Þjóðviljinn - 10.03.1989, Blaðsíða 13

Þjóðviljinn - 10.03.1989, Blaðsíða 13
Föstudagur 10. mars 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 13 Utlitið er beggja blands í Mið- Ameríku um þessar mundir, einkum í þremur ríkjanna þar, Níkaragva, Hondúras og Salva- dor. I Níkaragva og Salvador hafa geisað borgarastríð af grimmasta tagi í næstum áratug, og vissar líkur eru nú á því að endir verði bundinn á það ástand. En allt er þó í tvísýnu um það, og þegar þetta er ritað er öllu lík- legra að stríðið í Salvador færist í aukana enn á ný á næstunni. í s.l. mánuði tókst forsetum fimm Mið-Ameríkuríkja, Kost- aríku, Níkaragva, Hondúras, Salvadors og Gúatemala, að komast að samkomulagi um ráð- stafanir til að binda endi á stríðið í Níkaragva. f>ær eru á þá leið að kontraliðið skuli leyst upp, kosn- ingar verði í Níkaragva næsta ár og að pólitískir fangar þar skuli látnir lausir. (Hér er um að ræða hin „eiginlegu" Mið-Ameríku- ríki; Panama var upphaflega hluti af Kólombíu og hefur síðan haft sérstöðu vegna Panamaskurðar- ins og sérstaks sambands við Bandaríkin í því sambandi og Belize, áður breska Hondúras, er enskumælandi og leggur áherslu á sambönd við enskumælandi heiminn.) Harðlínumenn frá tíð Reagans Samkomulag þetta kom nokk- uð á óvart. í fyrstu var álitið að Bandaríkjastjórn hefði verið með í ráðum, en ýmislegt sem síðan hefur komið fram bendir til þess að svo hafi ekki verið. Svo er raunar að sjá af ýmsu að stjórn Bush sé nokkuð óráðin í því, hvað hún eigi að taka til bragðs í þessum heimshluta, sem mjög hefur verið háður Bandaríkjun- um frá því á 19. öld. Hinsvegar er varla vafi á því að þar verði um áframhaldandi afskipti Banda- ríkjanna að ræða. Frá almennum bandarískum sjónarhóli séð er það nánast sjálfsagður hlutur að Bandaríkin hlutist til um innan- landsmál Mið-Ameríkuríkja og tryggi að minnsta kosti að ríki þessi séu hliðholl Bandaríkjun- um í utanríkismálum. „Baráttan gegn kommúnismanum" er ekk- ert nýtt í því sambandi; á 19. öld linntu Bandaríkjamenn ekki látum fyrr en þeir höfðu bægt frændum sínum Bretum frá ítökum þar (nema frá Belize) og í byrjun þessarar aldar steyptu þeir af stóli forseta einum í Níkar- agva, af því að þeir höfðu hann grunaðan um sambönd við Breta og Þjóðverja. Eitt innilegasta áhugamál Re- agans í forsetatíð hans var að steypa sandinistastjórninni í Ník- aragva. Þegar hann tók við völd- um fyrir átta árum skipaði hann harðlínumenn í sínum anda amb- assadora í Mið-Ameríkuríkjum og fyllti með þeim þá deild utan- ríkisráðuneytisins, sem hefur með Mið-Ameríkumál að gera. Vaninn er, þegar nýr forseti tekur við í Bandaríkjunum, að hann endurnýi stjórnarstofnanir að meira eða minna leyti með því að setja inn í þær sína menn. Það hefur Bush ekki enn gert, hvað Mið-Ameríkudeild utanríkisráð- uneytisins viðvíkur. Það gæti ver- ið merki þess, að hann hyggist halda sig við stefnu Reagans í heimshluta þessum í megindrátt- um, þó trúlega með minni krossfarastíl, eða þá að nýja daufasta móti þessa stundina. Tortryggnin er mikil milli stríðs- aðila og ganga klögumálin á víxl um óheilindi og launráð. Stjórnin og þingið, þar sem öfgasinnaðir hægrimenn ráða mestu, virðast nú hafa ákveðið að forsetakosn- ingar fari fram 19. mars, eins og upphaflega hafði verið ráð fyrir gert, en það þýðir að skæruliðar taka ekki þátt í þeim. Ef Salva- dorsstjórn gefur ekki eftir í þessu eru því allar líkur á að stríðið haldi áfram, enda þótt sagt sé að jafnvel foringjar hersins séu nú komnir á þá skoðun, að hernum sé um megn að vinna það. Kaupa vopn af kontrum Skæruliðar hafa hinsvegar eflst undanfarið og munu gera sér vonir um að geta knúið andstæð- ingana til samninga síðar, ef ekki nú. Hryðjuverk hersins og morðsveita hægrimanna, sem færst hafa í vöxt upp á síðkastið, hafa orðið til þess fjöldi fólks, einkum ungmenna, hefur leitað á náðir skæruliða og gengið í lið með þeim. Síðustu mánuðina hefur skæruherinn þannig stækk- að úr 6000 manns upp í um 10.000. Þar að auki hafa skæru- liðar eflst að vopnabúnaði með því að taka vopn og skotfæri her- fangi af stjórnarhernum og einnig kaupa þeir að eigin sögn mikið af kínverskum AK-rifflum af kontr- um, stríðsþreyttum og aura- lausum í útlegðinni í Hondúras. Rifflar af þessari gerð, sem bæði Sovétmenn og Kínverjar fram- leiða, eru sagðir vera eftirlætis- vopn skæruliða um allan heim og langdrægari, endingarbetri og þægilegri í meðförum en banda- rísku M-16 rifflarnir, sem salva- dorski stjórnarherinn brúkar. Skæruliðar hafa eftirminnilega auglýst mátt sinn undanfarið með því að knýja um helming borgar- stjóra þeirra, sem kjörnir voru í byggðarstjórnakosningunum þarlendis fyrir um ári, til að segja af sér. Daniel Ortega Saavedra, Níkara- gvaforseti - efnahagur lands hans er í rúst af völdum stríðs og bandarísks viðskiptabanns. Salvadorskir skæruliðar - nú selja kontrar þeim vopn. Bjargarlausir um mánaöamótin? Bandaríkjastjórnin bíði enn átekta um það, hvað gera skuli á þessum vettvangi. Samstaöa með óvinum Hinsvegar liggur nokkuð ljóst fyrir, hvað stjórnir Hondúras og Níkaragva vilja í þessu máli og hversvegna. Ráðamenn þessara ríkja eru vitaskuld engir vinir, en á hinn bóginn er nú svo komið, að báðum er orðið það nokk- Alla tíð frá því að Mið-Ameríku- ríkin urðu til laust fyrir miðja s.l. öld hefur Hondúras verið það aumasta af öllum aumum í þeim hópi. Miðstjórn hefur þar löngum verið veik, m.a. vegna þess að landið skiptist í marga djúpa dali milli fjalla með tak- mörkuðum samgöngum. Ráða- menn í höfuðborginni hafa því jafnan haft ástæður til að óttast, að sveitarhöfðingjar ýmsir efld- ust á kostnað þeirra með stuðn- ingi utanaðkomandi aðila, og í fæst til að fara. Samkvæmt sam- komulagi Mið-Ameríkuforseta á það að velja um að setjast að í Níkaragva eða einhversstaðar annarsstaðar utan Hondúras. En í Níkaragva eru kontrar illa liðn- ir; samkvæmt niðurstöðum ný- legrar skoðanakönnunar þar, að sögn gerðrar af óháðum aðilum, eru aðeins 2 af hundraði lands- manna þeim hlynntir. Margir kontra munu vilja flytja til Bandaríkjanna, þangað sem fjöl- di landa þeirra hefur flutt undan- farið, en það liggur í loftinu að Bandaríkjastjórn sé ekkert spennt fyrir því að taka við þess- um skjólstæðingum sínum. Mörgum þarlendis finnst nóg um fólksflutningana þangað frá Rómönsku Ameríku, og inns- treymi Níkaragvamanna til Flórí- da var t.d. ásamt með öðru undir- rót óeirða í Miami fyrir skömmu. Bandaríkin hafa lofað að fóðra kontrana og fylgilið þeirra til endaðs þessa mánaðar. Ekki er enn vitað hvort framhald verður á þeirri hjálp, en Hondúrar sár- biðja nú Bandaríkjastjórn að framlengja hana, enda augljóst hvílíkt sprengiefni gæti orðið úr kontrunum ef þeir stæðu allt í einu uppi bjargarlausir. Að minnsta kosti sumir for- ustumanna kontra virðast helst hugsa sér að sitja meðan sætt er í Hondúras, í von um að Bandarík- in taki á ný að styrkja þá til hern- aðar í Níkaragva. Og vera má að stjórn Bush hafi þann valkost enn til athugunar, ásamt öðru. Salvadorsher von- daufur um sigur í Salvador eru horfurnar einnig tvísýnar og ef nokkru munar ívið ískyggilegri. í jan. s.l. bauðst skæruliðahreyfingin þar, Fara- bundo Martí-þjóðfrelsisfylking- in, til þess að taka þátt í næstu forsetakosningum þarlendis og virða úrslit þeirra, gegn því að kosningunum yrði frestað um sex mánuði, svo að skæruliðum og stuðningsmönnum þeirra gæfist ráðrúm til að skipuleggja kosn- ingabaráttu. Síðan hefur öðru hverju staðið yfir samningastapp milli skæruliða, hersins og stjórn- arinnar undir forustu Napoleons forseta Duarte, og meira að segja kváðu skæruliðar hafa rætt á laun við fulltrúa Bandaríkjastjórnar, sem sér Salvadorsher fyrir vopn- um og hernaðarráðgjöfum, er sfjórna honum að miklu leyti. f þessu sambandi hafa vaknað von- ir um að endir yr$i bundinn á ófrið þennan, sem að sögn hefur nú orðið um 70.000 Salvadorum ajð giandi. En þær vonir eru með urnveginn jafnmikið áhugamál að losna við kontrana. Atvinnu- og efnahagslíf Níkaragva er hörmulega á sig komið eftir stríðið og viðskiptabann Banda- ríkjanna. Kontrar eru að vísu fyrst og fremst málaliðar Banda- ríkjanna, eins og best sýndi sig með því að þeim þvarr svo að segja allur baráttumóður fyrir rúmu ári, er Bandaríkjaþing stöðvaði hernaðarstuðning til þeirra. En þeir halda enn áfram árásum inn í Níkaragva, þótt sá hernaður sé lítill hjá því sem áður var, og Bandaríkin borga fyrir þá matinn og aðrar nauðsynjar. Enn hafa kontrar 10-13 þús. manns undir vopnum og meðan Níkar- agvastjórn á þá yfir höfði sér þor- ir hún vart að fækka í her sínum miklum, sem er þungur baggi á þessu sárfátæka ríki. Hondúrasstjórn hefur fyrir sitt leyti leyft kontrum að hafa bæki- stöðvar í landi sínu og nota það að vild til að herja þaðan inn í Níkaragva, gegn drjúgri hjálp frá Bandaríkjunum, efnahagslegri og hernaðarlegri. En nú eru Hondúrar farnir að óttast, að þar hafi þeir alið við brjóst sér skrímsli, sem aldrei sé að vita nema snúist gegn þeim sjálfum. því sambandi koma kontrar til greina. Hættan á íhlutun af þeirra hálfu er talin fara vaxandi með minnkandi vígsgengi þeirra í Ník- aragva, en það eykur líkur á því að þeir reyni að tryggja sér að- stöðu í Hondúras til frambúðar. Hver vill taka viö kontrum? Hondúras á í hinum mestu efnahagsörðugleikum, þrátt fyrir bandarísku hjálpina og sæmilega fyrirgreiðslu af hálfu alþjóðlegra fjármálastofnana. Nú er svo komið að Alþjóðlegi gjaldeyris- sjóðurinn og Alþjóðabankinn neita Hondúras um frekari fyrir- greiðslu nema með því skilyrði að stjórnin þar grípi til víðtækra sparnaðarráðstafana. Slíkar ráð- stafanir myndu rýra lífskjör al- mennings, sem eru sáraléleg fyrir, og óeirðirnar nýverið í Ven- esúelu sýna best hvað af slíku get- ur leitt. Óspektir af því tagi gætu orðið kontrum tilefni og tækifæri til íhlutunar. En ekki er sopið kálið, þótt í ausuna sé komið, og það geta Hondúrar og grannar þeirra átt eftir að sanna, hvað kontrum við- víkur. Auk vopnaðs liðs þeirra eru í búðum þeirra í Hondúras um 50.000 manns, venslafólk þeirra og fylgifiskar ýmiskonar. Spurning er hver fæst til að taka við öllu þessu fólki og hvort það DAGUR ÞORLEIFSSQN Múgur kontra í Hondúras - ráðamenn þar óttast að þeir hafi alið við brjóst sér skrímsli, sem kunni að snúast gegn þeim sjálfum. Tvísýna í Mið-Ameríku Hondúrasstjórn er orðin hrædd við kontra og vill losna við þá. ÓvístumfyrirætlanirBandaríkjastjórnar. Friðarvonir dvína í Salvador en skæruliðar eflast

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.