn fyrirmyndar lesandi, sá er
aldrei missir af mikilvægri bók og
sá er í handraða hefur og á tak-
teinum nöfn og titla helstu snill-
inga okkar tíma, komumst við að
því að jafnvel hann er fljótur að
lúta lágu haldi ef baunað er á
hann harðsoðinni andstöðu við
skoðanir hans. Já, hann er fljótur
að sjá það hve léttvægur hans
uppáhalds höfundur í rauninni er
og jafnvel skjótt þar á eftir viður-
kenna eymdarástand í samtíma-
bókmenntunum. bakka að fullu
með alla sína snillinga. Uppgötv-
un þessi er þó engan veginn litter-
etúrnum einum háð. Læknavís-
indin hafa brugðist á sama hátt,
stærðfræðin gufað upp til himna
og heimspekin misst sjón á til-
gangi sínum. Hvert sem litið er á
okkar dögum, hafa leikmennirnir
glatað virðingu sinni fyrir hinum
lærðu. Og þar sem hver þeirra
lærðu er einnig leikur á hundrað
öðrum sviðum er afleiðingin ein
allsherjar ringulreið.
Að sjálfsögðu er það nokkuð
erfitt að segja nákvæmlega til um
það hve snjallir núlifandi rithöf-
undar, skeptískir hugsuðir og vís-
indamenn í raun eru. En það
kemur þessu máli minna við þar
sem vandinn líkist meir eltinga-
leik barna þar sem hver kemur
sínu „klukki“ jafnan yfir á næsta
mann. Því skáldin skella engum
skuldum á sjálf sig, heldur miklu
frekar á vísindamennina, hugs-
uðina, tæknifríkin og aðra fræði-
lega menntamenn, sem og einnig
þessir síðarnefndu hópar gera
sjálfir. í stuttu máli er þessari
menningarlegu svartsýnisbyrði,
sem alla sligar þessa dagana,
jafnan varpað yfir á herðar ein-
hverra annarra. Hinn menning-
arneytandi maður er ætíð óá-
nægður með hinn menningar-
skapandi félaga sinn. Hinsvegar
hljómar þessi krafa ákaflega vel
og í sama takti við andhverfu
sína, vegna þess að svo oft sem
menn jánka þeirri skoðun að hin
sanna snilld sé ófinnanleg á okkar
dögum, þá eru menn jafn oft
hneigðir til þess í tvírúmi að
kinka kolli sínum mót þeirri
kenningu að þegar allt komi til
alls sé nú bara vart þverfótandi
fyrir eintómum snilldarmönnum.
Það þarf ekki annað en að blaða
stundarkorn í gegnum fréttatilk-
ynningar og umsagnir blaðanna
og allra tímaritanna til þess að
maður sannfærist fljótt um það
hve margir ungir og efnilegir, frá-
bærir, frumlegir, næmir og djúp-
þenkjandi stórmeistarar andans
koma fram á hverju ári, og hve
oft á slíkum smátíma birtist okk-
ur enn eitt „loksins-loks-
ins-skáldið“ er samstundis fær
sæti á heiðursbekk eða hve oft
besta minningabókin eða besta
skáldsaga síðustu ára er skrifuð.
Nokkrum vikum síðar eru síðan
allir búnir að gleyma þessari ó-
gleymanlegu snilld.
Hér má einnig bæta við þeirri
athugasemd að allir þessir dómar
eru felldir innan hinna ýmsu og
lokuðu hópa sem aðskildir eru í
loftþéttum umbúðum hver frá
öðrum. Þessir hópar eru mynd-
aðir af skyldum útgefendum, höf-
undum, gagnrýnendum, blaða-
mönnum, lesendum og hinum
ýmsu framalingum sem hver um
sig hefur ekkert samneyti við
nokkurn óviðkomandi utan
hópsins. Og allir þessir stóru og
smáu hópar stunda samheldni í
stíl við trúlofunarhringi og
stjórnmálaflokka og hampa úr
sínum röðum eigin snillingum
eða a.m.k. þeim sem „næst því
komast að hljóta þá nafnbót“.
Og ef við síðan litumst víðar
um en á sviði hinna fögru lista
blasa þar við okkur jafnvel enn
skýrari myndir um þessa hópa-
myndun. Því klíkur þær sem
myndast í kringum andlega
þenkjandi menn eru léttvægar
miðað við þá stórfelldu starfsemi
sem fram fer í nafni þeirra sálna
sem nærast á fuglaskoðun, bíla-
rækt, vöðvafimi, eða jurtafæði
eða einhverri enn einni af hinum
þúsund sérviskum. Það er með
öllu útilokað að segja til um hve
margar slíkar Rómar-borgir þríf-
ist, hver með sínum Páfanum,
manni sem enginn utan reglunnar
kannast við en er hafinn upp til
skýjanna af áhangendum sínum
sem telja hann einan getað frels-
að gjörvallt mannkynið með
kenningum sínum. Allt okkar
nútíma-samfélag er krökkt af
slíkum heittrúarsöfnuðum og
þetta sama samfélag, sem finnur
engan samastað fyrir sína bestu
hugvitsmenn annan en kennslust-
ofuna né nokkurn launaseðil til
handa sínum betri rithöfundum,
sem verða að sjá fyrir sér með
blaðamennskulegum bagatell-
um, þetta sama samfélag er mor-
andi í tækifærum og grundvöllum
fyrir allskonar og óteljandi „hug-
sjónamenn" og gerir þeim í sí-
fellu kleift að framkvæma hug-
dettur sínar og uppákomur, gefa
út bækur sínar og fag-rit sín. Af
þessum sökum koma nú, eða
komu, áður en samdráttur kom
til, út hér á landi hundruð tíma-
rita og þúsundir bókatitla og
þessi gróska öll var talið óbrigð-
ult merki mikilla andlegra afr-
eka.
En því miður virðist nú með
sívaxandi vissu verða séð að öll
þessi mikla gróska var aðeins til
merkis um útbreiðslu stórhættu-
legrar hópeflis-maníu. Og
smitaðir af þessu æði brölta þús-
undir þessara smáhópa hús úr
húsi og boða erindi sitt, svo varla
ætti það að koma á óvart þó bráð-
lega birtist okkur einhver snilli-
gefinn brjálæðingur sem fær sér
ekki lengur neitað um að etja
kappi við amatörana.
Vínarborg 1926,
Robert Musil
Ekki ég heldur
nafni minn
Þá ersú lýðræðislega og vellátna
bók Símaskráin mætt þetta árið,
en nú sem áður eru sumir jafnari
en aðrir á síðum hennar. Að
minnsta kosti ekki heiglum hent
að sortéra alnafnarunur eins og
þessa hér, þar sem ekki einu
sinni starfsheitið fær að fljóta
með notendum til hægðarauka:
Sigurður Sigurðsson Asparfelli 12.7 60 21
SigurðurSigurðsson Breiðagerði13....3 72 16
Sigurður Sigurösson Efstahjalla23.4 12 16
Sigurður Sigurðsson Framnesvegi 44 2 39 53
Sigurður Sigurðsson Gnoðarvo 60...8 43 02
Sigurður Sigurðsson Háal.br. 37 ..68 84 79
Slgurður Sigurðsson Heiðargerði90....3 63 69
Slgurður Sigurðsson Kleppsvegi 20 ....8 24 81
Sigurður Sigurðsson Langh.v. 148..68 98 49
Sigurður Sigurðsson Neshaga 14....1 80 86
SigurðurSigurðsson Neshaga4.......2 82 79
Sigurður Sigurðsson Ofanieiti 25..3 93 04
SigurðurSigurðsson Reynimel84.....2 78 06
Sigurður Sigurðsson Storagerði 32.3 05 65
SigurðurSigurössonUnnarbraut8....61 13 48
SigurðurSigurðsson Vallargerði37..4 22 78
Komið að
krosstrjánum
Það vakti mikla athygli þegar
það fréttist að Einar Guðfinnsson
hf. í Bolungarvík hafi þurft að fá
30 milljón króna lán hjá Byggða-
stofnun vegna slæmrar stöðu
fyrirtækisins, en hingað til hefur
það verið álitið með traustustu
sjávarútvegsfyrirtækjum lands-
ins. Fyrir vestan er það mál
manna að ástæðan fyrir lélegri
fjárhagsstöðu fyrirtækisins sé
bruði og óráðsía núverandi
stjórnenda fyrirtækisins og þeir
taki fé úr fyrirtækinu til eigin þarfa
meira en góðu hófi gengni.B
Jón og
séra Jón
Stjórnendur útibús Lands-
banka íslands á ísafirði vörpuðu
öndinni léttar þegar Byggða-
stofnun hljóp undir bagga með
lánsveitingu til Einars Guðfinns-
sonar hf. Þar á bæ höfðu menn
miklar áhyggjur af skuldastöðu
fyrirtækisins við bankanna, enda
er það almælt á ísafirði að sparifé
bæjarbúa fari svo til eingöngu til
Bolungarvíkur og ísfirskum fyrir-
tækjum sé meinuð lánsfyrir-
greiðsla og í því sambandi er enn
j minnum haft þegar íshúsfélagi
Isfirðinga var synjað um smálán
vegna slæmrar fjárhagsstöðu og
neytt til að snúa viðskiptum sín-
um alfarið til útibús Útvegsbank-
ans þar á stað.B
/E sér gjöf
til gjalda
Skipan Sjafnar Sigurbjörns-
dóttur í embætti skólastjóra
Ölduselsskóla hefur að vonum
vakið mikla athygli og ekki síst
þar sem menntamálaráðherra
Birgir ísleifur Gunnarsson
hundsaði algjörlega samþykktir
kennara og foreldrafélags
skólans um að ráða Reyni Daníel
Gunnarsson yfirkennara í stöð-
una. Þeirri skýringu hefur verið
fleygt að Reynir Daníel þyki hafa
staðið sig of vel í verkfalli BSRB
hér um árið og því verið alltof
stéttvís fyrir smekk ráðherrans.
Nærtækari skýring hefur hins
vegar verið nefnd og hún er sú að
Birgir ísleifur hafi hér verið að
launa Sjöfn fyrir hennar pólitíska
línudans sem hún dansaði þegar
hún var borgarfulltrúi Alþýðu-
flokksins þegar vinstri meirih-
lutinn var við völd í borgarstjórn-
inni 1974-1978. Þá þurfti oft á tíð-
um kunnugan til að sjá hvorum
megin hún var: í vinstri meirihlut-
anum eða í hópi borgarfulltrúa
íhaldsins.B
12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 19. júní 1988