Þjóðviljinn - 19.11.1988, Blaðsíða 11

_______AFMÆLI_______
Nírœður á mánudaginn
Gísli Ólafsson
bakari
Það var ekki að öllu leyti
auðvelt fyrir ungling sem kom úr
bændamenningu í upplausn að
fóta sig í lítt mótaðri borgar-
menningu eftirstríðsára. Það var
margt gott við menntaskóla fyrir
utan kjánalega togstreitu milli
kennara og nemenda, en nokkur
vöntun var á samsvarandi bak-
grunni á grónu Reykjavíkur-
heimili. Vini og nauðleitarmenn
var helst að finna meðal burtflutt-
ra sveitamanna sem voru að
koma undir sig fótunum á möl-
inni og áminntu ungan náms-
mann um hagsýni og útsjónar-
semi með stefnu á örugga stöðu:
læknir, lögfræðingur, prestur.
Svo var líka fólk sem nýbúið var
að koma undir sig fótunum efna-
lega, en setti upp hátíðlegan svip
til að tala um Menninguna, ef það
þá bölvaði henni ekki.
Það var ólítið viðbótarnám-
skeið í mönnun að verða öðru
hverju nokkurs konar heima-
gangur hjá Kristínu og Gísla fá-
eina vetur. Þar var ekki snefill af
snobbi og varla hneykslun.
Reyndar voru þau einkar laus við
fjas. Þar bar Jónas Hallgrímsson
og Mozart á góma af eins sjálf-
sögðu kæruleysi og skopsögur úr
bæjarlífinu. Þau voru aldrei að
rembast við að vera fyndin, held-
ur var kímni þeirra og stundum
kaldhæðni eins eðlileg og lækur
sem liðast milli steina. Svo var
bakarinn að dunda við að læra
frönsku á sextugsaldri og skaut
okkur menntskælingum stundum
ref fyrir rass í því máli og þýsku.
Þegar horft er um öxl þykist ég
eiga brag þessa heimilis meira en
lítið að þakka.
Aldarfjórðungi seinna rakst ég
á nafn Gísla á vinnuborði. Þjóð-
háttadeild Þjóðminjasafnsins,
Sagnfræðistofnun Háskólans og
Árnastofnun höfðu óskað eftir
æskuminningum frá öllum sem
komnir væru á eftirlaunaaldur.
Hálft annað hundrað sinnti þessu
kvabbi og einn þeirra var Gísli
með fáeinar svipmyndir frá
Eyrarbakka í hnitmiðuðum orð-
um.
En það var sem að rétta skratta
litlafingur. Við nauðuðum í þessu
góða fólki að senda okkur meira,
og á síðustu sjö árum hefur Gísli
fóðrað okkur á frásögnum um
uppvöxt í þéttbýli, smiði og
smiðjur, manngerða hella, eldis-
hesta, drauma, brauðgerð, daga-
mun og félagslíf, ferðalög, hrein-
læti, himintungl, hunda, söng og
tónlistarlíf. Þetta er til samans
farið að slaga upp í bókarlengd.
Öll einkennast þessi skrif af
hinu sama og í stofunni á Berg-
staðastræti 48: glöggskyggni,
stálminni, vandvirkni og skýrri
framsetningu. Það er varla orði
ofaukið. Og það er kannski eina
aðfinnsluefnið. Okkur finnst
nefnilega heldur af hinu góða
þegar menn vaða elginn og fara
út fyrir beinar spurningar. Því þá
flýtur stundum sitthvað óvænt
með sem engum hefur dottið í
hug að spyrja um og hætt er við að
gleymist að eilífu. En vel gat ég
skilið afsvar hans við spurningum
sem önguðu af sænskættaðri
vandamálahnýsni:
„Kaflinn um unglingsárin og
spurningar þar eru mér svo fjar-
skyldar og ókunnugar að ég hef
engin svör.“
I svörum þessum kemur þó
fram að Gísli er fæddur á Gamla-
hrauni næstelstur af sex
systkinum. Fjölskyldan flutti út á
Eyrarbakka 1905, þar sem faðir
hans, Ólafur Árnason, var tómt-
húsmaður. Systkinin voru Magn-
ea húsmóðir, Árni sjómaður og
kaupmaður, Sigríður kaupmað-
ur, Guðni lyfsali og Sigurjón
myndhöggvari. Móðir hans,
Guðrún Gísladóttir, vann sjaldan
utan heimilis nema stöku sinnum
við fiskbreiðslu eða í kaupavinnu
og þá með yngri börnin með sér.
Gísli var í barnaskóla 10-14 ára
en vann jafnframt sem beitu-
strákur á vertíðum. Framhalds-
nám var útilokað eftir fermingu,
en þá hafði hann helst hug á
tungumálanámi, sem minnir á
frönskuna fjórum áratugum síð-
ar. Hann vinnur því áfram við
beitningu og hjá Lefoliis verslun
við upp- og útskipun, þvott og
þurrkun á fiski og á trésmíða-
verkstæði þar til hann sextán ára
gamall fær samfellda vinnu við
snúninga og aðstoð í bakaríinu.
Það var upphaf að lífsstarfinu.
Tvítugur fer hann til Reykja-
víkur sem nemandi í bakaríinu á
Laugavegi 42 og tekur sveinspróf
að ári liðnu. Síðan vinnur hann
þrjú ár í Björnsbakaríi en stofnar
1923 eigið bakarí ásamt öðrum í
Þingholtsstræti 23. Árin 1940-
1963 er bakaríið á Bergstaða-
stræti 48. Eftir það vinnur hann
tíu ár sem ritari í Lands-
bankanum og sömu ár sem fag-
kennari í Iðnskólanum. Árið
1923 kvæntist hann Reykvíking-
num Kristínu Einarsdóttur. Börn
þeirra eru Anna húsmæðrakenn-
ari, Einar Ólafur flugstjóri og Er-
lingur leikari.
Að lokum lítil minning um
hjálpsemi og skilning. Þegar
vesalingur minn skyldi halda sín
fyrstu jól sem brot af heimilisfor-
sjá, var honum m.a. falið að
kaupa tartalettur á Þorláks-
messu. En það kvöld hittust sem
oftar nokkur efnilegustu skáld,
tónsmiðir, málarar og önnur upp-
rennandi stórmenni heimsins og
kættust fram eftir nóttu. Um há-
degi á aðfangadag er svo spurt:
Hvar léstu tartaletturnar? Þær
höfðu þá gleymst í menningarví-
munni.
Nú voru góð ráð dýr að falla
ekki á fyrsta prófi. En það var
ýmist búið að loka bakaríum eða
allar tartalettur uppseldar. Um
tvöleytið var ég kominn upp á
Bergstaðastræti, Gísli löngu bú-
inn að loka og hvíldi sig inni í
stofu eftir törn morgunsins og
undanfarinna daga. Ég spyr
hvort hann hefði nokkuð átt eftir
af tartalettum þegar hann lokaði.
Svo var ekki. Hann spurði ein-
hvers sem hljómaði líkt og
„Liggur þér nokkuð við?“ Ekki
var hægt að segja að líf mitt lægi
við, en eitthvað í þá áttina. Þau
Kristín litu hvort á annað. Síðan
andvarpaði Gísli og lét mig koma
niður með sér, kveikti á ofni, bjó
til deig, setti í form og fyllti af
baunum. Til hvers? undraðist ég.
Svo þær leggist ekki saman. Með-
an góðverkin bökuðust fékk ég
sumsé dálitla tilsögn í bakaralist.
Síðan var mér óskað gleðilegra
jóla með poka af nýjum tartalett-
um og mannorðinu borgið fyrir
horn.
Afmæli Gísla er reyndar ekki
fyrr en á mánudaginn en þá tekur
hann á móti gestum í Iðnaðar-
mannahúsinu við Hallveigastíg.
Mér er tjáð að gamlir heimagang-
ar séu velkomnir.
Árni Björnsson
Nýjar bækur — Nýjar bækur — Nýjar bækur
Verk- og kerfisfræðistofan hf. auglýsir hér með
forval verktaka vegna fyrirhugaðs útboðs Lána-
sjóðs íslenskra námsmanna á tölvukerfi fyrir
sjóðinn. Skilafrestur er til 30. 11. 1988. Þeir sem
hafa áhuga hafi samband við Daða Jónsson í
síma 91-687500.
Verk- og kerfisfræðistofan hf.
Hús verslunarinnar, 103 Reykjavík
Skrifstofuhúsnæði
óskast
Dómsmálaráðuneytið óskar eftir að taka á leigu
250-300 fermetra skrifstofuhúsnæði miðsvæðis í
Reykjavík fyrir Fangelsismálastofnun ríkisins.
Þeir sem áhuga hafa vinsamlegast snúi sér til
dómsmálaráðuneytisins, Arnarhvoli fyrir 28. nóv-
ember nk. Lýsing á húsnæði fylgi og upplýsingar
um staðsetningu, aldur, verðhugmyndiro.fl. sem
máli kann að skipta.
Dóms- og kirkjumálaráðuneytið, 16. nóvem-
ber1988
|j PAGVIST BAHKA
Fóstrur, þroskaþjálfar,
áhugasamt starfsfólk!
Dagvist barna, Reykjavík, óskar eftir starfs-
fólki í gefandi störf á góðum vinnustöðum.
Til greina koma hlutastörf bæði fyrir og eftir há-
degi. Upplýsingar veita forstöðumenn eftirtalinna
dagvistarheimila og skrifstofa Dagvistar barna,
sími 27277.
Vesturbær
Grandaborg v/Boðagranda S. 621855
Skóladagh. Skáli v/Kaplaskjólsveg S. 17665
Austurbær
Álftaborg Safamýri 32 S. 82488
Lækjarborg v/Leirulæk S. 686351
Sauðfjárbændur athugið
Þeir sem áforma að leggja inn sauðfé í afurða-
stöð á tímabilinu 20. nóv. til 31. maí nk. þurfa að
tilkynna það Framleiðsluráði landbúnaðarins
fyrir 20. þ. m. að höfðu samráði við afurðastöð.
ANNfc KIERULF
NIKKÓLÍNA
OG VILUKÖTTURINN
Norsk verð-
launa myndabók
Mál og menning hefur sent frá
sér norsku verölaunamyndabók-
ina Nikkólína og villikötturinn
eftir Anne Kierulf. Þetta er saga
af sómakærri heimiliskisu sem
ókyrrist einn daginn og leitar í
burtu á vit ævintýranna. Fyrr en
varir skilar hún sér heim aftur og
ekki líður á löngu uns heimilis-
köttunum fjölgar. Á hverri síðu
er litmyndir.
Bókin, sem er 32 blaðsíður, er
þýdd af Silju Aðalsteinsdóttur.
Skotta eignast
nýja vini
Bókaútgáfan Selfjall hefur gef-
ið út bókina „Skotta eignast nýja
vini“ eftir Margréti E. Jónsdótt-
ur, fréttamann á Ríkisútvarpinu.
Bókin er sjálfstætt framhald sög-
unnar um Skottu og vini hennar
sem kom út vorið 1987. Aðal-
söguhetjurnar, húsamýsnar
Skotta og Bolla, eiga heima við
lítinn sumarbústað. Þær langar til
að skoða sig um í heiminum og
gerast laumufarþegar í bíl fjöl-
skyldunnar sem á sumarbústað-
inn. Ætlunin er að kynnast því
sem borgarlífið hefur upp á að
bjóða En margt fer öðruvísi en
ætlað er. Þær komast ekki alla
leið, heldur vera strandaglópar
hjá gamalli einsetukonu sem býr í
svolitlum torfbæ út við sjó.
Sagan um Skottu og nýju vin-
ina hennar er ætluð íslenskum
börnum heima og erlendis á aldr-
inum fimm til níu ára.
Bókina prýða margar myndir
eftir Önnu V. Gunnarsdóttur.
Hún er 116 blaðsíður.
Þá þurfa sauöfjárbændur sem ætla aö gera sam-
komuiag viö afuröastöö um að nýta allt aö 5% af
fullviröisrétti næsta verölagsárs til innleggs á
þessu verðlagsári aö ganga frá því samkomulagi
fyrir 20. þ. m.
Framleiðsluráð landbúnaðarins
Frá Sjúkraliðaskóla
íslands
Umsóknareyðublöö fyrir skólavist 1989 liggja
frammi á skrifstofu skólans aö Suöurlandsbraut
6,4. hæð, frá kl. 10-12. Umsóknarfresturertil 15.
desember nk.
Skólastjóri
Laugardagur 19. nóvember 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 11