Þjóðviljinn - 20.10.1989, Blaðsíða 4

Ingibjörg R. Guðmundsdóttir formaður
Landssambands Verslunarmanna
er á beininu
Hvöt hvatti
mig ekki
Kona gerist formaður í Landssambandi Verslunar-
manna í fyrsta sinn í sögu landssambanda innan
verkalýðsfélaganna. Skrifstofumaður hjá Flug-
leiðum með stærsta hluta reynslu sinnar af stéttar-
félagsstörf um frá VR. Á bak við í forystunni, nokkurs-
konar „low prof ile“ í 13 ár, en verður nú „andlit“ þess
stéttarsambands út á við, sem hefur innan sinna vé-
banda lægst launuðu starfsstéttir vinnumarkaðar-
ins. 14000 félagsmenn eiga sitt undir stjórn Ingi-
bjargar á forystusveitinni. Hún er á beininu og svarar
spurningum um kvennakjör, yfirborganir, verkföll og
pólitík.
Var það mikil fyrirhöfn að ger-
ast formaður?
Spurningin kom upp á mánu-
degi og þetta varð staðreynd á
sunnudegi. Ég var hvött, bæði af
körlum og konum, ekki síður
körlum. Eg hef verið í fram-
kvæmdanefnd um launamál
kvenna, en sérstakar áherslur á
kvennakjör voru lítið fyrir hendi
þegar ég byrjaði félagsstörf fyrir
13 árum, það hefur hinsvegar
komið meira og meira inn í dæm-
ið eftir því sem á hefur liðið. Þátt-
taka mín í verkalýðshreyfingunni
grundvallaðist ekki sérstaklega á
vakningu kvenna um það bil sem
ég byrjaði, heldur kem ég inn í
þetta út frá vinnustaðnum,
skrifstofunni. Mér er í raun og
veru alveg sama hvernig fólk
skiptir með sér verkum heima hj á
sér. En hvað snertir launamál
kvenna, þá sér maður það um
leið og maður fer að skipta sér af
þessu að það brennur á manni
óréttlætið, maður hrekkur við í
hvert skipti sem tölur koma frá
kjararannsóknarnefnd, þar mun-
aði lengi vel 25% á kynjum hjá
afgreiðslufólki og 35% hjá skrif-
stofufólki. Launamunur karla og
kvenna stafar aðallega af íhalds-
semi og það er lang best að samn-
inganefndir séu blandaðar báð-
um kynjum, ég hef átt gott sam-
starf við karlmenn innan foryst-
unnar. Nei ég hef haft afskaplega
takmarkaðan áhuga á Rauðsokk-
uhreyfingunni sem slíkri, það er
frekar að ég hafi færst í þá áttina
eftir að hafa kynnst misréttinu.
Eru þessi jafnréttissjónarmið
mikið rædd innan Landssam-
bands Verslunarmanna og muntu
beita þér sérstaklega fyrir konur?
Ég held að jöfnuðurinn sé
alltaf bestur, og ef konur tækju
alveg yfir á einum stað hallaði
e.t.v. á þær á öðrum. Ég hef fyrst
og fremst beitt mér í launamái-
um, því meira sem við náum
launatöxtunum upp þeim mun
minna verður misréttið. Það ríkir
ákveðinn skilningur á því innan
verkalýðshreyfingarinnar að
þessi mál þurfa að komast í lag.
Það var vilji síðasta þings lands-
sambandsins að hækka taxtana
og ég held að við komumst lengst
í jafnréttismálum með því.
Hvar stendur þú í pólitík, hver
eru viðhorf þín til pólitískrar
samstryggingar innan verkalýðs-
hreyfmgarinnar og hvaða áhersl-
ur leggurðu á pólitískan arm
hennar annarsvegar og faglegan
hinsvegar?
Hugsjónalegur grundvöllur
minn er víða, en ég hef ekki verið
flokksbundin fyrr en ég gekk í
Hvöt fyrir stuttu. Ég hef aldrei
mætt á flokksfund hjá Sjálfstæð-
isflokknum. Ég ákvað hinsvegar
að það skyldi fylgja og það væri
skynsamlegt að ég notaði at-
kvæðisrétt minn innan
stjórnmálaflokks nú, það gæti
haft eitthvað að segja.
Varstu hvött til þess af Hvat-
arkonum að fara í formanninn?
Nei, alls ekki, ég efast um að
þær hafi vitað af því eða viti al-
mennt af félagsaðild minni. Ég
hef stundum sagt að ég sé vinstra
megin við Alþýðubandalagið og
hægramegin við Sjálfstæðisflokk-
inn. Ég er ekki hlynnt þessu
frjálshyggjutali þar. Það hefur
verið tilhneiging, ekki bara innan
Landssambands Verslunar-
manna heldur annarsstaðar í
verkalýðshreyfingunni að leggja
áherslu á fagleg sjónarmið og þar
er ég. Það kæmi mér verulega á
óvart ef haft yrði samband við
mig frá Sjálfstæðisflokknum
vegna formennsku minnar og ég
læt hann ekki hafa áhrif á mín
störf.
Þitt landssamband rúmar lægst
launuðu stéttir landsins, er það
ekki vörumerki lélegs stéttarfé-
lags?
Sko, mín persónulega skoðun
er sú að þessir svokölluðu
heildarsamningar hafi komið illa
út fyrir verslunarmenn. Þetta var
ekki svona. Þegar gerðir eru
samningar sem miðast eingöngu
við afkomu útgerðarinnar og
fiskvinnslunnar en ekki tekið til-
lit til þess hvað aðrir atvinnurek-
endur geta greitt sínu fólki hefur
áherslan aukist á kjarabætur
þeirra lægstlaunuðu í okkar hópi.
Þegar við tókum upp á því að
miða okkur við opinbera starfs-
menn fengum við verulega
leiðréttingu. Sú staðreynd að
ekki nokkur maður getur lifað af
lægstu launum í dag gerir það að
verkum að við verðum að miða
alla launabaráttu við þá lægst
launuðu. Afgangur okkar fólks
líður fyrir þetta, við erum með
mjög breiðan hóp t.d. miðað við
Verkamannasambandið sem hef-
ur miklu líkari hópa launalega. í
þessu liggur okkar vandi. Öll
þessi jöfnun innan verkalýðs-
hreyfingarinnar hefur komið
mjög illa niður á verslunar-
mönnum sem heild.
Skilaboð síðasta formanns,
Björns Þórhallssonar, þegar
hann stendur upp úr formannss-
tól eru þau að það ríki trúnaðar-
brestur innan hreyfíngarinnar í
heild. Býður sérstaða verslunar-
manna upp á nokkra samfylking-
arstefnu með öðrum landssamb-
öndum einsog veganesti hans til
nýrrar forystu hljóðar uppá?
Jú, ég held að öll hreyfingin
þurfi að sameinast, af því að við
höfum lent í því að níu sinnum
hefur ríkisstjórn svikið okkur
eftir samningagerð. Níu sinnum á
tíu árum. Það er rosalegt. Þetta
hefur gert það að verkum að
samningar hafa ekki verið á raun-
hæfum nótum og það á við alla.
Þetta er einsog að berjast við
vindmyllu og þessvegna þarf öll
hreyfingin verulega, - verulega
að þjappa sér saman. Þetta þýðir
ekki endilega eina samninga fyrir
allt landið sem verða nákvæm-
lega eins, en við verðum að styðja
hvert annað sameinuð gagnvart
stjórnvöldum. Aðalatriðið er
ekki algjör jöfnun launataxta,
sumar atvinnugreinar þola meira
en aðrar, en kjaraskerðingar rík-
isstjórna eru sameiginlegt mál
verkalýðshreyfingarinnar og
gegn þeim verður hún að berjast
sameinuð.
Jafnlaunastefna er s.s. ekki þitt
hjartans mál?
Við megum ekki festa hvert
annað, - ein atvinnugrein þolir
þetta árið meira en það næsta og
það felst hvatning í hærri launum
við meiri ábyrgð.
Yfirborganir hafa verið ykkur
erfiður ljár í þúfu, í síðasta verk-
falli ykkar komu fram þau sjón-
armið atvinnurekenda að raun-
tekjur flestra félagsmanna ykkar
væru miklu hærri en taxtar segðu
til um. Hvernig er mórallinn í fé-
lagi sem semur og síðan fara fé-
lagsmenn og fá borgað undir
borðið villt og galið?
Mér þætti ákaflega vænt um ef
atvinnurekendur fengjust til að
viðurkenna það við samninga-
borðið og skrifa inn í launataxta
það sem þeir greiða út í launum.
Þeir hafa hinsvegar ekki viljað
það. Okkar kappsmál hefur alltaf
verið að ná fram raunverulegri
mynd. Menn geta spáð í það
hvers vegna atvinnurekendur fást
ekki til þessa. Hver er skýringin?
Getur verið að þeir hafi með sér
eitthvert innra samkomulag um
þetta og sjái sér hag í því? f fljótu
bragði sést ekki hvaða hagsmunir
það eru, en ég held að þetta sé
skýringin og er þess fullviss að
yfirborgunaraðferðin er sko eng-
in tilviljun. Yfirborganir fara líka
mest til karlmanna og starfs-
manna á miðjum aldri, það er at-
hyglisvert. Atvinnurekendur
nýta sér bókstaflega jafnlauna-
stefnuna og samflot verkalýðs-
hreyfingarinnar til halda stýring-
unni; með yfirborgunum. Við
berum ekki ábyrgð á því.
Síðasta verkfall ykkar endaði
með fjöldanum öllum af samning-
um við einstök fyrirtæki, það
voru biðraðir minni atvinnurek-
enda á skrifstofu VR. til að semja
á meðan allt var strand gagnvart
þeim stærri, - undanþágur ollu
deilum og þið voruð sökuð um að
styðja óbeint við bakið á til dæmis
versluninni á horninu og minni
flugfélögum, - það voru umdeild
slagsmál á Keflavíkurflugvelli
með hala langt inn í dómskerfið.
Er verkfallsvopnið ykkar bitlaust
og brotið?
Það er mín persónulega
skoðun að verkföll séu algert
neyðarbrauð og ég hef auglýst
eftir því við hundruð manna hvað
hægt sé að nota í staðinn. Við
höfum innan Landssambands
Verslunarmanna rætt um það í
mörg ár hvernig hægt er að laga
það að stöðunni við hverja samn-
inga. Enginn hefur góða lausn. í
verkfalli er ábyrgð fjölmiðla
mikil, og ég veit að ég þarf nú
ekki að segja ykkur það, en t.d. í
síðasta verkfalli var búið að
semja við Arnarflug löngu á
undan öðrum flugfélögum. Þeir
sömdu einfaldlega og því voru
ekki neinar aðgerðir gagnvart
þeim. Fjölmiðlar sögðu hins veg-
ar bara hálfa söguna og stundum
gat skilist svo að við hefðum ekki
hreinan skjöld gagnvart þeim.
Það var auðvitað rangfærsla. Við
áttum ekki í neinni vinnudeilu við
þá, en það vantaði hinsvegar í
flesta fjölmiðla. Við erum með
gífurlegan fjölda fyrirtækja og
þar af leiðandi ákaflega erfitt að
framkvæma verkfallsvörslu,
sumir sömdu og aðrir ekki. Verk-
fall er það sem maður tekur sér
fyrir hendur allra allra síðast.
fmg
4 SÍÐA-NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 20. október 1989