Þjóðviljinn - 01.10.1988, Qupperneq 7

fcft * n * |3 « -gr Ilv4 /driB
______/ INNSÝN l-----
Að hrökkva eða stökkva
Alþýðubandalagið náði ekki öllum sínum málumfram. Miðstjórnarmenn tóku ákvörðun að yfirveguðu máli.
Meirihlutinn afdráttarlaus en minnihlutinn mjög einarður. Umrœðan snerist mest um samningsréttinn.
Mörgsjónarmið hafa komið til greina við val á ráðherrum
Á miðstjórnarfundi Alþýðubandalagsins þurfti fólk að tala saman og skoða rök og gagnrök. Hér sitja niðursokknar þær Sólveig
ÞOrðardóttir Ijósmóðir í Njarðvík og Kristín Á. Ólafsdóttir borgarfulltrúi í Reykjavík. Mynd: Jim Smart
í stuttri en snarpri stjórnar-
myndun var tekist á um ýmis
þjóðfélagsmál. Fulltrúar þriggja
stjórnmálaflokka auk Stefáns
Valgeirssonar reyndu eftir mætti
að stilla saman strengi sína.
Auðvitað kepptust allir aðilar við
að þoka sínum sjónarmiðum eins
langt áleiðis og unnt var en í
samningaviðræðum kemur fyrr
eða síðar að því að mönnum skilst
að tilgangslaust er að togast
lengur á yfir samningaborðið. Sú
stund er þá upp runnin að ákveða
verður hvort sá árangur sem
náðst hefur er ásættanlegur, eða
hvort ekki liggur annað fyrir en
að standa upp og ganga út vegna
þess að ekki næst samkomulag
nema slegið sé of mikið af grund-
vallarsjónarmiðum.
Samnings-
rétturinn
Af fréttum að dæma er alveg
ljóst hvaða mál það var, sem Al-
þýðubandalagið eyddi mestri
orku í að fá fram án þess að það
tækist. Það var krafan um að
aflétt yrði þegar í stað þeim lög-
bundnu þvingunum sem samn-
ingsréttur verkalýðsfélaga var
hnepptur í með bráðabirgða-
lögum fráfarandi ríkisstjórnar.
Alþýðuflokkur og Framsóknar-
flokkur, sem báðir sátu í ríkis-
stjórn Þorsteins Pálssonar og
höfðu átt þátt í að svipta verka-
lýðshreyfinguna samningsréttin-
um, voru ófáanlegir til að bakka
lengra en svo að samningsréttur
fengist 15. febrúar.
Því hefur verið haldið fram að
yfirlýsingar nokkurra verkalýðs-
leiðtoga um að verkalýðs-
hreyfingin gæfi ekkert fyrir samn-
ingsréttinn á þessari stundu, hafi
veikt mjög vígstöðu þeirra Al-
þýðubandalagsmanna sem stóðu
í þrefi við krata og Framsóknar-
menn um stjórnarsáttmála. Ekki
vantaði að hægt var að benda á
samþykktir margra verkalýðsfé-
laga og stórra samtaka þar sem
lögð var ofuráhersla á að verka-
lýðshreyfingin fengi samnings-
réttinn strax. Forseti ASÍ, Ás-
mundur Stefánsson, var heldur
ekki myrkur í máli þegar hann
setti aftur og aftur fram þá
skoðun sína að ekki bæri að slá af
kröfunni um að fá samningsrétt-
inn strax. En þegar það fréttist að
framámenn í Verkamannasam-
bandinu, Guðmundur J. Guð-
mundsson, Karl Steinar Guðna-
son, Karvel Pálmason og fleiri
forystumenn þar á bæ, teldu
samningsréttinn síður en svo vera
mál málanna, þá var ljóst að
verkalýðshreyfingin var ekki ein-
huga í málinu. Þeir samninga-
menn, sem rembst höfðu við að
fá það ákvæði inn í sáttmála ný-
rrar ríkisstjórnar að aflétt yrði
þegar í stað afnámi samningsrétt-
arins, misstu viðspyrnu þegar
ljóst var að verkalýðshreyfingin
fylkti sér ekki einhuga um þá
kröfu.
Ákvörðun
miðstjórnar
Alþýðubandaiagsins
Þegar miðstjórn Alþýðu-
bandalagsins stóð svo frammi
fyrir þeirri staðreynd að ekki var
um nema tvennt að velja, að fara
í ríkisstjórn, þótt samningsréttar-
banni yrði ekki aflétt fyrr en í
febrúar, eða að neita allri aðild
að landsstjórninni, þá þótti
mörgum úr vöndu að ráða. Enda-
nleg niðurstaða miðstjórnar hef-
ur verið gerð heyrumkunn; ríkis-
stjórnarþátttakan var samþykkt
með yfirgnæfandi meirihluta. En
því hefur ekki verið haldið jafn
vel til haga að innan Alþýðu-
bandalagsins er skeleggur minni-
hluti sem mat stöðuna þannig að
upp á síðari tíma væri betra fyrir
flokkinn að eiga ekki aðild að rík-
isstjórn úr því að ekki tókst að
knýja það fram að verkalýðs-
hreyfingin fengi strax óskertan
samningsrétt.
Eftir að meirihluti miðstjórnar
Alþýðubandalagsins hafði síð-
astliðið þriðjudagskvöld sam-
þykkt ríkisstjónaraðild með 64
atkvæðum gegn 23 (5 sátu hjá) og
eftir að opnuð höfðu verið sím-
skeyti frá 15 miðstjórnar-
mönnum, sem ekki komust á
fundinn, og í ljós kom að 13
þeirra voru samþykkir stjórnar-
aðild, 1 á móti og 1 óskaði eftir að
gefa ákveðnum miðstjórnar-
manni umboð til að fara með at-
kvæði sitt (símskeytaformið á at-
kvæðagreiðslu var reyndar ekki
viðurkennt í þetta sinn en auðvit-
að voru opnuð þau símskeyti sem
stíluð voru á fundinn; þó ekki fyrr
en eftir atkvæðagreiðslu), þegar
þessi niðurstaða lá fyrir var lögð
fram svofelld bókun:
Bókun
andófsmanna
„Síðastliðið laugardagskvöld
var boðað til fundar í miðstjórn
Alþýðubandalagsins. Fyrir fund-
inn voru lögð drög að stjórnar-
sáttmála sem meirihluti þing-
flokks Alþýðubandalagsins hafði
samþykkt.
Strax varð Ijóst að mikil and-
staða var innan miðstjórnar gegn
drögunum, einkum vegna þess að
þau fólu í sér að gengist var inn á
áframhaldandi afnám samnings-
réttarog áframhaldandi kjararán.
Fyrrívikunni (mánudaginn 19.
september, innsk. Þjv.) hafði
þingflokkurinn samþykkt að Ai-
þýðubandalagið fœri ekki í ríkis-
stjórn nema launafrystingyrði taf-
arlaust afnumin og samningsrétt-
urinn endurheimtur strax.
Ljóst var að meirihluti þing-
flokksins hafði ekki gert sér grein
fyrir andstöðu miðstjórnarfélaga
gegn afnámi grundvallar-
mannréttinda, heldur talið að
hœgt vœri að stilla miðstjórn upp
frammi fyrir orðnum hlut. Svo
reyndist ekki vera. Niðurstaðan
varð sú að formaður flokksins
beygði sigfyrir lýðræðislegri um-
rœðu og fékk þingflokkinn til að
samþykkja enn á ný fyrri sam-
þykktir um að samningsrétturinn
vœri skilyrði fyrir stjórnarþátt-
töku. Við svo búið var miðstjórn-
in send heim og ekki talið
nauðsynlegt að hún sýndi hug
sinn í atkvæðagreiðslu.
Nú hefur þingflokkur og
flokksforysta enn á ný rofið öll
grið og gengið á bak orða sinna og
leggur enn á ný fyrir miðstjórn-
arfélaga á Stór-Reykjavíkursvœð-
inu stjórnarsáttmála sem brýtur í
bága við grundvallarstefnumið
Alþýðubandalagsins og grund-
vallarmannréttindi borgaralegs
lýðrœðis.
Samningsréttur verkalýðs-
hreyfingarinnar getur aldrei orðið
skiptimynt fyrir stundarhagsmuni
einstakra hópa.
Auk framangreinds er ekkert
það í stjórnarsáttmálanum sem
gefur til kynna að komið verði á
félagslegum umbótum, enda er
slíkt ekki hægt með verkalýðsh-
reyfinguna í fjötrum.
Arásir á verkalýðshreyfinguna
eru afsakaðar með því að leysa
eigi félagslegan og efnahagslegan
vanda landsbyggðarinnar, en
engin slík úrræði er að finna í
stjórnarsáttmálanum. Lands
byggðinni verður ekki bjargao
með fjárveitingu til einstakra út-
gerðarfyrirtækja, heldur með
gjörbreyttri efnahagsstefnu.
Þrátt fyrir að miðstjórn Al-
þýðubandalagsins hafi nú verið
beygð undir vilja nokkurra for-
ystumanna, þýðir það ekki að all-
ir félagar flokksins hafi hætt bar-
áttu fyrir mannréttindum. Við
munum aldrei styðja ríkisstjórn
sem virðir að vettugi rétt verka-
lýðshreyfingarinnar til frjálsra
samninga. “
Aðeins ein kona
Mikið hefur verið um það rætt
að í nýju ríkisstjórninni sé ekki
nema ein kona. Jóhanna Sigurð-
ardóttir félagsmálaráðherra er
líkt og í fráfarandi ríkisstjórn eina
konan sem gegnir ráðherraemb-
ætti. Með prósentureikningi má
sýna fram á að hlutur kvenna hafi
heldur skánað, að hlutfall kvenr-
áðherra hafi vaxið um 2%, úr 9%
í 11%, við stjórnarskiptin, en
slíkar reikningskúnstir geta ekki
dulið þá nöpru staðreynd að enn
er Jóhanna eina konan í ríkis-
stjórn.
Alþýðubandalagið hefur
löngum lagt áherslu á jafnrétti
kynjanna. Þess vegna beinast
augu manna miklu frekar að því
en Framsóknarflokknum þegar
talið berst að því að ekki skuli
vera nema ein kona í ríkisstjórn-
inni. Þeir sem hafa gagnrýnt
þetta hafa bent á að samkvæmt
reglum Alþýðubandalagsins
skuli hvort kynið eiga að minnsta
kosti 40% fulltrúa í stofnunum
flokksins. Af sjálfu leiðir að þetta
ákvæði er ekki gilt gagnvart
þingflokknum því að þar veltur
allt á fylgi kjósenda. Meðan kon-
ur eru ekki Settar í efstu sæti
framboðslista flokksins líkt og
gert var á Suðurlandi í síðustu
kosningum, þá verður ekki um að
ræða hlutfallslega aukningu
kvenna í þingflokknum nema til
komi stóraukið kjörfylgi.
Að mörgu er
að hyggja
Komið hefur fram að þing-
flokkur Alþýðubandalagsins
valdi ekki menn til að gegna
störfum ráðherra fyrr en nóttina
eftir að miðstjórnarfundur
flokksins hafði samþykkt aðild að
ríkisstjórninni. Eftir viðræður við
þingmenn gerði Ólafur Ragnar
Grímsson formaður flokksins til-
lögu um þrjá menn og þingflokk-
urinn samþykkti þá tillögu.
Mörg sjónarmið hljóta að hafa
komið til álita þegar þingflokkur-
inn tók endanlega ákvörðun sína.
Eitt hefur að sjálfsögðu verið að
ráðherrar flokksins væru ekki all-
ir af sama kyni. Annað að þeir
væru ekki allir frá suðvesturhorn-
inu og svo mætti áfram telja.
En mestu skiptir að menn
stóðu saman um endanlega
niðurstöðu. Enginn flokksmaður
hefur dregið í efa að formaður
flokksins og varaþingmaður
Reykjaneskjördæmis, Ólafur
Ragnar Grímsson, ætti að taka
sæti í ríkisstjórninni. Ekki var
óeðlilegt að þingflokkurinn veldi
Svavar Gestsson þingmann
Reykjavíkur og fyrrverandi for-
mann flokksins. Sömuleiðis er
það mjög eðlilegt að fenginn
skyldi þingmaður úr Norður-
landskjördæmi eystra, Stein-
grímur J. Sigfússon, til að gegna
embættum samgöngu- og land-
búnaðarráðherra.
Þingflokkurinn hefur valið til
hvaða sjónarmiða ætti að taka
mest tillit við þessa ákvörðun. í
ljósi þess vals hafa menn verið
kallaðir til verka. ad
Laugardagur 1. október 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7