Þjóðviljinn - 19.11.1988, Blaðsíða 6

þ J ÓÐ VILJIN N Malgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Skuldadagar
Háværar raddir hrópa að gengi íslensku krónunnar sé of
hátt. Notað er kurteislegt orðfæri og talað um gengis-
breytingar. Krafan um að fella gengið er borin fram af sívax-
andi þunga. Og nú er ekki bara talað um að fella krónuna um
fjögurtil fimm prósent, en á máli embættismanna og margra
stjórnamálamanna er slík aðgerð kölluð gengisleiðrétting,
heldur er opinskátt rætt um 20 til 30% gengisfellingu.
Gengisfellingarstefnan er rökstudd með því að útflutn-
ingsatvinnuvegirnir séu reknir með tapi. Tekjurnar séu ekki
nægar því að ekki fáist nógu margar krónur fyrir framleiðslu-
vörurnar. Innlend verðbólga hafi hækkað allan tilkostnað,
og er þá einkum tínt til að launagreiðslur fyrirtækja séu of
háar, en þó heyrist æ oftar kvartað um háan fjármagns-
kostnað.
Hér skal ekki gert lítið úr rekstrarvanda í útgerð og fisk-
vinnslu. Á þeim vettvangi eru grafalvarleg tíðindi að gerast,
tíðindi sem snerta ekki aðeins eigendur og forstjóra heldur
þjóðina alla. Og sá vandi verður ekki leystur nema með
einhvers konar samfélagslegu átaki. En á hitt ber að líta, að
ráðamenn fyrirtækjanna hljóta að bera einhverja ábyrgð á
því hvernig komið er. Þótt stjórn efnahagsmála hafi verið í
molum í tíð síðustu ríkisstjórna, og einkum einkennst af oftrú
á hömlulausan markaðsbúskap, geta forsvarsmenn fyrir-
tækja ekki vikist undan allri ábyrgð á röngum og ótímabær-
um fjárfestingum með því að tönnlast sífellt á aðhaldsleysi
stjórnvalda í rekstri ríkissjóðs.
Á undanförnum misserum hefur ríkt hér góðæri til sjávar
og sveita. Afli hefur verið með eindæmum mikill og lengst af
hefur fengist mjög hátt verð fyrir sjávarafurðir. Svo virðist
sem stærsti hlutinn af forstjórum, stjórnarmönnum og
eigendum íslenskra fyrirtækja hafi aldrei látið flökra að sér
að þetta góðæri gæti einhvern tíma tekið enda. Hafi einhver
draumamaður verið meðal þeirra, hefur sá Jósef ekki kallað
hátt á torgum að komið gætu sjö magrar kýr sem ætu upp
þær feitu og fallegu. Má þó vera að Sjálfstæðisflokkurinn
hefði getað sveigt Þorstein Pálsson, og aðra ráðherra sína í
fyrri ríkisstjórnum til að taka upp skynsamlega stefnu í efna-
hagsmálum, ef innan hans hefði risið upp kröftugur kór,
svokallaðra athafnamanna og minnt íhaldsmenn á fallvalt-
leik tilverunnar.
Staðreyndin er sú að stór hluti atvinnurekenda hefur verið
á stórkostlegu fjárfestingafylliríi. Þrátt fyrir himinháa vexti
hafa þeir í stríðum straumum leitað til banka og sjóða og
beðið um lánsfé. Stundum hefur verið um að ræða kaup á
nauðsynlegum tækjum eða fasteignum til að bæta rekstrar-
afkomuna, en oft hafa þessar fjárfestingahugmyndir verið
algjörlega ótímabærar og ekki aukið arðsemina til jafns við
hækkandi fjármagnskostnað.
Bankar og sjóðir hafa yfirleitt tekið flestum hugmyndum
athafnamannanna vel. Þrátt fyrir hagdeildir og fjölmarga
sérfræðinga virðist meginreglan hafa verið að veita lán ef
viðkomandi fyrirtæki hefur getað lagt fram veð fyrir skuld-
inni. Minna sýnist hafa verið hirt um hvort reksturinn skilaði
arði og lítið hefur heyrst frá bankakerfinu um að hugsanlega
gæti harðnað í ári. Þar stóðu menn á gati þegar í Ijós kom hjá
Hafskip sáluga að breytt rekstrarskilyrði gátu leitt til þess að
veðin rýrnuðu.
Pilsfaldakapítalisminn byggist á því að atvinnurekendur
hafa algjörlega frjálsar hendur meðan allt gengur vel. En
þegar eitthvað bjátar á leita þeir ásjár Stórumömmu, ríkis-
valdsins. Ef þeir fá þar ekki huggun strax, klaga þeir að
mamma sé svo vond.
Auðvitað verður þjóðin að borga þessa veislu. En greiði
hún nú alla reikningana með því að taka á sig þær verð-
hækkanir sem fylgja stórkostlegri gengisfellingu, þá heldur
vitleysan áfram. Nú verður einfaldlega að velja hvaða
atvinnurekstur er á vetur setjandi. íslenska þjóðin hefur ekki
efni á að greiða niður taprekstur hjá öllum þeim athafna-
mönnum sem sleppt hafa fram af sér beislinu í fjárfestinga-
fylliríi liðinna ára.
KLIPPT OG SKORIÐ
Tíminn í
ráðgjafarstarfi
Þeir á Tímanum eru blaða-
manna sístir til að gleyma þeirri
kristilegu skyldu að bera um-
hyggju fyrir velferð grannanna.
Þess vegna birta þeir reglulega á
sinni ritstjórnarsíðu umvandanir
ýmiskonar og holl ráð til annarra
dagblaða svo að þeim megi vel
farnast í tilverunni.
Til dæmis hefur Garri hvað
eftir annað sárvorkennt þeim
sem á Morgunblaðinu starfa þau
ósköp hvað blaðið er stórt. Svo
stórt að það er, samkvæmt líkind-
areikningi, með öllu útilokað að
lesendur geti lesið nema agnar-
ögn af því. Morgunblaðsmenn
hafa einhverra hluta vegna ekki
kunnað að meta þessar athuga-
semdir og svarað afundnir í þá
veru, að þetta sé barasta öfund
hjá því kotblaði, Tímanum.
Þetta er dálítið út í hött allt
saman. Vitanlega er það rétt að
það er auðveldara bæði fyrir
greinarhöfund, lesanda og
auglýsingu að týnast í stóru blaði
en litlu. Vitaskuld er það líka rétt
að stærra er ekki endilega sama
og betra. En það er jafnrétt að
rúm stærð blaðs og mannfjöldi
bjóða upp á marga möguleika í
skrifum og úrvinnslu sem aðrir
geta ekki leyft sér fyrir fátæktar
sakir.
Og svo framvegis.
Ofstækið er
vont og gott
Tíminn gerir þó meira af því að
leiðbeina Þjóðviljanum af sinni
gæsku en Stóra bróður í Aðal-
stræti. Og við Þjóðviljamenn
erum náttúrlega allir af vilja
gerðir til að taka við hollum
ráðum. Versturfjandinn hve mis-
vísandi þau eru.
Tökum nýleg dæmi af Garra-
skrifum um ritstjóramál á Þjóð-
viljanum.
Fyrst rýkur einhver Garrinn
upp og harmar það að Mörður
Arnason sé á útleið - allt í anda
þeirrar góðu og gömlu formúlu
að „góður rauðskinni er dauður
rauðskinni". Um leið var það
harmað að inn kæmi á blaðið
„ofstækisfullur bókmenntafræð-
ingur“, Silja Aðalsteinsdóttir,
enda líklega ekki á bætandi það
ofstæki sem á blaðinu er fyrir.
Það var semsagt mælt af einurð
og einlægni með kredduleysi og
hófsemi á Þjóðviljanum.
Svo líða fáir dagar og enn
bregður Garri á leik. Hann telur
sig nú hafa fengið það staðfest, að
nýr ritstjóri Þjóðviljans, Silja
Aðalsteinsdóttir, sé skelfilega
einsýnn marxisti, en það sem
áður var synd og skömm er nú
orðið fagnaðarefni í blaðaheimi.
Vegna hvers? Jú - vegna þess,
eins og í Garrapistlum segir, að
Þjóðviljinn „var miklu skemmti-
legri hér áður meðan hann hafði
enn hinn eina sanna kommún-
isma að fylgja". Og nú vonar
Garri af velvild sinni að Silja
verði til þess í sínu ofstæki að gera
Þjóðviljann aftur að „hressilega
skrifuðu marxistablaði".
Vér vitum ei hvers biðja ber,
stendur þar.
Sannur
kommúnismi
og Þjóðviljinn
Nú er það ósköp ljúft að eiga
góða granna og umhyggjusama.
Og enn betra að vita að áhyggjur
þeirra eru léttar sem fiður og
óþarfar eins og ný kóktegund
Það er nefnilega bara til eitt
Iögmál í sögu Þjóðviljans. Það er
þetta: hann var alltaf betri fyrir
tíu árum. Magnús Kjartansson
fékk að heyra þessa kenningu
skömmu eftir að hann kom að
blaðinu, hún heyrðist allan hans
starfsferil og lifir góðu lífi enn í
dag. Samkvæmt henni hefur
blaðið verið að versna frá því það
varð til fyrir röskum fimmtíu ár-
um. Og lifir samt enn og veit eng-
inn hvernig á því stendur.
Hitt er svo rangt hjá Tímanum
að Þjóðviljamenn hafi verið svo
afskaplega klárir á því hver væri
hinn sanni kommúnismi. Að vísu
bar allmikið á slíkum hugmynd-
um um sannleika sem höndlaður
hafi verið í eitt skipti fyrir öll á
fyrstu árum blaðsins - og þá voru
öll blöð reyndar í sama pólitíska
alvitringsskapinu, hvert fyrir sig.
En sem betur fer komu Þjóðvilja-
menn furðusnemma upp hjá sér
og öðrum nokkurri tilvistar-
spennu. Þeir voru kommar og um
leið íslenskir þjóðernissinnar,
þeir vildu breiða út menninguna
meðal almennings og um leið
voru þeir framúrstefnuvinir, þeir
voru kjarabaráttumenn og um
leið var þeim í nöp við „lífskjara-
kapphlaupið" og margt fleira var
þeim til skemmtilegra þver-
stæðna lagt. Af þessum sökum
varð íslensk róttækni mjög sér-
stæð og það hefur verið drjúgur
partur af lífmagni hennar að
henni hefur lengi vel ekki verið
stjórnað af þeim sem vissu gjörla
hvar „hinn sanni kommúnismi“
var og með hverju hann skyldi
étinn.
Athvarf Tímans
Því er náttúrlega ekki að neita
að þverstæðurnar í róttækninni
hafa gert bæði samherja og and-
stæðinga dálítið ráðlausa í fram-
an á stundum - því sú árátta er
sterk í mennskri kind að einfalda
hlutina sér til þæginda og hugsun-
arleysis. Þess vegna vill Tíma-
garri að Þjóðviljinn sé hið
hreinræktaða marxistablað sem
líkast til hefur aldrei verið til. Og
það er þess vegna sem Tímamenn
finna sér sjálfir jafnan það at-
hvarf sem á má treysta í hverful-
um heimi sem stundum sveigir
Framsóknarflokk til hægri og
stundum til vinstri og stundum
inn í sína eigin miðju. En það er
að elska og virða sinn arfakóng -
sem allir vita hvað heitir.
ÁB
Þjóðviljinn
Síöumúla 6 * 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar.Árni Bergmann, MörðurÁrnason, ÓttarProppé.
Fróttastjóri: LúðvíkGeirsson.
Blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Guðmundur Rúnar Heiðarsson,
Heimir Már Pétursson, Hjörleifur Sveinbjörnsson, Kristófer
Svavarsson, Magnús H. Gíslason, LiliaGunnarsdóttir, Ólafur
Gíslason, Páll Hannesson, SigurðurÁ. Friðbjófsson (Umsjónarm. Nýs
Helgarb.), Sævar Guðbjörnsson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljosmyndarar: Jim Smart, ÞorfinnurÓmarsson.
Utlitsteiknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÓ. Pétursson
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Anna Benediktsdóttir
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Nýtt helgarblað: 100 kr.
Áskriftarverð ó mánuði: 800 kr.
6 SÍÐA — ÞJOÐVILJINN Laugardagur 19. nóvember 1988