Þjóðviljinn - 19.11.1988, Blaðsíða 7

Að enn
ósam-
þykktri
langtíma-
stefnu á
flokks-
þingi
Alþýou-
flokksins
INNSYN
- V; " ; '
SlÍjPfj
wLl-\ ^ ,c ,Æm. Sjjl
^0 BFn X ■> w

SlitJli® '•
Jff
‘ .'x. « iwÉÉ aLnLAjk
Frá setningu flokksþings krata í gærkvöldi. Meina þeir eitthvað með þessu? (Mynd: Jim)
Hvem skrattann em krat-
amir eiginlega að meina?
Alþýðuflokkurinnþarfað skýrafyrirsér langtímamarkmið sín með stjórnarþátttökunni. Viljaþeir íraun trúverðuga
vinstrisamvinnu? Ef núverandi ríkisstjórn er bara innan sviga íviðreisnardraumi Alþýðuflokksins-þá er eins gott að
hætta þessu strax. En bíðum og heyrum íflokksþinginu...
Sjónvarpið var í vikunni
með stórfrétt um það að
spennuástandið í ríkisstjórn-
inni væri komið á sprengistig-
ið. Allt væri orðið uppí loft milli
Alþýðuflokksmanna og Al-
þýðubandalagsmanna útaf
álmálinu og varaflugvellinum,
og nú væru tveir kostir fyrir
hendi. Annaðhvort kosningar,
sem kratar vildu gjarna vegna
þess að álið færði þeim björg í
bú á Reykjanesi og Húsvík-
ingar hefðu gullglýju í augum
þarsem væri varaflugvöllur-
inn, - eða ný ríkisstjórn, sú
þriðja á kjörtímabilinu, sam-
stjórn Alþýðuflokks og Sjálfs-
tæðisflokks.
Það er íhugunarefni fyrir
fréttastofu Sjónvarpsins hvernig
komið er athygli þeirra sem þar
bera ábyrgð á pólitískum frétt-
um, en Sjónvarpið hefur sér til
afsökunar að það gerast gönu-
hlaup á bestu bæjum; hér hefur
frjótt ímyndunarafl breytt mý-
flugu í úlfalda, nema þá að ein-
hver góðvinur fréttastofunnar
hafi gert sér það ómak að skapa
henni fimm hænur úr einni
fjöður.
Fjöður fréttastofunnar (eða
mýflugan ef menn vilja heldur)
var kratinn Árni Gunnarsson,
sem sýnt hefur verið ágætt viðtal
við í þremur eða fjórum bútum í
ýmsum fréttatímum Sjónvarpsins
undanfarna viku. Árni hafði
áhyggjur af þeim snurðum sem
hlaupið hefðu á þráðinn milli A-
flokkanna innan stjórnarinnar
síðustu vikur, og sagði að ef fram-
haldið yrði á þennan veg væri
engu góðu að spá fyrir stjórnar-
samstarfinu. Auk þess yrðu
menn að átta sig á því að ef uppúr
þessu ríkisstjórnarbandaiagi
slitnaði með hvelli þyrfti senni-
lega að bíða tíu til fimmtán ár
eftir öðru ámóta tækifæri fyrir
fólk í þessum flokkum tveimur til
að ræðast við um samstarf, sam-
vinnu, samstöðu, sameiningu.
Þetta er allt rétt hjá Árna
Gunnarssyni.
Eftir að Þorsteinn Pálsson
meldaði Sjálfstæðisflokkinn útúr
pólitík í septemberlok var það
einsog allir vita rætt af miklum
hita og miklum þunga í Alþýðu-
bandalaginu hvort það væri þess
virði að leggja án kosninga í tví-
sýna ríkisstjórn með tveimur fyrri
stjórnarflokkum, í ríkisstjórn
þarsem ávinningarnir lágu engan
veginn á borðinu, og sem sýni-
lega yrði að standa fyrir ýmsum
skurðaðgerðum lítt föllnum til
skammtímavinsælda, - og hvort
flokkurinn ætti til þessarna að
drekka þann bikar beiskan að
sætta sig við afnám samningsrétt-
ar, - að vísu bæði tímabundið og í
framhaldi af skepnuskap fyrri
stjórnar, en afnám samt í æpandi
mótsögn við eðli flokksins og
hefðir.
Lifrarsamlag
Eitt af því sem hvað þyngst
lagðist á vogarskálarnar stjórnar-
megin innan Alþýðubandalags-
ins þá minnisstæðu daga var ein-
mitt sú pólitíska tilfinning sem
Árni Gunnarsson talaði um í
Sjónvarpsviðtalinu margniður-
bútaða. Að hér væri ekki einung-
is um að ræða ríkisstjórn til að
moka flórinn og redda málum
þangað til veður skipuðust enn í
Íofti, heldur væri til þess von að
með stjórnarsamstarfinu yrði
brotið í blað, boðnar fram vinstri-
lausnir á hrikalegum vandamál-
um sem frjálshyggjupostularnir
skilja eftir sig, stokkað upp í for-
sjárkerfum forréttindastéttanna,
í stuttu máli: að hér gæfist tæki-
færi á að mynda bandalag sem
gæti mótað íslenska pólitík lengra
frammí tímann en einhverja
mánuði - til dæmis frammá næstu
öld, bandalag sem megnaði að
skilja íhaldið eftir áhrifalítið á því
skeri sem það fleytti á í haust.
Það spillti ekki fyrir að með
stjórnarsamstarfi kæmi upp sú
sjaldgæfa staða að A-flokkarnir
lentu saman í ríkissstjórn. Sé mis-
takastjórnin 1978-9 undanskilin
hafði slíkt ekki gerst í þrjátíu ár,
og einmitt þetta gaf færi á sam-
ræðu í alvöru um það sem sam-
einar og skilur að, um grundvöll
framtíðarsamvinnu.
Alþýðubandalagsmenn settust
í stjórnina í margháttuðum til-
gangi, og ekki síst af heilbrigðri
skyldurækni við íslenskt samfé-
lag: staðan var einfaldlega þannig
að ekki var stætt á að skorast
undan ábyrgð. En þegar þeir sett-
ust inn í stjórnina voru í huga þau
langtímasjónarmið að með því
gæti skapast frjór jarðvegur til
framtíðarsamstarfs á vinstrikant-
inum. „Lifrarsamlag" A-for-
manna í upphafi stjórnarmynd-
unar var einmitt tákn um þá ætl-
an.
Atburðir undanfarinna vikna í
ríkisstjórninni hafa hinsvegar
stefnt í aðra átt en þessa, einsog
Árni Gunnarsson benti á í sjón-
varpsviðtali sínu.
Óvæntar
áltilfinningar
Til dæmis álmálið. í því hafa
flokkarnir báðir farið fram með
þeim hætti að ekki bendir til þess
að þeir ætli sér mjög langa sam-
vinnu. Alþýðuflokksráðherrann
Jón Sigurðsson skipar í málið
tvær nefndir hérumbil á eigin
spýtur að því er séð verður, - og
hvílíkir nefndarmenn! - eða hélt
hann að nöfn Jóhannesar Nor-
dals eða Ólafs Davíðssonar yrðu
til að örva Alþýðubandalags-
menn til samstarfs? Og hvað lá á?
Mátti kannski ekki bíða framm-
yfir flokksþingið? Eða er Jón Sig-
urðsson að búa sér til gloríu ef á
þyrfti að halda síðar?
Að hinu leytinu eru viðbrögð
Alþýðubandalagsforustunnar
undarlega hörð. Eftir allt saman
er málið á því stigi að auðhring-
arnir fjórir eru í hagkvæmnis-
könnun, og sýnist ekki mikið
standa gegn því að slík könnun
fari fram íslandsmegin líka um
leið og fylgst er með málinu. Al-
þýðubandalagsmenn gætu þá
notað tímann til að gera upp hug
sinn, - ef fyrirtækin fjögur vilja
hér álver yfirhöfuð.
Og verður ekki annað séð en
að meðan málin þróast sé Al-
þýðubandalagsmönnum hagur
að því að geta fylgst sem best með
gegnum sína menn í nefndum.
Jón Sigurðsson iðnaðarráð-
herra sagði í viðtali við Alþýðu-
blaðið fyrir nokkrum vikum að
það væri fáránlegt að taka hug-
myndafræðilega afstöðu til
málmtegunda. Það er auðvitað
mikið til í þessari sneið til þeirra
Allaballa sem harðast hafa
gengið fram í gagnrýni á álversá-
form. Hitt hlýtur að vera meira
en sjálfsagt mál að ræða í þaula
og með efann að vopni um alla
þætti hugsanlegrar aukinnar stór-
iðju. Og það er rétt jað Jón taki
sjálfur sneið sína, - sú hug-
myndafræði að taka ákveðinni
málmtegund skilyrðislaust opn-
um örmum er engu skynsamlegri
en hið algera hugmyndafræðilega
nei við hinni tilteknu efnasam-
setningu.
Ögrun eða handvömm?
Ofaná álmálið koma hermál og
utanríkisstefna. Verklag Jóns
Baldvins Hannibalssonar í utan-
ríkismálunum má vel skilja sem
hreina og beina ögrun við sam-
starfsmenn í ríkisstjórninni, - og
hafa ýmsir Framsóknarmenn, til
dæmis Höllustaðahöldur, brugð-
ist ef eitthvað er enn harðar við
en Allaballar. Annaðhvort er að
draga þá ályktun af yfirlýsingum
og athöfnum í utanríkisráðu-
neytinu að hér sé verið að athuga
hversu langt má komast áður en
boginn brestur, eða utanríkisráð-
herranum hafa orðið á einhvers-
konar mistök. í ljósi yfirlýsinga
formanns Alþýðuflokksins um
AA-bandalag er til dæmis erfitt
að skilja yfirlýsingar hans um var-
aflugvöll öðruvísi en sem hand-
vömm, - sé hægt að nota það orð
um munnlegar athafnir.
Afstaða Alþýðubandalagsins í
hermálum og um utanríkisstefnu
er nauðaskýr og augljós, og því
verður ekki trúað að kratar hafi
ekki gert sér grein fyrir því áður
en til samstarfs var gengið.
Yfirlýsing Jóns Baldvins um að
hann vilji varaflugvöll fyrir her-
inn og Nató gengur þvert á þessa
afstöðu, og ef kratar ætla sér í
raun og veru að þrýsta á um stór-
kostlegar hernaðarframkvæmdir
og herstöðvarígildi í Aðaldal
verður ekki annað séð en Al-
þýðubandalagið hljóti að slíta
strax núverandi samstarfi um
landstjórnina.
Framtíðin skiptir öllu
Það er fróðlegt verkefni fyrir
fulltrúa á nýhöfnu flokksþingi
krata að velta fyrir sér ástæðum
þessara ráðherra sinna. Getur
verið að Sjónvarpið hafi eftir allt
saman rétt fyrir sér? Forystu-
menn Alþýðuflokksins sjái
frammá gríðarlega erfiðleika
næstu mánuði í landstjórninni og
séu á meðvitaðan hátt að búa til
jarðsprengjusvæði og fallgryfjur
handa ríkisstjórninni til að geta
síðan lagst aftur í viðreisn?
Þessu verður varla trúað eftir
taugaáfall Alþýðuflokkksins í
haust, taugaáfallið sem leysti
hann úr viðjum viðreisnar-
draumsins. En því er spurt að nú
er sá tími kominn að stjórnar-
flokkarnir þurfa að móta sér
stefnu um annað en
skammtímareddingar, tími á-
kvarðana sem krefjast samstöðu
og trausts.
Slík samvinna byggist á því að
samstarfsflokkarnir í ríkisstjórn-
inni eigi sér skýr framtíðarmar-
kmið, sameiginlegan lágmarkstil-
gang með stjórnarsamstarfinu og
skyldar hugmyndir um næstu ára-
tugi í íslenskri pólitík og þarmeð
íslensku samfélagi.
Og ef Alþýðuflokkurinn ætlar
sér framtíðarsamvinnu til vinstri,
samstarf jafnaðarmanna í ís-
lenskum stjórnmálum, verður sú
rödd að heyrast mjög skýrt frá
flokksþingi þeirra á Hótel íslandi
um helgina. Vegna þess að ef
kratarnir meina ekkert með
þessu er eins gott að hætta því
strax og fara að snúa sér að öðru
þessi tíu - fimmtán ár þangað til
næsta tækifæri dettur uppá al-
manakið.
Mörður Árnason
Laugardagur 19. nóvember 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7