Þjóðviljinn - 08.12.1988, Blaðsíða 12

ERLENDAR FRÉTTIR
||| PAGVIST BARIVA
Forstöðumaður
Staöa forstööumanns á skóladagheímilinu
Völvukoti er laus til umsóknar.
Upplýsingar gefur framkvæmdastjóri Dagvistar
barna í síma 27277.
H? DAGVIST BARIVA
V ---------------------
Umsjónarfóstra
Dagvist barna í Reykjavík óskar aö ráöa til starfa
umsjónarfóstru með dagvist á einkaheimilum nú
þegar eða eftir samkomulagi.
Upplýsingar veitir Fanný Jónsdóttir deildarstjóri
fagdeildar Dagvistar barna, í síma 27277.
Hús til sölu á Húsavík
Kauptilboð óskast í húseignina Laugarbrekku 22, Húsavík, samtals
840 rúmmetrar að stærð. Brunabótamat kr. 7.314.000,- Húsið verð-
urtil sýnis í samráði við Björn H. Jónsson, sími (96) 41808. Tilboðs-
eyðublöð eru afhent á staðnum og á skrifstofu Innkaupastofnunar
ríkisins, Borgartúni 7, Reykjavík. Kauptilboð þurfa að berast skrif-
stofu vorri fyrir kl. 11:00 f.h. föstudaginn 16. desember n.k.
INNKAUPASTOFNUN RÍKISINS
Borgartúni 7. sími 26844
Efnisflutningaprammi
til sölu
Kauptilboð óskast í efnisflutningapramma (split Barge) B-935.
Flutningsgeta prammans er 150 m3 eða 300 tonn og er hann
smíðaður árið 1977 á Seyðisfirði.
Allar nánari upplýsingar veitir Gústaf Jónsson hjá Hafnamálastofn-
un ríkisins í síma (91) 27733.
Kauptilboð þurfa að berast skrifstofu Innkaupastofnunar rikisins
fyrir kl. 11:30 f.h. föstudaginn 16. desember n.k. þar sem þau verða
opnuð í viðurvist viðstaddra bjóðenda.
INNKAUPASTOFNUN RÍKISINS
BORGARTUNI 7. POSTHOLF 1450, 125 REYKJAVÍK.
Frá menntamálaráðuneytinu:
Lausar stöður við framhaldsskóla.
Við Iðnskólann í Reykjavík er laus til umsóknar staða bókavarðar.
Umsóknir ásamt upplýsingum um menntun og fyrri störf sendist
menntamálaráðuneytinu, Hverfisgötu 6, 150 Reykjavík, fyrir 15..
desember nk.
Menntamálaráðuneytið
Eru jólin
hátíð barnanna
eða Bakkusar?
Hugsaðu málið
Átak gegn
áfengi
Þjóðemismálin
og Gorbatsjov
Líkur á sameinaðri andstöðu íslamsþjóða erað líkindum eittmesta
áhyggjuefni stjórnar hans
ISovét-Aserbaedsjan snerust
fjöldafundir fyrir nokkrum
dögum upp í ofsóknir á hendur
Armenum, óður múgur framdi
dráp og misþyrmingar og rændi
og brenndi hús og kirkjur. Þegar
fréttir af þessu bárust til Armeníu
kom þar einnig til mannskæðra
illinda milli Armena og Asera.
Síðan flýja Aserar í tugþúsundat-
ali frá Armeníu og Armenar í tug-
þúsundatali frá Aserbædsjan.
í baltnesku löndunum krefst
allur þorri innfæddra íbúa víð-
tækrar sjálfstjórnar, og hafa
Eistir gengið lengst í þeim efnum.
Minni hópar þar beita sér fyrir
því að lönd þessi verði fullsjálf-
stæð ríki á ný. Jafnvel í Hvítarúss-
landi, þar sem aldrei hefur verið
um verulega þjóðernishyggju að
'ræða, virðast afhjúpanir hryðju-
verka leynilögreglu Stalíns hafa
vakið til lífsins einskonar sjálf-
stjórnarhreyfingu. Þetta allt
kemur heldur illa heim og saman
við þá opinberu sovésku kenn-
ingu, að þarlendis hafi öll þjóð-
ernisvandamál verið leyst fyrir
Iöngu og að allar þær fjölmörgu
þjóðir, sem byggja risaveldi
þetta, lifi saman í fyllsta bróð-
erni.
Endingargott
risaveldi
En Rússaveldi/Sovétríkin hafa
aldrei verið það bandalag „raun-
frjálsra ríkja,“ sem sungið er um í
sovéska þjóðsöngnum. Rússa-
veldi keisaranna varð til á tíma-
bilinu frá 16. öld til síðari hluta
19. aldar með því að Rússar unnu
lönd af Törturum og Tyrkjum í
austri og suðri, þöndu sig austur
yfir alla Síberíu, tóku Ukraínu,
Hvítarússland og baltnesku
Iöndin af Pólverjum og Svíum og
brutu loks undir sig kan- og em-
írsdæmi Úsbeka í Mið-Asíu. Þeg-
ar Rússaveldi varð Sovétríkin var
því að forminu til breytt í sam-
bandsríki, en mestöll völd voru í
raun áfram í höndum æðstu
manna í höfuðborginni. Þeir báru
nú titil aðalritara kommúnista-
flokksins í stað keisaranafns
áður.
Önnur ríki þöndust gríðarlega
út á sama tíma. Þannig var það
um Tyrkjaveldi Ósmana og
Austurríki Habsborgara, að ó-
gleymdum nýlenduveldum
Vestur-Evrópu. En öll þessi ríki
hafa síðan skroppið saman og
hætt að verða stórveldi eða orðið
í hæsta lagi annars flokks stór-
veldi. Rússaveldi heldur hinsveg-
ar enn velli.
Stórrússar
og aðrir Rússar
Það á allt sínar ástæður. Herra-
þjóðir hinna veldanna voru til-
tölulega fámennar miðað við
heildaríbúafjölda og sum þeirra
voru á tvist og bast um allan
hnött. Rússaveldi var hinsvegar
og er ein heild, landfræðilega
séð, sem velríðandi kósakkar og
síðan járnbrautir komu að góðu
gagni við að halda saman. Enn
eða stórum meira máli skipti þó í
þessu sambandi að gífurlegt fjöl-
menni Rússa miðað við höfða-
tölu annarra þjóða ríkisins gerði
alla tíð að verkum, að mögu-
leikar hinna síðarnefndu til
heppnaðrar uppreisnar voru
næsta takmarkaðir.
fbúar Sovétríkjanna voru s.l.
ár tæplega 282 miljónir talsins og
af þeim eru Rússar nú líklega um
140 miljónir, eða nálega helming-
ur. Vegna mikillar fjölgunar ís-
lamskra þjóða en að sama skapi
lítillar fjölgunar Rússa síðustu
árin er óhætt að gera ráð fyrir að
fjöldi þeirra fyrr á tíð í hlutfalli
við mannfjölda annarra þjóða
hafi verið enn meiri. Þar að auki
er hér aðeins átt við Rússa í
þrengri merkingu heitisins, eða
Stórrússa, eins og þeir voru
stundum kallaðir áður. En við
tölu Rússanna mun raunar óhætt
að bæta um 43 miljónum Úkra-
ínumanna og um tíu miljónum
Hvítrússa. Þrátt fyrir vissa sér-
þjóðerniskennd hjá þeim, eink-
um Úkraínumönnum, munu þeir
Lettar krefjast sjálfstjómar - í
Kákasuslöndum og Mið-Asíu
sækja menn hvatningu til þeirra.
yfirleitt jafnframt telja sig til
Rússa, ekki síst gagnvart öðrum
þjóðernum.
Örlög fjölþjóðlegs
flokkskjarna
Hvað sem leið þessum yfir-
gnæfandi fjölda Rússanna var
ekki þar með sagt að undirþjóðir
þeirra sættu sig þegjandi og
hljóðalaust við sinn hag. í bylt-
ingarhreyfingum þeim margs
konar, sem spruttu eins og fíflar á
engi í Rússaveldi á tímum síðustu
keisaranna, var tiltölulega margt
manna af undirþjóðum ríkisins.
Þetta átti t.d. við um bolsévíka-
flokkinn, sem eftir byltinguna
1917 nefndist Kommúnistaflokk-
ur Sovétríkjanna. í upphaflegum
forustukjarna hans var tiltölulega
fátt Rússa. Þar var hinsvegar
margt Gyðinga og einnig Þjóð-
verjar, Lettar, Pólverjar, Finnar,
Georgíumenn. En í svokölluðum
hreinsunum Stalíns var þessum
fjölþjóðlega kjarna flokksins að
mestu útrýmt og yngri Rússar á
uppleið settir í hans stað.
Enda þótt stjórn eftirmanna
Stalíns væri ólíkt vægari en hans,
þá var þar engu að síður um að
ræða alræðis- og harðstjórn. Sú
hnapphelda var það haldgóð að
hún dugði til að halda þjóðernis-
minnihlutum ríkisins kyrrum.
Þetta breyttist með frjálsræðis-
og lýðræðisþróun þeirri, sem
hófst er Gorbatsjov kom til
valda. Þá fyrst þorðu minni þjóð-
ir risaveldisins að láta í ljós óá-
nægju sína með eitt og annað,
krefjast aukins sjálfræðis en einn-
ig að illindast hver við aðra.
Sjálfstjórnarkröfurog
þjóðernishatur
Þetta er eitt alvarlegasta vand-
amálið, sem stjórn Gorbatsjovs á
við að glíma. Það er enn sem
komið er einkum bundið við
baltnesku löndin og Kákasuslönd
og er í stórum dráttum tvenns
eðlis; annarsvegar sjálfstjórnar-
kröfur og hinsvegar fjandskapur
milli þjóðerna, en þessu tvennu
slær saman. í baltnesku löndun-
um hefur allt gengið friðsamlega
til fram að þessu, en vitað er að
meðal innfædds almennings þar
ríkir mikil beiskja út frá kynnun-
um við Rússa fyrr og síðar.
Þar að auki er ljóst, að fordæmi
Baltanna hefur orðið öðrum
hvatning. Georgíumenn krefjst
nú sjálfstjórnar í raun að fordæmi
Balta og slíkar kröfur njóta einn-
ig vaxandi fylgis meðal Armena,
enda þótt þeir hafi fyrst og fremst
á oddinum kröfu um að Fjalla-
Karabak sé sameinað Armeníu.
Fjölgar ört
hjá Sovét-múslímum
Að þeirri kröfu þorir sovéska
stjórnin ekki að ganga, og af
nokkuð augljósum ástæðum.
Mörg hundruð ára gamall fjand-
skapur indóevrópskra og krist-
inna Armena og tyrkneskra og
íslamskra Asera gýs nú upp af
fullum ofsa út af því máli. Lík-
legast er að Aserar hefðu enn á
ný framið fjöldamorð á Armen-
um, ef sovéskar hersveitir hefðu
ekki skorist í leikinn. En ljóst er
orðið að reiði Asera beinist ekki
einungis gegn Armenum. f
Sovét-Aserbædsjan, þar sem fólk
er sjíamúslímskt og persneskt að
menningu, sækja menn nú hvatn-
ingu til Khomeinis karls og
klerka hans sunnan landamæra. I
Bakú er á fjöldafundum farið að
krefjast þess, að ekki einungis
allir Armenar, heldur og allir
Rússar og Gyðingar, séu reknir
úr landi.
í Tadsjíkistan kvað vera komin
á kreik hreyfing, sem kennir sig
við perestrojku og sækir fyrir-
myndir til Kákasus- og Balta-
Ianda. En íbúar lands þessa eru
íranskir múslímar, sem eiga
tungu og trú sameiginlega með
miklum hluta íbúa Afganistans.
Hætt er við að atburðir þarlendis
undanfarið hafi ekki látið Sovét-
Tadsjíka ósnortna. Og nákomnar
Aserum og Tadsjíkum að menn-
ingu og trú eru tyrknesku Mið-
Asíuþjóðirnar Úsbekar, Kasakk-
ar, Túrkmenar, Kirgísar. Alls eru
nú sovéskir múslímar yfir 40 milj-
ónir talsins, og þeim fjölgar ört
vegna hárrar fæðingartölu, jafn-
framt því sem aðrar sovétþjóðir
standa í stað hvað þetta snertir
eða þeim fjölgar lítið. Hugsanleg
sameinuð andstaða sovéskra ís-
lamsþjóða við sovésk stjórnar er
efalítið mesta áhyggjuefni Gor-
batsjovs og félaga hans, þjóðern-
ismálunum viðvíkjandi.
dþ.
12 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmudagur 8. desember 1988