Þjóðviljinn - 04.10.1989, Blaðsíða 3

FRÉTTIR
Reyðarfjörður
Sameining sveitarfélaga verði könnuð
Sameiginlegurfundur sveitarstjórnanna á Reyðarfirði og Eskifirði telur brýnt að auka samvinnuþeirra í milli.
Byggðastofnunfalið að kanna kosti og galla sameiningar
Við eigum nú þegar samvinnu á
mörgum sviðum en því er ekki
að leyna að íbúum staðanna er
sífellt að verða það Ijósara að
með því að snúa bökum saman
styrkjum við byggðirnar í stað
þess að standa eilíflega í rcip-
togi,“ sagði HrafnkellA. Jónsson
á Eskifirði.
Sameiginlegur fundur sveitar-
stjórnanna við Reyðarfjörð, á
Eskifirði og Reyðarfirði sem
haldinn var nýlega, telur brýnt
fyrir byggðaþróunina í hinni for-
nu Hólmasókn að samvinna á
milli sveitarfélaganna verði aukin
verulega frá því sem nú er. M vill
fundurinn að kannaðir verði
möguleikar á sameiningu
sveitarfélaganna. Til að ná fram
kostum og göllum sameiningar
þeirra samþykkti fundurinn að
fara þess á leit við Byggðastofnun
að hún geri úttekt á þeim mögu-
leikum og kostum sem næðust við
sameiningu sveitarfélaganna,
jafnframt því sem dregnir verði
fram þeir annmarkar sem af sam-
einingunni hlytust. Fundurinn
telur æskilegt að úttekt Byggðast-
ofnunar liggi fyrir ekki síðar en
um næstu áramót.
Ef til sameiningar kemur verð-
ur þessi byggðakjarni sá stærsti á
Austurlandi með samtals 1830
íbúum.
- Ástæða þess að menn eru til-
búnir að skoða þennan mögu-
leika á sameiningu er sá að við
getum ekki stólað á aðra en okk-
ur sjálf til að leysa þau vandamál
sem við eigum við að etja og þau
sem kunna að koma upp í náinni
framtíð. M ber þess að geta að á
milli þessara staða er ekki nema
15 mínútna akstur á vegi með
bundnu slitlagi,“ sagði Hrafnkell
A. Jónsson.
Aðspurður hvort til greina
komi að kjósa um sameininguna
við næstu sveitarstjómarkosning-
ar sagði Hrafnkell það ekki vera
tímabært að svo stöddu. Hann
sagði að þetta mál yrði að fá að
gerjast með íbúum staðanna út
næsta kjörtímabil og að því loknu
væri tímabært að kjósa um sam-
eininguna við þarnæstu sveitarst-
jómarkosningar.
-grh
Frá þvíAtvinnu-
tryggingarsjóður
útflutningsgreina
tók til starfa hafa
154 fyrirtœki feng-
ið lán hjá sjóðnum
sem nemur rúmum
fimm miljörðum
króna en 50 um-
sóknum hefur ver-
ið hafnað
Stærsla byggðamálið
Nú þegar tæpt ár er liðið síðan
Atvinnutryggingarsjóði út-
flutningsgreina var komið á
koppinn hafa þær háværu
gagnrýnisraddir þagnað með öllu
sem fundu honum allt til foráttu í
byrjun. Sjóðurinn var ýmist kall-
aður „Stefánssjóður“, „bitlinga-
sjóður“ og öðrum álíka nöfnum
til að gera hann tortryggilegan í
augum landsmanna.
M fór sjóðurinn, og sérstak-
lega þau fyrirtæki sem sóttu um
aðstoð til hans, ekki varhluta af
stjórnarandstöðunni í kerfinu,
þe. í banka- og lánastofnunum
sem reyndu eftir mætti að tor-
velda fyrirtækjunum að fá þá fyr-
irgreiðslu sem þau þurftu. Auk
þess sem það tafði fyrir allri af-
greiðslu umsókna hjá sjóðnum. í
dag heyra þessar skærur fortíð-
inni til enda flestir á einu máli um
það að án Atvinnutryggingar-
sjóðsins og síðar Hlutafjársjóðs
væru mörg sjávarútvegsfyrirtæki
vítt og breitt um landið búin að
loka með þeim afleiðingum sem
aðeins höfundar vísindaskáld-
sagna geta lýst með góðu móti.
Stöðvun
blasti við
Eins og flestum er enn í fersku
minni var eigið fé flestra sjávarút-
vegsfyrirtækja sem og annarra
fyrirtækja í útflutningsgreinum
svo til uppurið eftir 14 mánaða
efnahagsstjórn ríkisstjórnar Þor-
steins Pálssonar haustið 1988.
Enda var svo komið að atvinnu-
rekendavaldið í Sjálfstæðis-
flokknum var farið að yfirgefa
skútuna í hrönnum og kepptust
þeir hver um annan þveran að
afneita efnahagsstjórn formanns-
ins sem hlýddi fremur á jábræður
sína í frjálshyggjuarmi flokksins
en varnaðarorð þeirra sem störf-
uðu við sjávarútveg og aðrar út-
flutningsgreinar. Frjálshyggju-
arminn skipti það engu þótt fyrri-
sjáanlegt væri að heilu byggðar-
lögin færu brátt á vonarvöl með
óbreyttri efnahagsstefnu. Þeirra
grundvallarsjónarmið er enn það
að því aðeins sé hægt að fækka
fyrirtækjum og auka hagkvæmni í
útflutningsgreinum að þau deyi
drottni sínum sem ekki eiga fyrir
skuldum án tillits til þeirra
hagsmuna sem í húfi eru fyrir
íbúa viðkomandi byggðarlaga.
Með öðrum orðum: Auðgildi í
stað manngildis.
Rúmir fimm
miljarðar
Mð var því eitt fyrsta verk
þeirrar ríkisstjórnar sem tók við
völdum á haustmánuðum 1988,
stjórn félagshyggju og jafnréttis,
að bjarga því sem bjargað varð
eftir hrikalegan viðskilnað ríkis-
stjórnar Þorsteins Pálssonar með
stofnun Atvinnutryggingarsjóðs
útflutningsgreina. Nú er þessum
björgunaraðgerðum að mestu
lokið með þeim árangri að 154
fyrirtæki hafa fengið lán hjá At-
vinnutryggingarsjóðnum að upp-
hæð sem nemur rúmum fimm
miljörðum króna en rúmlega 50
umsóknum hefur verið hafnað.
Af þeim hafa mörg fyrirtæki
fengið lausn sinna mála hjá
Hlutabréfasjóði en hefðu ella far-
ið á hausinn.
Samkvæmt yfirliti stjórnar At-
vinnutryggingarsjóðs um úthlut-
un lána eftir kjördæmum hafa
fýrirtæki á Austurlandi fengið
mest eða tæþar 860 miljónir
króna. Litlu minna hafa fyrirtæki
á Suðurlandi fengið eða tæpar
830 miljónir, til Norðurlands ey-
stra hafa farið rúmar 776 miljónir
króna, til Reykjaneskjördæmis
hafa farið rétt rúmar 775 miljónir
króna, til Vesturlands rúmar 674
miljónir, til Norðurlands vestra
rúmar 570 miljónir, Vestfjarða
sléttar 532 miljónir og lestina rek-
ur síðan Reykjavík með 287,5
miljónir króna.
Mest til Eyja
Þegar lánveitingalisti stjórnar
Atvinnutryggingarsjóðs yfir 20
stærstu sveitarfélögin er skoðað-
ur kemur í ljós að þar tróna Vest-
mannaeyjar á toppnum með 461
miljón króna. Þetta er athyglis-
vert ma. fyrir þær sakir að þegar
sjóðurinn tók til starfa gagnrýndu
í BRENNIDEPLI
forráðamenn sjávarútvegsfyrir-
tækja þar tilurð og starfsemi
sjóðsins einna mest og fundu
honum allt til foráttu. Sérstak-
lega er minnisstæð í þessu sam-
bandi framganga þeirra á hinum
svokallaða neyðarfundi Sölumið-
stöðvar hraðfrystihúsanna síð-
astliðið haust. Þar var gerð hörð
hríð að forsætisráðherra út af
sjóðnum sem svaraði
gagnrýnisröddunum efnislega á
þá leið að ef þeim litist svo illa á
sjóðinn þá ættu þeir ekki að
sækja þangað um aðstoð. En
annað hefur komið á daginn og
sannast þar hið fornkveðna að
„bylur hátt í tómri tunnu“.
Þar gengu íhaldsmennirnir
fram fyrir skjöldu í gagnrýni á
sjóðinn en stuttu eftir það af-
greiddi hann sína fyrstu umsókn
og að sjálfsögðu var það „fyrir-
mynd annarra fyrirtækja“, svo
notuð séu orð Davíðs Oddssonar
borgarstjóra, sem fékk úrlausn
sinna mála, nefnilega Grandi hf.
Önnur sveitarfélög á topp 20
listanum eru eftirfarandi í réttri
röð: Akranes með 307 miljónir,
Reykjavík með 288 miljónir,
Sauðarkrókur með 256 miljónir
króna, Sandgerði með 253 milj-
ónir, Þorlákshöfn með 223 milj-
ónir, Akureyri með 222 miljónir,
Hornafjörður með 212 miljónir,
Húsavík með 206 miljónir, ísa-
fjörður með 156 miljónir,
Grindavík með 140 miljónir, Bol-
ungarvík með 138 miljónir,
Neskaupstaður með 137 miljón-
ir, Grundarfjörður 119 miljónir,
Siglufjörður 116 miljónir, Olafsf-
jörður 113 miljónir, Hafnarfjörð-
ur 103 miljónir og einnig Keflavík
en lestina rekur síðan Stykkis-
hólmur en fyrirtæki þar hafa sam-
tals fengið 102 miljónir króna.
Það er ekki aðeins að Atvinnu-
tryggingarsjóður hafí lánað rúma
fimm miljarða til 154 fyrirtækja
heldur hefur hann beitt sér fyrir
að viðkomandi fyrirtæki hagræði
sem mest í rekstri sínum og
óbeint stuðlað að sameiningu
þeirra þar sem það hefur verið
hægt. Þetta hefur beinst að því að
gera rekstur viðkomandi fyrir-
tækja sem hagkvæmastan enda
hefur sjóðstjórnin starfað fyrst og
fremst á faglegum grundvelli en
fékk til skamms tíma á sig „ófag-
lega gagnrýni" svo notuð séu orð
Jóhanns Ántonssonar, eins af
stjórnarmönnum sjóðsins.
Um þessar mundir er eitt ár
síðan skipað var í stjórn Atvinnu-
tryggingarsjóðs en fyrsti stjórnar-
fundur var haldinn 12. október
1988. Frá þeim tíma og þangað til
fyrsta umsóknin var formlega af-
greidd frá sjóðnum, 29. nóvem-
ber notaði stjórnin til að koma
sér saman um verktilhögun og
önnur grundvallaratriði sem
nauðsynleg þóttu til að gera starf
hennar sem skilvirkast.
Til ársloka 1991
Að sögn Gunnars Hilmars-
sonar stjórnarformanns Atvinnu-
tryggingarsjóðs er fastlega búist
við að sjóðurinn muni starfa í nú-
verandi mynd fram til áramóta
1991 en upphaflega stóð til að
hann lyki störfum júlí sama ár.
Reiknað er með að þá muni
Af einstökum sveitarfélögum
hafa Vestmannaeyjar fengið
mesta aðstoð frá Atvinnutrygg-
ingarsjóði eða 461 miljón króna.
Það er eftirtektarvert í Ijósi þess
að forráðamenn sjávarút-
vegsfyrirtækja í Eyjum gengu
manna lengst í gagnrýni á sjóð-
inn þegar hann tók til starfa.
heildarlán sjóðsins nema um 7
miljörðum króna og til að klára
dæmið segir Gunnar að sjóðurinn
þurfi viðbótarfjármagn frá hálf-
um miljarði til eins miljarðs. Að-
spurður um viðhorf stjórnvalda
til þeirrar fjármagnsbeiðni sagði
Gunnar það vera jákvætt.
„Ég tel að starfsemi Atvinnu-
tryggingarsjóðs hafi haft verulegt
gildi og um það er raunverulega
engin spurning. Fyrir hans tíma
voru menn að slá skammtímalán
til þess að eiga fyrir útborgun
launa og öðrum nauðsynlegum
útgjöldum til þess eins að geta
skrimt út daginn og vikuna. Með
því að skuldbreyta þessum
skammtímalánum í langtímalán
hefur staðan gjörbreyst. Þannig
að þegar á heildina er litið finnst
mér það hafa verið skynsamlegt
framtak að stofna þennan sjóð,
jafnframt því að skynsamlega
hefur verið staðið að ráðstöfun
fjármuna hans þennan tíma sem
hann hefur starfað,“ sagði Finn-
bogi Jónsson framkvæmdarstjóri
Sfldarvinnslunnar hf. í Neskaup-
stað.
Aðspurður um hinn fræga
rekstrargrundvöll sjávarútvegs-
ins og hvort hætta sé á að þau
fyrirtæki sem aðstoð hafa fengið
bjargi sér ekki eða er útlit sé fyrir
að þurfi að fá enn frekari aðstoð
eftir nokkur misseri, sagði Finn-
bogi það fara allt eftir því hvemig
stjórnvöld spili út þeim spilum
sem þau hafa á hendinni.
„Almennt séð má segja að rek-
strargrundvöllur frystingarinnar
hafi batnað frá því sem áður var,
en versnað í saltfiski, útgerð og í
mjöli og lýsi, þó mismunandi eftir
greinum. Til að koma í veg fyrir
að sæki í sama farið aftur þurfa
fyrirtækin að vera rekin með
hagnaði. Hvort það tekst á sama
tíma og rætt er um 10% samdrátt
í þorskveiðum á næsta ári er síðan
stóra spurningin sem allt veltur
á,“ sagði Finnbogi Jónsson í Nes-
kaupstað. -grh
Mi&vikudagur 4. október 1989 ÞJÓÐVIUINN - SlÐA 3