Þjóðviljinn - 08.12.1988, Blaðsíða 7

BÆKUR
Ljóöabókin
ítrekað
Ný ljóðabók eftir Geirlaug
Magnússon.
Bókaútgáfan Norðan Niður
hefur nýlega sent frá sér ljóða-
bókina ftrekað eftir Geirlaug
Magnússon. Þetta er áttunda bók
höfundar og inniheldur 35 ljóð,
Sigurlaugur Elíasson gerði kápu.
Norðan niður gefur einkum út
ljóðabækur og eru tvær bækur
vænanlega á næstu mánuðum:
Einnar stjörnu nótt eftir Óskar
Árna Óskarsson og Blýlýsi eftir
Sigurlaug Elísson.
Bækurnar eru prentaðar hjá
prentþjónustu SÁST á Sauðár-
króki og fást í stærri bókabúðum
sem og hjá Norðan Niður, póst-
hólf 57, 550 Sauðárkróki.
skúggsjA
Ljóðasaf n Sveins
frá Elivogum
Bókaútgáfan Skuggsjá, Hafn-
arfirði, hefur gefið út bókina
Andstæður, sem hefur að geyma
ljóð og vísur Sveins frá Elivogum
(1889-1945). Þetta eru ljóð og
vísur, sem birtust fyrst í bókunum
Andstæður og Nýjar andstæður,
sem út komu árin 1933 og 1935,
en eru nú löngu ófáanlegar. Og í
þessari nýju bók eru einnig ljóð
og vísur, sem Sveinn skildi eftir
sig í handriti, og sonur hans
Auðunn Bragi hefur valið og
tekið saman.
Sveinn frá Elivogum var bjarg-
álna bóndi í Húnavatns- og
Skagafjarðarsýslu á fyrri hluta
þessarar aldar. En hann var um
leið eitt minnisstæðasta alþýðu-
skáld þessa lands, og hann þótti
mjög minna á Hjálmar skáld frá
Bólu í kveðskap sínum.
Andstæður Ljóðasafn er 208
bls.
Ljóðabók eftir
Hannes Sigfússon
Út er komin hjá Máli og menn-
ingu ný ljóðabók eftir Hannes
Sigfússon, og nefnist hún Lágt
muldur þrumunnar. Bókin
geymir þrjátíu frumort ljóð og tíu
þýdd og er fyrsta nýja ljóðabók
skáldsins í tíu ár.
Hafrannsóknir viö Island
Jón Jónsson:
Hafrannsóknir við ísland I. Frá önd-
verðu til 1937.
Bókaútgáfa Menningarsjóðs 1988
í Landfræðissögu sinni, sem
kom út um síðustu aldamót, rek-
ur Þorvaldur Thoroddsen rann-
sóknir þær sem þá voru fyrir
hendi á náttúru landsins og hug-
myndir þær sem menn gerðu sér
um land og þjóð, þar á meðal
hafrannsóknir, sem um þær
mundir voru skammt á veg
komnar. Þó að nokkrum þáttum
hafi verið aukið við síðan um ein-
stök efni, þá hefur ekki birst neitt
heildaryfirlit eða rækileg könnun
einstakra þátta þess fyrr en nú, að
Jón Jónsson fiskifræðingur tók
sér fyrir hendur að rita um haf-
rannsóknir, og er fyrri hluti bók-
arinnar nýkominn út.
Þetta er mikil bók, nær hálft
fjórða hundrað blaðsíður í all-
stóru broti með fjölda mynda,
sumum litprentuðum, og von er á
framhaldi, sem spanni síðustu
fimmtíu árin. í bókinni rekur
höfundurinn þekkingu manna á
hafinu umhverfis landið frá því á
13. öld (Konungsskuggsjá) og
framundir 1940 og þær athuganir
og rannsóknir, sem leiddu að
ríkjandi niðurstöðum. Bókin
skiptist í tíu kafla og nefnist hinn
fyrsti: Frá Konungsskuggsjá til
Jóns frá Grunnavík, þá taka við
Rannsóknir á seinni hluta 18.
Sá kvittur hefur komist á kreik,
að ættingjar Ólafs Ketilssonar
hygðust setja lögbann á nýút-
komna bók unt hann. Þar sem
fréttir hafa birst í fjölmiðlum,
auk ýmissa smágreina þessu við-
komandi, gefur það tilefni til að
skýra örlítið frá gangi þessara
mála.
Við vinnslu bókarinnar kom
fljótt í ljós að tillögur þess sem
hún er kennd við voru léttvægar
fundnar hvað orðaval og lýsingar
varðar, því þar varð varla nokkru
haggað.
Undirrituð hafði fjölmargt við
bókina að athuga og lagði þar
megináherslu á heildarmyndina,
sem sjálfsagt væri að hafa í öðru
formi. í stórum dráttum má segja
að athugasemdir mínar hafi verið
sama eðlis og koma fram í skrif-
um Indriða G. Þorsteinssonar um
bókina. Ég taldi nauðsynlegt að
skola ofan af og komast að kjarna
efnis um stórbrotið lífshlaup
þessa athafnamanns, en ekki skrá
óljósar lýsingar og endurtekning-
ar um það sem fjöldi fólks hefur
ekki áhuga á. Áuk þess fannst
mér sjálfsagt að leggja megin-
áherslu á þann hluta ævi Ólafs
sem frásagnarverðastur var, þ.e.
meðan hann var í blóma lífsins.
Af nógu var þar að taka bæði til
aldar, Rannsóknir á þriðja til sjö-
unda áratugar 19. aldar, Haf-
rannsóknir og skrif um dýrafræði
1874-1908, Sjómælingar við ís-
land og gerð sjókorta, Norskar
hafrannsóknir 1859-1914, Rann-
sóknir og ritstörf Bjarna
Sæmundssonar, Rannsóknir og
skrif um botnþörunga. Erlendar
hafrannsóknir við Island 1924-
1949 og Hafrannsóknir á vegum
Fiskifélags íslands 1931-1937.
Við þetta bætist rækilegur efnis-
útdráttur á ensku og ýmsar skrár.
Af yfirliti þessu sést, að höf-
undurinn kemur víða við og leitar
á breiðu sviði til fanga. Þó virðist
mér að honunt hafi sést yfir ekki
HARALDUR SIGURÐSSON
ómerkan þátt í frásögn sinni, þar
sem eru sjókort þau, sem Hol-
lendingar gerðu á síðara hluta 17.
aldar og fram urn rniðja 18. öld.
En þau voru á þessum árum í
höndum allra sæfara sem hugðu
til úthafssiglinga. Sem dærni vil
ég nefna sjókort Van Keulen-
feðga þriggja. Á korti hins elsta
þeirra (1684) eru komnar þéttar
dýptartölur á öll grunnntið frá
ísafjarðardjúpi, fyrir Norður-
landi og suður fyrir Langanes. Á
korti sonarins (h.u.b. 1727) er
svæðið hið santa, en dýptartölur
auknar og færðar fjær landi. Og
sonarsonurinn bætti um betur
(h.u.b. 1750) og jók kort sitt enn
dýptartölum, sem nú ná frá Snæ-
fellsnesi, vestur og norður með
landi, fyrir allri norðurströnd-
inni, norður til Kolbeinseyjar, og
suður með Austfjörðum að
Eystrahorni. Auk þess er ntarkað
sérstaklega fyrir Skagagrunni og
öðru grunni norðvestur af ísafj-
arðardjúpi, sem sjómenn nefna
Pikhol, við hvað sem þeir eiga
með því heiti. Kort þessi spanna
um 70 ára tímabil, og þar ntá
rekja einn þátt þróunarinnar á
takmörkuðu sviði hafrannsókna.
Um traustleika þessara athugana
gildir ugglaust lúð sama og um
aðrar frumrannsóknir, að þær
stóðu til bóta.
Höfundurinn fylgist með hin-
um ýmsu rannsóknum og könn-
unarleiðangrum og rekur niður-
stöður þeirra á Ijósan og skil-
merkilegan hátt og hvernig miðar
hægt í áttina og ekki alltaf
beinustu leið að því marki sem
náð er við bókarlok.
Höfundurinn hefur víða leitað
fanga og virðist í þeim efnurn
hafa sótt á flest þau mið, þar sem
afla var von. Vel og skilmerkilega
er greint frá hlut Bjarna
Sæmundssonar, hins hljóðláta
vísindamanns, sem í tómstundum
sínum frá argsömum kennslu-
störfum lagði grundvöll íslenskr-
ar fiskifræði við lítinn fjárstyrk og
takmarkaðan skilning fjárráða-
manna þjóðarinnar.
Frásögnin er öll ljós og skipu-
lega sett fram, en sparlegar hald-
ið á tilvísunum en æskilegt mætti
þykja í vísindariti, auk þess sem
beinar skekkjur koma þar fyrir,
eins og rangar tilvísanir til hand-
rita, t.a.m. „247 to“ ístaðinn fyrir
247,4 to, eða tilvísun til fornra
merkinga, sent fyrir löngu er hætt
að nota, eins og „115B“ í stað
ÍBR. 90.8° eins og merkingin hef-
urverið lengi. Loksmágeta þess,
að á bls. 31 er vísað til Landfræð-
issögunnar í fjórða bindi, þar sem
frásögnin er að finna í öðru bindi.
Sumt af þessu er þó væntanlega
prentvillur.
En þrátt fyrir þetta er bókin
merkilegt framlag til vísinda-
sögunnar á sínu sviði og um þann
hluta jarðarinnar sem henni er
ntarkað. Og hafi höfundurinn
þökk fyrir.
217).
Vegna óánægju föður míns
með bókina fór hann fram á að
skrifa eftirmála. Sú heimild
fékkst umyrðalaust. Nú skyldi
ætla að það hafi gengið á eðli-
legan rnáta, en því fór víðs fjarri.
Hann skrifaði niður frá eigin
brjósti og sýndi útgefanda, sem
taldi þetta vera í lagi. Að athug-
uðu máli þótti ástæða til að
breyta orðalagi og stytta eftirmál-
ann örlítið. Það var gert, prent-
smiðjan setti textann, Ólafur rit-
aði þar nafn sitt og átti eiginhand-
arundirskrift hans að birtast sem
lokaorð bókar. Ekki tókst betur
til en svo að uppkastið var tekið
til prentunar og útgáfu í bókinni,
en eftirmálinn sent var yfirfarinn,
mun hafa lent í ruslakörfunni -og
þar við situr. Engu er líkara en
þar hafi ekki dugað rallakstur,
heldur þurft að beita næsta
hraðastigi - kappakstri.
Kæru landar! Eg hef víða kom-
ið með öldungnum mínum og
viðmót ykkar og framkoma við
hann hlýjar mér um hjartarætur.
Fyrir það færi ég bestu þakkir.
Því miður fór verr en efni stóðu til
með útgáfu bókar um hann. Það
á víst við um fleira í þjóðlífi okk-
ar, að betur færi að flýta sér hæg-
ar.
Lögbann?
Katla Ólafsdóttir skrifar
fróðleiks og skemmtunar.
Persónuleiki hans fær of ein-
hliða meðhöndlun, þar sem vant-
ar jákvæðar og gamansamar lýs-
ingar á samskiptum og gagn-
kvæmri virðingu milli hans og
samferðamannanna. í frásögnina
mátti gjarnan flétta lýsingar á
hjartahlýju og hjálpsenti, sem var
ríkur þáttur í þjónustustarfi hans.
Ekki er nóg að þeir sem þekkja
Ólaf í dag sjái gegnum frásagnir á
hrjúfu yfirborði, eins og fram
hefur komið í skrifum um bók-
ina, hún þarf sjálf að standa fyrir
sínu.
Ólafur Hannibalsson kemst vel
að orði er hann líkir frágangi
bókar við rallakstur, en nafni
hans, aðalsögupersónan, sat þar
ekki við stjórnvöl, enda hefur
það lífsmottó hans - að aka hægt
- ekki breyst.
ítrekaðar tilraunir voru við-
hafðar til að fá ýmsar breytingar á
bókinni, þar sem Ólafur lagði
megináherslu á mildari lýsingar,
en án árangurs. Þá var einnig far-
ið fram á að fresta útgáfu hennar
með það í huga að vanda betur
efni og efnismeðferð, en ekki var
sú beiðni heldur tekin til greina.
Það er með ólíkindum að honum
hafi verið sýnt slíkt tillitsleysi á
ævikvöldi, að löngum og ströng-
um starfsdegi loknunt.
Það er ekkert launungarmál að
hringt var í lögfræðing til að leita
ráða og afla upplýsinga um hvaða
möguleikar væru á að stöðva út-
gáfu bókarinnar að sinni. Þá gæf-
ist tóm til að bæta og breyta.
Samkvæmt upplýsingum var eina
ráðið að setja lögbann á bókina,
en ekki þótti ástæða til að fara út í
svo harkalegar aðgerðir, einkan-
lega með tilliti til öldungsins
sjálfs.
Þegar séð var að engu yrði um
þokað krafðist ég þess, að eitt orð
yrði fjarlægt, en ekki var hægt að
uppfylla þá ósk mína (gelti, bls.
Hannes Sigfússon er fæddur
1922. Hann vakti fyrst athygli
með ljóðabókinni Dymbilvöku
árið 1949, og hefur ekki síst henn-
ar vegna verið talinn til
brautryðjenda nýstefnu í ís-
lenskri ljóðlist. Síðan hefur hann
gefið út fimm ljóðabækur, eina
skáldsögu og tvær minningabæk-
ur, auk fjölmargra þýðinga bæði
á ljóðum og sögum. Skáldskapur
Hannesar hefur jafnan verið tal-
inn skorinorður og rismikill í
senn, og í þessari nýju bók yrkir
hann af umbúðaleysi um mein-
semdir samtíðarinnar, en líka um
vegi og vegleysur og um tímans
hverfulu náttúru. Hannes hefur
búið í Noregi um langt árabil, en
alltaf haldið áfram að vera ís-
lenskt skáld og er nú fluttur heim
að nýju.
Lágt muldur þrumunnar er 72
bls. að stærð og gefin út bæði inn-
bundin og í kilju. Kápuna gerði
Ingibjörg Eyþórsdóttir.
Ljóðaþýðingar
Jóns Oskars
Bókaútgáfa Menningarsjóðs
hefur gefið út safn kvæðaþýðinga
úr frönsku eftir Jón Óskar. Nefn-
ist það Ljóðastund á Signu-
bökkum og er framhald af Ljóða-
þýðingum úr frönsku frá 1963, en
svo aukin gerð og endurskoðuð
að heitið getur nýtt verk.
Útgefandi kynnir bók og
höfund svofelldum orðum á
kápu:
Jón Óskar hóf tímabært og
áhrifaríkt kynningarstarf með
Ljóðaþýðingum úrfrönsku 1963.
Ljóðastund á Signubökkum er
framhald þess, en jafnframt nýtt
verk. Þýðingarnar úr fyrri bók-
inni eru hér allar, en miklu bætt
við og formáli Jóns Óskars um-
breyttur í ágrip af sögu franskrar
ljóðagerðar á nítjándu og tuttug-
ustu öld, en þar rekur hann
hvernig nútímaljóðlistin varð til.
Þýðingarnar frá 1963 hefur Jón
Óskar einnig endurskoðað með
samanburði við frumtextann.
Höfundar kvæðanna sem Jón
Óskar þýðir í Ljóðastund á
Signubökkum eru þessir: Théop-
hile Gautier, Sully Prudhomme,
Charles Baudelaire, Comte de
Lautréamont, Arthur Rimbaud,
Guillaume Apollinaire, Blaise
Jón Óskar.
Cendrars, Saint-John Perse, Paul
Eluard, Tirstran Tzara, Robert
Desnos og Jacques Prévert.
Ljóðastund á Signubökkum er
sjöunda bók frumsaminna og
þýddra kvæða eftir Jón Óskar.
Kápu gerði Margrét E. Laxness.
Bókin er 227 bls. að stærð.
Fimmudagur 8. desember 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7