Þjóðviljinn - 13.09.1988, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Framþróun - kyrrstaða - afturhvarf?
Niðurstaða starfshóps um mál-
efni sólarhringsstofnananna
Skálatúns, Sólborgar og Sól-
heima og framtíðarskipan þeirra
hefur verið allnokkuð til umræðu
að undanförnu og stundum í þá
veru, að þessi forherti starfshóp-
ur hefði boðað byltinguna á
morgun, byggingar allar ruddar í
rúst á stundinni o.s.frv.
Sannleikurinn; tillagan um að
leggja þessar stofnanir af í núver-
andi mynd á næstu fimmtán árum
hefur stundum flotið með, stund-
um ekki.
Umræðan hefur hins vegar um
margt verið af hinu góða þar sem
sjónarmiðin um sambýli, um lítil
heimili eða annað frjálst búsetu-
form hafa verið reifuð og rædd og
reynt að rýna inn í framtíðina
með framþróun að leiðarljósi.
Það er rétt að taka fram í upp-
hafi, að álit undirritaðs er það, að
engin ein skoðun sé algild, engin
leið til lausnar, sem öllum hæfir
endilega, en siglingaljós verður
að hafa í lagi og leiðarmerki öll
þurfa að vera vís.
Greinarkorn þetta er ekki
hugsað til ýfinga, sem ærnar eru,
ekki sem vörn sakamanns heldur,
en fáein atriði vil ég undirstrika af
því að ég átti þarna sæti og ber
mína ábyrgð á öllum niðurstöð-
um.
Fyrst þykir mér sjálfsagt að
rifja það upp, að ný löggjöf um
málefni fatlaðra tók gildi 1983
með forvera sinn í löggjöf frá
1979 um málefni öryrkja og
þroskaheftra. Við erum því nú að '
huga að þessum málum í ljósi
næstliðinna níu ára um leið og
reynt er að hugsa fram til næstu
fimmtán ára.
Ekki verður um það deilt, hver
hugmyndafræðilegur grunnur er
að baki beggja löggjafanna og af
því ég átti þar að einhvern hlut og
hlýddi á mál manna og las yfir
Helgi Seljan skrifar
með löggjöfinni 1979 var
geymsluhugmyndinni ýtt alger-
lega til hliðar og til annarra átta
horft.
Þá þegar var horft fram á veg
fyrst og síðast til frjálsara og
betra búsetuforms, fyrir þroska-
hefta alveg sér í lagi, þar sem
reglan yrði, að hver og einn ætti
„Efsamfélagið, við öll réttumfram örvandi
og gefandi hönd þá getur þettafólk og vill vera
sjálfs sín ráðandi sem allra mest, vera við hlið
okkar hinna, eiga með okkur eðlilega, frjálsa
samleið í lífinu, eiga þess völ sem auðna gefur
allra bezt. “
það sem um var skrifað velkist ég
a.m.k. ekki í vafa.
Jafnréttismerkið var reist, sjál-
fsákvörðunarréttur hins fatlaða
fullgiltur, eðlilegt umhverfi, eðli-
legar aðstæður sem allra beztar,
skilyrði sem æskilegust til að fatl-
aðir allir yrðu fullgildir þjóðfél-
agsþegnar og vel að merkja
mættu ráða lífi sínu og lífsháttum
sem allra mest og bezt. Grund-
vöilur löggjafarinnar er eðlileg
þátttaka í þjóðfélaginu, fatlaðir
og ófatlaðir hlið við hlið í námi, í
starfi, í búsetu, í lífsstríðinu í
heild.
Þennan megingrundvöll er rétt
að hafa í huga, því einmitt strax
sem allra mesta völ um eigið líf.
Víst eru lög eitt og annað fram-
kvæmd þeirra, sér í lagi fjár-
mögnun framkvæmda þeirra,
sem allt veltur á.
Hrikalegar vanefndir undan-
genginna ára valda því, að ekki
hefur nándar nærri miðað svo vel
á veg fram, sem væntingar voru
um, sem lög segja um. En mark-
miðin, lagaákvæðin og andinn
þar á bak við blíva engu að síður.
Allt það fólk, sem að þessum
merku málefnum vinnur og varð-
ar um leið veg til framtíðar verð-
ur einfaldlega að taka mið af því,
sem til ér ætlast í lögunum og það
má aldrei slá af ítrustu réttlætis-
kröfum í skjóli þess, að æðstu
yfirvöld fjármála og félagsmála
hafa um árabil vanrækt og van-
efnt skyldur sínar. Þá leggja
menn einfaldlega árar í bát og
hætta að berjast fyrir lögboðnum
rétti. lögboðnum framlögum og
láta stjórnvöldum einum eftir að
valsa um að vild sinni og svíkjast
um enn ríflegar og rækilegar og
svelta svo þessi mál öll úti, að
aðeins horfi aftur á bak.
Því legg ég áherzlu á þetta, að
þegar fólk tók það verkefni að sér
á vetrardögum að kanna ástand
og gera tillögur um framtíð sólar-
hringsstofnana, þá var örugglega
með því eina hugarfari að víkja
ekki af vegi laganna, að leggja til
það eitt sem andi löggjafar ætlað-
ist til, að fara að öllu með fullri
gát, en horfa fram með fullri
djörfung. Ég vísa enn til upphafs-
ins, er félagsmálaráðherra fékk
okkur til þessara starfa, örugg-
lega ekki til að 'staðfesta „status
Ekki ætla ég að þykjast vera
með patentlausnir á efnahags-
vaíída þjóðarinnar eins og flestir
virðast vera með í dag. Málið er
flóknara en svo að einfaldar
skyndilausnir bjargi þar nokkru.
Þó mæla flest skynsöm rök með
niðurfærslu launa og verðlags í
stað millifærslu eða uppfærslu
upp í óðaverðbólgu sem ekki væri
séð fyrir endann á í áraraðir á
eftir.
Auðvitað verður úr því sem
komið er að lækka heildarkaup-
greiðslur hér á landi á einn eða
annan hátt. Þótt ekki sé það gott
mál í verkalýðsbaráttu almennt.
En um fátt annað er að ræða.
Fleira þarf hins vegar líka að
gera. Eins og til dæmis að lækka
vexti með valdboði um óákveð-
inn tíma.
Mismunandi
launalœkkun.
Hjá sumum hœkkun
En það á að lækka kaup sumra
mun meira en annarra. Og enn
annarra launþega alls ekki neitt.
Þvert á móti á að hækka allt lægst
launaða fólkið upp yfir 40 þúsund
króna mánaðarlaun strax. Síðan
eiga mismunandi og minnkandi
þrepahækkanir að koma upp
neðsta hluta launastigans, og loks
stigvaxandi þrepalækkanir þar
fyrir ofan. Útkoman á auðveld-
lega að geta orðið 9% launalækk-
un til jafnaðar. Með öðrum orð-
um; Draga verulega saman
heildarbil launastigans eins og
bestu efnahagsráðstafanir síð-
ustu áratuga gerðu hér um árið
og voru kölluð „Kaupránslög
Geirs“ (Hallgrímssonar forsætis-
ráðherra vorið 1978). Það voru
án efa langbestu og sanngjörn-
ustu efnahagsaðgerðir fyrir lág-
launafólk landsins í áratugi.
Verkalýðshreyfingin og þáver-
andi stjórnarandstaða eyðilögðu
þessar góðu ráðstafanir með ægi-
valdi sínu undir kjörorðinu;
„Samningana í gildi“ vorið 1978.
Aldrei í seinni tíð hefur jafn-
launastefnan beðið annað eins
skipbrot eins og við niðurrif þess-
í skiptum
á verkalýðshreyfingin nú að krefjast
breytts þjóðfélags
Magnús H. Skarphéðinsson skrifar
„Verkalýðshreyfingarinnarer völin. Hún
sýndi það á þriðja ogfjórða áratug þessarar
aldar að hún gat unnið marga varanlega sigra.
Því ekki að setja upp háleit markmið aftur og
fylgja þeim eftir ? “
ara sanngjörnu lagasetningar.
Gjöldum við enn í dag þessa ljóta
leiks.
í ríkisstjórn þá voru Fram-
sóknarflokku og Sjálfstæðis-
flokkur, og í stjórnarandstöðu
Alþýðubandalag, Alþýðuflokk-
ur, og Samtök Frjálslyndra og
Vinstrimanna.
Einnig þarf líka að finna hús-
næðismálakerfi landsins strax,
þótt teljandi afrakstur þeirra
kæmi eflaust ekki í gagnið fyrr en
að nokkrum misserum liðnum.
Uppsafnaður vandi kerfisins er af
slflcri stærðargráðu.
Hrun atvinnuveganna er
gráa markaðnum
að kenna,
ekki launþegum
Þótt lækka verði kaupið núna
þá er verkalýðshreyfingunni ekki
að kenna í þetta skiptið hvernig
komið er fyrir atvinnuvegunum.
Aldrei slíku vant. Það er umfram
allt grái markaðurinn, vaxtafrels-
ið sem er að drepa allan atvinnu-
rekstur á íslandi í dag. Réttast
væri því að þjóðnýta fjármagnið
sem sogaðist frá atvinnuvegunum
yfir til „fjármagnseigendanna" til
baka með valdboði. Þangað var
peningunum stolið með lögunum
um frelsi til ákvarðana vaxta. En
það er víst ekki hægt að setja
afturvirk lög segir stjórnarskráin
svo fara verður sömu gömlu
leiðina að hengja launþegana
fyrir frjálshyggjumennina.
Ég hef verið að hugsa það að
réttast væri líklega af launþega-
samtökunum að neita að gefa
nokkuð eftir af kaupinu, með
góðu eða illu. Þessu má öllu ná
aftur með fantaverkföllum. Öllu
saman. Og láta þetta frjáls-
hyggjulið og Panjero-forstjóra-
klúbbinn fara endanlega á hau-
sinn með öll gælufyrirtækin sín.
Með söng og hljóðfæraslætti.
Þeir sólunduðu stórum hluta
þessa í persónulegt hógiífi sitt og
fjölskyldna sinna, ásamt með
hinni ótímabæru kröfu sinni um
vaxtafrelsið. Þeir ættu einu sinni
að standa reikningsskil gerða
sinna. Svona einu sinni til til-
breytingar. Það væri það allra
minnsta. Ef það kæmi því miður
ekki verst niður á hinu atvinnu-
lausa fólki sem fjölgaði um allt
land í kjölfar slíkra hópupp-
sagna. En hætt væri við því, því
miður.
Miðstýring
atvinnulífsins má
sjaldnast verða annað
en skammtímaráð
Auðvitað eiga vextir að vera
frjálsir eins og allt annað sem
mögulega er hægt að sleppa mið-
stýringarkrumlunni af. En aðeins
þegar eðlilegt ástand og jafnvægi
er til þess. Það er langt því frá að
svo hafi verið þegar þessi vaxta-
veisla hófst með lögunum árið
quo“, heldur leggja farsælan
grunn að framtíðarlausn.
Og um það er nú deilt, hvernig
til hefur tekist og tjáir ekki hér að
fella hlutdrægnisdóma þar um.
Fyrir starfshópnum fór yfirlæknir
Greiningarstöðvar ríkisins Stefán
Hreiðarsson, þar var Gréta
Bachmann forstöðukona í Bjark-
arási (áður í Skálatúni) og undir-
ritaður.
Sérstakur starfsmaður var
Lára Björnsdóttir núv. fram-
kvæmdastjóri svæðisstjórnar í
Reykjavík, til ráðuneytis var
Bjarni Kristjánsson fram-
kvæmdastjóri svæðisstjórnar á
Akureyri (áður forstöðumaður á
Sólborg) og ritari var Margrét
Margeirsdóttir deildarstjóri í fé-
lagsmálaráðuneyti. Utan efa er
það, að ef undirritaður er undan-
skilinn, þá var þarna saman kom-
in ærin fagleg þekking og ekki
síður haldgóð reynsla.
En því greini ég hér frá
nöfnum, að svo má á sumum
skilja, að allra bezt væri að allt
væri dæmt dautt og ómerkt, sem
frá þessu fólki kom og þess vegna
rétt að greina frá öllum ábyrgðar-
aðilum. Undirritaður vissi alveg
að hverju hann gekk og aldrei
yrðu allir á eitt sáttir um niður-
stöðu og jafnvel yrði reynt að ýfa
upp og ýta undir ýmislegt í fram-
Framhald á bls. 6
Helgi er félagsmálafulltrúi hjá Ör-
yrkjabandalaginu og fyrrverandi al-
þingismaður.
1985 sem Þorsteinn Pálsson for-
sætisráðherra hefur margsinnis
gumað af að sé besti afrakstur
síðustu ríkisstjórnar hans og
Steingríms Hermannssonar sem
sat árin 1983 til 1987.
Þótt margt gott megi segja um
frelsi vaxtanna, sem auðyitað er
lífsnauðsyniegt flestum þjóðfé-
lögum til lengdar, þá er ekki hægt
að sleppa þeim á'slíka gandreið
að mestallt atvinnulífið hrynji í
bókstaflegri merkingu undan
þeim. En það er einmitt það sem
gerst hefur hér á landi nú. Þegar
svo er verður einfaldlega að
halda þeim niðri með handafli,
með ríkisvaldboði, eins lengi og
þarf þar til atvinnuvegirnir geta
staðist þá. Svo einfalt er þetta.
Almennt vaxtafrelsi er samt
hlutur sem verður að stefna að
sem fyrst. Lögmál framboðs og
eftirspurnar verður að fá að ráða
fjármálalífi og fjárfestingar-
ákvörðunum þessarar þjóðar
miklu meira en verið hefur, ef
nokkur von á að vera um hag-
kvæmar fjárfestingar og varan-
legan hagvöxt hér. Annað eru
tálsýnir. Hagvöxtur hefur hvergi í
veröldinni varað til langframa
með miðstýrðu efnahagslífi. Og
hann gerir það ekki heldur hér á
landi.
Bagalegt afstöðuleysi
hreyfingarinnar til
mismunar á hœstu
og lœgstu launum
En þess vegna verður líklega
að lækka kauþið strax því hætt er
við að ekki sé hægt að ganga að
neinum öðrum kostnaðarfaktor
eins skjótvirkum og skilvirkum
svo þorri atvinnuveganna hér á
landi stöðvist ekki allra næstu
vikurnar. Þ.e.a.s. ef ekki á að
koma til stórfellt atvinnuleysi og
fólksflótti frá eyjunni. Það er
nokkuð ljóst. Sökin er hins vegar
alls ekki launþeganna í þetta
skiptið, eins og fyrr hefur verið á
Framhald á bls. 6
Magnús er bæjarstarfsmaður í Kópa-
vogi.
Þriðjudagur 13. september 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5