Þjóðviljinn - 14.07.1988, Blaðsíða 5

Milljarðamistök í ríkisfiármálum
Þegar ríkisstjórnin hefur setið í
eitt ár sýnir ný þjóðhagsspá að öli
efnahagsleg markmið ríkisstjórn-
arinnar eru hrunin og afleiðingar
óbreyttrar stjórnarstefnu verða á
næstu mánuðum:
- vaxandi verðbólga og veru-
legar vaxtahœkkanir
- hrikaleg mistök og
milljarðagat í ríkisfjármálum
- þriðja gengisfelling ársins er á
leiðinni
- viðskiptahalli eykst um 30%
og erlendar skuldir fara yfir 100
milljarða
- alda nýrra skattahœkkana og
enn frekari kjaraskerðing verða
innan tíðar dagskrárefni ríkis-
stjómarinnar
Á undanförnum áratugum er
ekki hægt aö finna hliðstæðu
slíkrar óstjórnar í efna-
hagsmálum. Þessi niðurstaða er
enn dapurlegri fyrir þá sök að
áfram ríkja óvenjulega hagstæð
ytri skilyrði í efnahagslífi íslend-
inga. Aflaverðmæti og útflutn-
ingsframleiðsla sjávarafurða
verða um 15% meiri að raungildi
en árið 1985 og útflutningsfram-
leiðsla í heild verður meiri en á
síðasta ári. Rýrnun viðskipta-
kjara nemur aðeins 1% og efna-
hagsþróun i helstu viðskipta-
löndum okkar er hagstæð.
Það eru því ekki óhagstæð ytri
skilyrði sem skapa hinn mikla
efnahagsvanda. Þau eru áfram ís-
Iendingum í hag. Vandinn er al-
gerlega heimatilbúinn. Hann er
afleiðing rangrar stjórnarstefnu.
Þegar ríkisstjórnin var mynduð
voru helstu markmið hennar í
efnahagsmálum: minnkandi
verðbólga, stöðugt gengi, lækk-
andi vextir, hallalaus ríkisbú-
skapur, jafnvægi í viðskiptum við
útlönd og minni erlend skulda-
söfnun, traustur rekstrargrund-
völlur atvinnuveganna og batn-
andi lífskjör almennings.
Greinargerð frá Ólafi Ragnari Grímssyniformanni
Alþýðubandalagsins vegna niðurstaðna ínýrriþjóðhagsspá
Hin nýja þjóðhagsspá sýnir að í
öllum þessum höfuðþáttum efna-
hagsstjórnarinnar blasa við þver-
öfugar niðurstöður.
Markmið ríkisstjórnarinnar
var að ná verðbólgunni niður
fyrir 10% strax á fyrsta árinu. í
síðustu þjóðhagsspá var talið að
verðbólgan yrði 16% á árinu 1988
en nú hefur sú spá verið hækkuð í
25%. Miðað við að verðbólgu-
hraðinn er um þessar mundir
mun meiri, eða 50-60%, og þjóð-
hagsspáin gefur til kynna áfram-
haldandi óstöðugleika í gengis-
málum og veruleg þensluáhrif
vegna hinna hrikalegu mistaka í
stjórn ríkisfjármála, þá eru veru-
legar líkur á þvf að verðbólgan
haldi enn áfram að vaxa og árs-
hraðinn geti orðið 35-45% eða
jafnvel enn meiri.
Við afgreiðslu fjárlaga og hvað
eftir annað í allan vetur tilkynnti
fjármálaráðherra fyrir hönd
ríkisstjórnarinnar að hallalaus
rekstur ríkissjóðs væri kjarnaat-
riðið í efnahagsstefnu ríkisstjórn-
arinnar. Þessi rök voru notuð til
að réttlæta hinn illræmda matar-
skatt og stórfellda hækkun al-
mennra skatta. Hlutfall skatta af
landsframleiðslu óx í 25.3% og
ný þjóðhagsspá sýnir að skatta-
tekjur ríkissjóðs verði auk þess
4.4 milljörðum meiri en gert var
ráð fyrir í fjárlögum.
Þrátt fyrir þessa miklu
aukningu almennra skatta greinir
Þjóðhagsstofnun nú frá því að
hrikaleg mistök hafa orðið í
stjórn ríkisfjármála og
milljarðagat blasir við. Þjóð-
hagsstofnun upplýsir að á fyrstu
fimm mánuðum ársins hafi tekju-
halli A-hluta ríkissjóðs verið um
3.7 milljarðar króna sem er 1.3
milljörðum meira en hann var á
sama tíma í fyrra.
Þessum halla ríkissjóðs hefur
verið mætt með yfirdrætti í Seðla-
bankanum sem nemur tæpum 4.3
milljörðum króna. Tekjuhalli
ríkissjóðs í maílok var um 3.2
milljörðum króna umfram það
sem áætlað var að hann yrði í árs-
lok og fyrstu fimm mánuði ársins
hefur ríkissjóður aukið eftir-
spurnina í hagkerfinu um 2.9
milljarða króna og þar með orðið
verulegur verðbólguvaldur. í
áætlunum ríkisstjórnarinnar var
hins vegar stefnt að því að ríkis-
sjóður dragi úr eftirspurninni á
árinu um rúmlega 4 milljarða
króna. Þjóðhagsstofnun bendir
síðan á það . með kurteislegu
orðalagi að „veruleg umskipti
þurfa því að verða á síðari hluta
ársins til þess að áætlanir stand-
ist“!!
Það er því ljóst að hrikaleg mis-
tök sem nema mörgum
milljörðum hafa orðið í meðferð
og stjórn ríkisfjármála. Grund-
völlur fjárlaganna er hruninn og
óbreytt stefna mun leiða til þess
að í árslok verður stórt gat í
fjármálum ríkisins. I stað þess að
ríkissjóður væri tæki til að draga
úr verðbólgunni hefur hann í
höndum núverandi fjármálaráð-
herra orðið hreinn verðbólgu-
valdur. Hinn mikli hallarekstur
frá fjármálaráðherratíð Þorsteins
Pálssonar heldur áfram hjá nýj-
um fjármálaráðherra.
Þrátt fyrir yfirlýsingar ríkis-
stjórnarinnE' um vaxtalækkun og
jafnvægi í stjórn peningamála
þegar efnahagsaðgerðirnar í maí
voru tilkynntar sýnir Þjóðhags-
stofnun að verulegar vaxtahækk-
anir blasa við á síðari hluta ársins.
Hallarekstur ríkissjóðs er að
dómi Þjóðhagsstofnunar ein
helsta orsök hækkandi raunvaxta
á næstu mánuðum. Nafnvextir
útlána hafa hækkað um 8% á síð-
ustu sjö vikum. Raunvextir
óverðtryggðra skuldabréfalána
voru að meðaltali 8.4% á fyrstu
aex mánuðum ársins og 9.5% af
verðtryggðum skuldabréfalán-
um. Samsvarandi tölur í fyrra
voru 4.7% og 7.7%. Það er nán-
ast óhugnanleg þróun að raun-
vextir sem þegar eru orðnir um
10% skuli halda áfram að hækka
á næstu mánuðum vegna óstjórn-
arinnar í ríkisfjármálum og pen-
ingamálum.
Erlend skuldasöfnun mun
halda áfram. Samkvæmt endur-
skoðaðri lánsfjáráætlun eiga er-
lendar lántökur að nema 12
milljörðum króna og vantar þá 5
milljarða til að fjármagna hinn
mikla viðskiptahalla. Þjóðhags-
stofnun bendir á að það verði
ekki gert nema ganga á gjald-
eyrisforðann - er hann þó orðinn
ærið rýr - eða með nýjum
skammtíma lánum erlendis. Það
er því ljóst að skuldastaðan
gagnvart útlöndum fer á árinu
yfir 100 milljarða og nálgast nú
óðum mörk sem ógna efnahags-
legu sjálfstæði þjóðarinnar.
Þjóðhagsstofnun vekur athygli
á því að kaupmáttur ráðstöfunar-
tekna muni minnka á árinu. í
þjóðhagsspánni og viðbrögðum
forsætisráðherra við henni er
látið í það skína að enn frekari
kjaraskerðing komi til greina á
næstu mánuðum. Einnig er ljóst
að þjóðhagsspáin gefur vísbend-
ingar um að til viðbótar við hinar
miklu skattahækkanir sem orðið
hafa á fyrsta ári þessarar ríkis-
stjórnar verði enn frekari skatta-
hækkanir á dagskrá ríkisstjórnar-
innar á næstu mánuðum.
f þjóðhagsspánni er að finna
ítarlegar upplýsingar um horf-
urnar í afkomu útflutnings- og
samkeppnisgreinanna og er
niðurstaða Þjóðhagsstofnunar að
hún fari versnandi á árinu. Á
grundvelli þessara upplýsinga og
umfjöllunar um gengismálin í
þjóðhagsspánni er ljóst að fæð-
ingarhríðir þriðju gengisfellingar
ríkisstjórnarinnar eru þegar
hafnar. Líkur benda til að hún
verði knúin fram fyrir lok ársins
eða í síðasta Iagi í upphafi næsta
árs.
Engin ríkisstjórn hefur þá fellt
jafn oft gengið á jafn skömmum
tíma og var þó „fastgengisstefnan
hornsteinn stjórnarsamstarfsins“
að sögn forsætisráðherra í þing-
byrjun 1987.
Hin nýja þjóðhagsspá sýnir því
glögglega mikið öngþveiti á
öllum sviðum. Á undanförnum
vikum hefur vöxtur verðbólgunn-
ar, vaxtahækkanir, viðskiptahalli
og aukning erlendra skulda verið
að koma æ skýrar í ljós. Nú bætir
Þjóðhagsstofnun milljarðamis-
tökum í meðferð ríkisfjármála
inn í þessa mynd. Þar með er
brostin síðasta réttlæting ríkis-
stjórnarinnar.
Það er því ljóst að ríkisstjórnin
hefur misst öll tök á stjórn efna-
hagslífsins og er þó ekki tekið
mið af vaxandi deilum og sífelld-
um ágreiningi innan ríkisstjórn-
arinnar í þeirri niðurstöðu. Sú
ófriðarsaga er efni í sérstaka frá-
sögn. í greinargerð Þjóðhags-
stofnunar birtast hins vegar hinar
köldu staðreyndir efnahagslífsins
og þær fela í sér ótvíræðan dóm.
Það er því nauðsynlegt að ráð-
herrarnir horfist í augu við veru-
leikann. Ríkisstjórnin á að biðj-
ast lausnar og síðan þarf að efna
til kosninga svo að þjóðin geti
veitt nýrri ríkisstjórn umboð til
að hefja hið mikilvæga endur-
reisnarstarf.
Kvikmyndir
Þúsund ára
þriller
Leiðsögumaðurínn, spennandi mynd um
átök Sama við blóðþyrsta innrásarmenn
I kvöld verður norska kvik-
myndin Leiðsögumaðurinn
frumsýnd í Regnboganum, og er
myndin ein af fimm erlendum
myndum sem var útnefnd til Ósk-
arsverðlauna síðastliðið ár.
Leiðsögumaðurinn byggir á
um þúsund ára gamalli samískri
þjóðsögu og segir frá átökum
Sama við innrásarmennina Tju-
dena, sem fara með ránum og
morðum um byggðarlagið.
Aðalpersónan Aigin (Mikkel
Gaup), er ungur piltur sem Tju-
denarnir taka til fanga og þvinga
til að vísa sér leið til Samabyggð-
ar við ströndina, en leiðin er tor-
sótt og erfið, og Aigin hyggur á
hefndir, því Tjudenarnir hafa
myrt fjölskyldu hans og vini.
Myndin er fyrsta kvikmynd
leikstjórans Nils Gaup, sem einn-
ig skrifaði handritið. - Ég er
leikari, og var með leikflokki sem
ég vildi fá til að taka fyrir
eitthvert efni sem væri um Sama,
- segir hann.
- Þeirri hugmynd var illa tekið,
svo ég sagði upp, og byrjaði síðan
á eigin spýtur að kynna mér sam-
ískar þjóðsögur. Þegar ég las sög-
una um leiðsögumanninn rifjað-
ist upp fyrir mér að afi minn hafði
sagt mér þessa sögu. Ég skrifaði
síðan handritið, og síðan hófst
, leitin að einhverjum sem væri til-
búinn til að fjármagna kvikmynd-
ina. Menn voru yfirleitt þeirrar
skoðunar að það væri lítið vit í að
fjármagna mynd, sem átti ekki
einungis að fjalla um Sama, held-
ur átti líka að vera með samísku
tali. Það var ekki fyrr en Jacob-
sen fékk áhuga á handritinu að
við gátum hafist handa.
- Þessi saga er eins og perla, -
segir John M. Jacobsen fram-
leiðandi myndarinnar. - Hún
hefur sama gildi og ævaforn
skartgripur sem allir geta dáðst
að, hver sem saga þeirra eða
menning er. Þjóðsagan hefur
borist mann fram af manni og
slípast til í meðförum sagnaþul-
anna, því það gefur auga leið að
ef sagan hefði verið illa sögð eða
ekkert í hana varið, hefði fólk
ekki nennt að hlusta á hana. Með
því að kvikmynda hana gerumst
við sagnaþulir nútímans, við ber-
um söguna áfram til næstu kyn-
slóðar og komum þannig í veg
fyrir að hún gleymist.
Leikendur í myndinni eru
Samar og norðmenn, auk Helga
Skúlasonar sem leikur einn hinna
illskeyttu Tsjudena. Þar sem eng-
ar heimildir eru til um tungumál
Tsjudenanna var gripið til þess
ráðs að fá tungumálasérfræðinga
til að búa til tungumál sem væri
svipað því sem þeir töluðu af
öllum líkindum.
LG
Sagnaþulir nútímans: Helgi Skúlason, Nils Gaup og John M. Jacobsen. Mynd - Ari.
Fimmtudagur 14. júlí 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5