Þjóðviljinn - 08.12.1989, Blaðsíða 5

BÓKABLAÐ
W
Thor Vilhjálmsson gefur út
skáldsögu um þessi jól, Reykja-
víkursöguna Náttvíg, æsandi
sögu af vígaferlum, mannráni,
drykkjuskap, ástum og ofur-
mennsku af ýmsu tagi. Svo margt
gerist í bókinni og svo mörgum
sögum fer fram í henni að lesanda
finnst að hann geti kannski aldrei
aftur lesið venjulega sögu sem
gengur sinn gang frá a til ö, hann
muni framvegis heimta marg-
falda sögu eða enga sögu ella!
Hvernig verður svona bók til,
svona margslungin saga, spyrjum
við Thor - sem vill kannski held-
ur tala um Kjarval og Laxness og
fálát yfirvöld í menningarmálum
en eigin verk. - Átti sagan alltaf
að verða eins og hún er?
Greið leiðfyrir
þá sem vilja
„Allt var þetta með ráðum
gert,“ svarar Thor, „og engin til-
viljun. Allt samkvæmt áætlun þó
að maður viti aldrei ferðina ná-
kvæmlega fyrir þegar lagt er af
stað. Pó að maður sé búinn að
ráðgera ferðalagið og gera sér
margs konar kort þá kemur alltaf
eitthvað óvænt upp á í svona ferð
sem þarf að bregðast við eins og í
öðrum ferðum.
Þarna er samt nokkuð greini-
leg atburðarás fyrir þá sem vilja
Thor Vilhjálmsson: Nafnið komið
frá Snorra Sturlusyni. Mynd: Þór-
arinn Óskar Þórarinsson.
við að rabba saman og þá segir
hann: „Það var nú gott að við
töpuðum stríðinu, annars hefði
maður kannski þurft að vera þús-
und kílómetra von der Heimat,
að heiman frá sér, til að halda
uppi reglu!“ Það fór svolítill
hrollur um mann.
Það var heppilegt að við
skyldum ekki fá hingað þýskan
her í stríðinu úr því við þurftum
yfirleitt að búa við annan her en
Hjálpræðisherinn sem sveiar burt
öllum syndum með mandólínspili
og gleðibrosi!
En sjómennskan var góður
skóli fyrir mig þótt hún yrði aldrei
mikil.“
Heimspekingar
á leigubíl
- Leigubílstjórinn í bókinni er
djúphugull maður ...
„Já, finnst þér það ekki? Þeir
eru margir góðir heimspekingar,
leigubílstjórarnir okkar, og sjá
stundum fleiri hliðar á
mannlífinu en þeir hefðu kosið
sér. Sumir eru líka góðir sálfræð-
ingar og sagnamenn."
Farangur okkar er í minningunum
Thor Vilhjálmsson skrifar Reykjavíkursögu úr samtímanum
hafa það, og ég lagði af stað með
burðargrind að henni. Svo hlóð
hún utan á sig alls konar fylgihlut-
um frá fólkinu í atburðunum sem
sýna hver þau eru. Hver er maður
nema allt þetta sem hefur borið
fyrir mann á ævinni? Farangurinn
í minningum. Við lendum í at-
burðum sem við ráðum misjafn-
lega við, en þá höfum við þennan
farm í huganum sem ræður því
ansi mikið hvernig við bregðumst
við.
Svo geta minningarnar breyst,
orðið eitthvað allt annáð sem vex
upp af minningunum í huganum.
Minningar um minningar. Þarna
eru sagðar margar sögur með
þessum hætti þó að atburðarásin
sé greinileg. Það á að vera greið
leið um aðalgöturnar.
En menn geta verið lengur eða
skemur í ferðinni. Þeir sem eru
að flýta sér geta brunað í gegnum
söguna, sleppt skáletrinu til
dæmis. Svo geta þeir fengið sér
bita og bita af skáletrinu seinna.
Hver á að hafa sína hentisemi og
aðalatriðið að sem flestir fái
eitthvað út úr þessu ferðalagi.
Annars verða þeir að reyna að
komast í eitthvert annað ferðafé-
lag!
Ef þeir kýla bókinni frá sér þá
er vonandi að hún fái að liggja
einhversstaðar, kannski á hvolfi
úti í horni, svo þeir geti tekið
hana upp einhvern tímann seinna
og athugað hana betur.“
Nafniðfrá Snorra
- Sagan heitir Náttvíg. Hefur
hún heitið það lengi?
„Nei. Yfirleitt kemur nafnið
Stefán Hörður Grímsson
Yfir heiðan morgun heitir ný
ljóðabók eftir Stefán Hörð
Grímsson, einlæg og gjöful sem
hinar fyrri. Þó að merking ljóð-
anna sé ekki alltaf einhlít er ævin-
lega ljóst hvar samúð skáldsins
er. Vei þeim sem vanvirða lífsins
gjafir, svipa Stefáns er hárfín og
sker þá djúpt. En örlátur býður
hann öllum var sem lífinu unna,
fuglum blómum og elskendum.
NÆTURGRIÐ
Jarðneska kyrrð vertu mér náðug um stund.
Og vektu btóð minni ieyndaræð
og láttu dropa hníga sem vesæla þakkarfórn
í mjúkan svörð.
Skógarhvíld veittu mér friðlausa ró
er ég vakna,
og fylltu brjóst mitt útþrá sem löngum:
Minni gjöfulu heimþrá!
seinast hjá mér. Stundum eru út-
gefendur jafnvel orðnir áhyggju-
fullir af því það þarf að gera
bókarkápu og svoleiðis og
eitthvað verða bækur að heita.
Það er allt öðruvísi að skíra bók
en skrifa bók.
{ þetta skipti var það hvorki
meira né minna en sjálfur Snorri
Sturluson sem lagði mér nafnið
til. Það er úr Egilssögu, úr kaflan-
um þegar Egill hittir höfuðfjend-
ur sína, Gunnhildi konungamóð-
ur sem vildi helst drepa hann
strax og Eirík blóðöxi sem var
alveg til í það líka. En Egill átti
góðan vin sem aldrei brást hon-
um, Arinbjörn hersi, og hann
stingur að kóngi að það sem Egill
kunni að hafa misgert við hann
megi hann bæta með lofi sem
uppi verði meðan heimurinn
stendur. Gunnhildur vildi samt
láta drepa hann strax og hamast á
kónginum, segir að hann sé nú
ekki minnugur ef hann muni ekki
hvað Egill hafi gert honum. Arin-
björn vill þá að Egill fái að
minnsta kosti gálgafrest, fái að
lifa af nóttina, „því náttvíg eru
morðvíg“, segir þar.“
Glysljósin
kviknuðu fyrst
- Kaflarnir af sjónum eru ansi
magnaðir. Notarðu eigin reynslu
þar?
„Ja, allt byggist auðvitað á ein-
hverju og ég get játað að sumt
gerir það, án þess að ég vilji fara
nánar út í þá sálma. Annað bygg-
ist á því sem manni hefur verið
sagt. Ég var ekki á sjó í stríðinu
þó að ég hefði getað verið það,
margir fóru ungir á sjó. Ég fór
fyrst á togara sem hét Skalla-
Grímur eftir stríð. Svo var ég á
Reykjafossi elsta og sigldi á meg-
inlandshafnirnar. Þá sá maður
ýmis merki stríðsins. Þessar borg-
ir voru margar í rúst, til dæmis
Hamborg, en furðu fljótt fóru að
kvikna svona glysljós frá nætur-
klúbbum og stöðum þar sem
braskað var með blíðu og annað í
eymdinni. Það var skrítið að sjá
glampa á þessi næturklúbbaljós í
rústunum, þau voru eitt fyrsta
lífsmarkið.
Svo stóð maður vakt yfir þýsk-
um verkamönnum í lestunum og
ég man hvað mér fannst þeir ó-
skaplega auðsveipir. Undirdán-
ugir. Þessi þjóð sem ætlaði að
trampa allan heiminn undir sig.
En slíkar hugmyndir voru kann-
ski ekki komnar frá þessum
mönnum.
Löngu seinna ferðaðist ég með
Dronning Alexandrine og var í
klefa með þýskum malara sem
átti fyrirtæki. Eitt kvöldið vorum
- Ertu ánœgður með bókina?
„Ég myndi ekki láta hana frá
mér fara ef ég gæti ekki unað
sæmilega við hana. Nú verður
hún að standa sig sjálf, ég hef
engan atkvæðisrétt lengur. Ég
verð bara að treysta henni til að
spjara sig.“
Innan garÓs
Ný ljósmyndabók
Þórarinn Óskar Þórarinsson hefur myndað íslenska hulduherinn - og
fáeina erlenda málaliða líka. Einar Kárason skrifar texta. Hvort
tveggja segir óþægilegar staðreyndir á óþægilegan hátt. Svona bók
hefur ekki verið gerð áður hér á landi.
síða 5