Þjóðviljinn - 08.12.1989, Blaðsíða 15

BÓKABLAÐ W
Astríd
Lindgren
segir
sjáif
frá
í ár koma út á íslensku fjórar
bœkur eftir Astrid Lindgren, hinn
ástsœla barnabókahöfund. Ég vil
ekki fara að hátta var fyrsta mynda
bók Astrid, kom út á sœnsku
1947. Nú hefur Ilon Wikland
myndskreytt nýja útgáfu sem er
líka komin út hjá okkur. Vilborg
Dagbjartsdóttir þýddi. Börnin í
Skarkalagötu, systkinin María,
Jónas og Lotta, hitta íslensk börn
í nýrri þýðingu Sigrúnar Árna-
dóttur, og svo koma tvær vinsælar
myndabœkur í endurútgáfu, Víst
kann Lotta að hjóla og Jól í Óláta-
garði.
Margir hafa forvitnast um
höfundinn á bak við allar þessar
sívinsælu sögupersónur, og árið
1972 tók Astrid sig til og svaraði
spurningunum sem hún þurfti oft-
astað svara. Henni segist svo frá:
„Það er gaman að fá bréf frá
lesendum sínum, en því miður
gefst ekki tími til að svara þeim
öllum. Þess vegna langar mig til
Kennslu-
bækur MM
Mál og menning gefur út mikið
úrval af kennslubókum. Meðal
annarra má nefna:
Fram á ritvöllinn, endurskoðuð
útgáfa
Þýska fyrir þig. Málfræði,lesbók,
vinnubók ofl.
Dansk, det er dejligt
Dansk uden problemer
Frönsk málfræði
Leiðréttingarlykill í stafsetningu
Bókin um DOS. Komin aftur'.
Námsvísir við Almenna efnafræði
Töifræði
Veður- og haffræði
Ökunámið. Ný útgáfa
Hugtök og heiti í bókmenntum.
Kilja
Tag fat
Hej med dig. Dönsk málfræði
Nice and easy, æfingar í ensku
Waiting for the police. Hraðlestr-
arsögur
Áttavitinn, grunnbók um fjöl-
miðla
Myndirnar tala. Um greiningu og
lestur mynda
Tónfræði 2
Stafur á bók, stafsetningarefni
Og margar nýjar kiljur í bók-
menn takennsluna
að setja á blað svolítinn æviút-
drátt sem ég vona að svari nokkr-
um algengustu spurningunum.
Við skulum byrja á byrjuninni
- í nóvember 1907, því þá fæddist
ég í gömlu rauðu húsi með epla-
trjám í kring. Ég var annað barn
Samúels Ágústs Ericssonar og
Hönnu konu hans. Býlið hét - og
heitir enn - Nes og er rétt hjá
bænum Vimmerby í Smálöndum.
Nes hefur verið prestssetur síðan
1411 en faðir minn var ekki prest-
ur heldur leiguliði prestsins í Nesi
eins og faðir hans á undan honum
og sonur hans á eftir honum.
í rauða húsinu, sem hafði verið
prestssetrið sjálft á átjándu öld
en hýsti nú leiguliðann og fjöl-
skyldu hans, fæddust á næstu
árum tvö böm £ viðbót. Við urð-
um sem sagt fjögur systkinin,
Gunnar, Astrid, Stína og Ingi-
gerður, sæl og glöð eins og börnin
í Ólátagarði. Skólinn var í Vim-
merby og þangað komumst við á
fimmtán mínútum.
Ég nauðaþekkti sveitina og
smábæjarumhverfi frá bernsku,
og þar gerast flestar sögurnar sem
ég hef skrifað. í sveitinni búa
börnin í Ólátagarði, Emil í Katt-
holti, Rasmus og margir fleiri
krakkar, í þorpunum búa til
dæmis Lína langsokkur, Kalli
Blómkvist og félagar, Maddit og
krakkarnir í Skarkalagötu.
Þegar ég var búin með skyld-
una fór ég til Stokkhólms, varð
ritari, réð mig á skrifstofu, gifti
mig og eignaðist tvö börn. í
Stokkhólmi gerast sögur sem eru
á einhvern hátt „óraunsæjar"
eins og Kalii á þakinu. Ég
hætti mér líka út í Skerjagarðinn
en þó ekki fyrr en ég hafði dvalið
þar hvert einasta sumar í þrjátíu
ár - þar gerist sagan Á Saltkráku.
„Hvernig stóð á því að þú fórst
að skrifa?“ er oft spurt.
Sannleikurinn er sá að ég ákvað
snemma að skrifa aldrei bækur.
Fæstir taka líklega formlega
ákvörðun um að skrifa ekki
bækur, en ég gerði það. í skóla
var sífellt verið að segja við mig:
„Þú verður ábyggilega rithöfund-
ur þegar þú verður stór“ og af
einhverju tilefni var ég kölluð -
með svolitlum hæðnistón -
„Selma Lagerlöf Vimmerbæjar".
Ég held að ég hafi orðið hrædd,
og ég þorði ekki að reyna þó að ég
fyndi innst inni að það gæti verið
gaman að skrifa. Heitið hélt ég
árum saman og það sem olli því
s(ða 15
að ég rauf það að lokum var eftir-
farandi:
Árið 1941 fékk Karen dóttir
mín lungnabólgu. Hún var sjö ára
þá. Á hverju kvöldi þegar ég sett-
ist á rúmstokkinn hennar rellaðí
hún einsog börnum er tamt:
„Segðu mér sögu!“ Eitt kvöldið
spurði ég dauðuppgefin: „Um
hvað á sagan að vera?“ og þá
svaraði hún að bragði: „Línu
langsokk!" Nafnið kom bara si
svona. Ég spurði ekki hver Lína
væri heldur fór strax að segja frá.
Þetta var furðulegt nafn og stúlk-
an var furðuleg líka. Karen og
vinum hennar þótti strax ein-
kennilega vænt um Línu og ég
varð að segja sögur af henni
endalaust árum saman.
Dag einn í mars 1944 snjóaði í
Stokkhólmi, og þegar ég kom
labbandi eftir gangstéttinni með-
fram Vasagarðinum um kvöldið
steig ég á svell þakið nýsnævi. Ég
datt og sneri fótinn illa og varð að
liggja í rúminu um tíma. Mér til
afþreyingar fór ég að hraðrita
sögurnar um Línu langsokk - ég
var prýðilegur hraðritari síðan ég
vann á skrifstofunni og byrja enn
á að hraðrita öll mín verk. Karen
átti tíu ára afmæli í maí og ég
ákvað að hreinskrifa sögurnar
um Línu og gefa henni handritið í
afmælisgjöf. Næsta skref var að
senda handritið til útgefenda.
Ekki að mér dytti eitt andartak í
hug að hann myndi gefa það út -
bara! Ég var sj álf hálfhneyksluð á
Línu og ég man að bréfið frá mér
endaði á þessum orðum: „f von
um að þér gerið ekki barnavernd-
arnefnd viðvart...“
Handritið fékk ég í hausinn
eins og ég hélt, en meðan ég beið
eftir því skrifaði ég aðra bók, því
nú var ég komin á bragðið. Þetta
var stelpubók sem heitir Britt-
María léttir á hjarta sínu og hana
sendi ég útgefandanum Rabén og
Sjögren sem hafði auglýst stelpu-
bókasamkeppni. Kraftaverkið
gerðist, ég fékk önnur verðlaun.
Aldrei hef ég orðið glaðari en
þegar ég fékk þau boð seint
haustið 1944. Árið eftir, 1945,
efndi sama forlag til samkeppni
um barnabók. Þangað sendi ég
handritið um Línu langsokk svo-
lítið endurbætt, og hlaut fyrstu
verðlaun.
Síðan gekk allt eins og í sögu.
Lína varð geysivinsæl þó að
margir yrðu hneykslaðir og
hræddir um að allir krakkar færu
að haga sér eins og hún. „Ekkert
eðlilegt barn étur heila tertu í
kaffiboði," skrifaði einn fullur
vandlætningar. Og það var
laukrétt. Ekkert eðlilegt barn
getur heldur lyft upp hesti. En ef
maður getur það þá getur maður
líka hesthúsað heila tertu.
Næsta ár, 1946, bauð sami út-
gefandi verðlaun fyrir ieynilög-
reglusögu handa unglingum, þá
skrifaði ég fyrstu bókina um Karl
Blómkvist og deildi fyrstu verð-
laununum með öðrum höfundi.
Síðan hef ég ekki tekið þátt í sam-
keppni en skrifað tugi bóka,
nokkur leikrit og kvikmynda-
handrit. Frá 1946 til 1970 stýrði
ég barnabókaútgáfu Rabén og
Sjögren. Börnin mín eru bæði gift
og ég á sjö barnabörn. ...
Stundum spyr fólk: „Hver er
tilgangurinn með þessum
bókum? Hver er hugmyndin með
Línu langsokk? Hvernig á góð
barnabók að vera?“ Og fleira í
þeim dúr. Því er til að svara að ég
meina ekki neitt með bókunum
mínum, hvorki Línu langsokk né
öðrum. Ég skrifa til að skemmta
barninu í sjálfri mér og vona bara
að ég skemmti öðrum börnum
um leið. Ég veit ekki hvernig
góðar barnabækur eiga að vera -
af hverju spyr enginn hvernig
góðar fullorðinsbækur eigi að
vera? Ég reyni að „segja satt“ í
listrænum skilningi þegar ég
skrifa - það er mitt einasta
leiðarljós.
„Færðu hugmyndir frá börnun-
um þínum eða barnabörnum,“
spyr fólk líka. Því svara ég sem
svo að ekkert barn getur gefið
mér hugmyndir nema barnið sem
ég var sj álf einu sinni. Maður þarf
ekki að eiga börn til að skrifa
barnabækur. Maður þarf bara að
hafa verið barn - og muna nokk-
urn veginn hvernig það var.“
BÓKABLAÐ W
Bókablað Máis og menningar
Útgefandi: Mál og menning
Ábyrgðarmaður: Árni Kr. Einarsson
Umsjónarmaður: Silja Aðalsteins-
dóttir. Efni er eftir SA nema annað sé
tekið fram
Útlit: Þröstur Haraldsson
Setning og umbrot: Prentsmiðja
Þjóðviljans
Prentun: Blaðaprent hf.
Veggspjöld handa krökkum
Ef þið sendið okkur bréf
sendum við ykkur plakat
í staðinn
Langar ykkur til að eignast mýnd
til að líma upp á vegg? Þá langar
okkur til að gefa ykkur plakat af
Karólínu eða Pappírs-Pésa. Þið
skulið skrifa til okkar og segja
okkur heimiiisfangið ykkar og
hvora myndina ykkur langar í.
Utan á bréfið til okkar á að
skrifa:
Mál og menning
Laugavegi 18
Pósthólf 392
121 Reykjavík